لبخند کیارستمی


آیدا آزاد
 خبرنگار
مهدی شادی‌زاده، مستندساز و عکاس روز گذشته ماجرای مهمی را به اطلاع رسانه‌ها رساند. او از ساخت مجسمه عباس کیارستمی صحبت کرد و از ثبت تک‌درخت مشهوری گفت که در عکس‌های کیارستمی دیده‌ایم. وقتی که عکس آن تک درخت را می‌بینیم، تصویر آشنایی به ذهنمان هجوم می‌آورد و لبخند کمرنگ کیارستمی را هم در قاب می‌بینیم. کارگردان شناخته‌شده و عکاس محبوب را می‌بینیم که با نگاه عمیقش به نظر می‌رسد سوژه‌ای مهم را بال و پر می‌دهد. اما ماجرای این عکس چیست؟ قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ چه اهمیتی دارد؟ و چه کسانی برای این کار آستین‌هایشان را بالا زده‌اند؟ در ادامه به تمام این سؤالات پاسخ می‌دهیم.


روز گذشته، مهدی شادی‌زاده که تا امروز سه نمایشگاه انفرادی از عکس‌های او برگزار شده است و تازه‌ترین نمایشگاهش در روزهای پایانی دی ماه در گالری گلستان برپا بود، در یک گفت‌وگوی کوتاه توضیح داد: «حدود دو سال پیش زمانی که مستند «همراه با باد» را می‌ساختم به این فکر افتادم تک درختی که در مجموعه عکس‌های سفید برفی عباس کیارستمی است و همه ما آن را در مجموعه آثار این کارگردان بزرگ دیدیم ثبت کنم، زیرا عباس کیارستمی در فصول مختلف از این درخت خیلی عکاسی کرده اما عکسی که در مجموعه سفید برفی بوده جهانی شده است.» شادی‌زاده این تک‌درخت را پیدا کرده است و توضیح می‌دهد: «این اتفاق در ابتدا فقط به‌صورت یک جرقه ذهنی بود ولی بعد از مدتی تصمیم قطعی گرفتم. تک درختی که ما در عکس‌های عباس کیارستمی می‌بینیم قدمت ۵۰۰ ساله دارد و در روستای آرو در دماوند قرار دارد. در ابتدا خیلی‌ها اعلام آمادگی و همکاری کردند ولی هیچ‌کدام به سرانجام نرسید و هیچ حمایتی صورت نگرفت تا اینکه اداره میراث فرهنگی شهرستان دماوند و یک شرکت برند لباس از ما حمایت کردند.» به این ترتیب، پس از ثبت این تک‌درخت، حالا قرار است مجسمه‌ای از عباس کیارستمی در زیر تک درخت نصب شود و در کنار آن پیشینه تک درخت و بیوگرافی عباس کیارستمی قرار گیرد.
چنین کاری هرچند در ایران چندان مرسوم نیست، اما در سایر کشورهای جهان یک فعالیت محترمانه برای به یادآوردن افراد است. همان‌طور که شادی‌زاده در گفت‌وگویش با ایلنا می‌گوید: «بعد از فوت عباس کیارستمی، نمادی از تک درخت در چند شهر دنیا از جمله کالیفرنیا ثبت شده است و من مدام از خودم می‌پرسیدم که چرا در کشور خودمان چنین کاری را انجام نمی‌دهیم؟» نخستین قدم از همین‌جا برداشته شد، از عکاس و مستندسازی که زندگی هنری‌اش را با الهام از کیارستمی آغاز کرده و ادامه داده است. او تلاش‌هایش را برای ثبت این درخت از طریق اداره میراث فرهنگی آغاز کرد اما به شکل عجیبی از این طریق کارش پیش نرفت تا در نهایت اداره میراث فرهنگی دماوند همکاری‌های لازم را با او انجام دادند و این تک‌درخت یک قدم به ثبت نزدیک شد.
قرار است ساخت مجسمه عباس کیارستمی را احمد عرب‌بیگی از چند روز دیگر آغاز کند. مجسمه‌ساز جوانی که در ساخت تندیس‌های هایپر رئالیستی تبحر خاصی پیدا کرده است و تا امروز تندیس‌هایی از مهدی بازرگان، مارتین لوترکینگ، مهدوی کنی، محمدعلی رجایی و محمد ابراهیم باستانی پاریزی را با همین تکنیک انجام داده و در اختیار موزه مشاهیر ایران و موزه باستانی پاریزی قرار داده است. عرب‌بیگی که در طی همین ده سالی که از آغاز فعالیت مجسمه‌سازی‌اش می‌گذرد، فرصت ساخت تندیس‌هایی متفاوت را داشته، یکی از آن افرادی است که اعتقاد دارند بهتر است هنر را به سمت سفارشی‌شدن پیش نبریم. او حالا فرصتی مهم در اختیار دارد تا یکی از پروژه‌های بین‌المللی هنر ایران را از سفارشی‌سازی مصون بدارد. به گفته شادی‌زاده، ساخت این تندیس اواخر بهمن ماه به پایان می‌رسد و زیر تک درخت نصب می‌شود.
اما نصب این مجسمه پایان راه تک درخت نخواهد بود، بلکه شادی‌زاده در تلاش است تا با تکیه بر پروسه نصب و ساخت این مجسمه و نصب آن در کنار تک‌درخت، یک فیلم مستند بسازد: «مستندی درباره تک درخت ساخته می‌شود که تمامی مراحل این پروژه در آن مستند است و با این کار می‌خواهیم تمامی اتفاقات را ثبت کنیم و طی مراسمی با حمایت هنر و تجربه در موزه سینما نمایش داده می‌شود.» فهرست عوامل این پروژه نیز مشخص شده‌اند که قرار است با مهدی شادی‌زاده همکاری کنند. شادی‌زاده پیش از این نیز بارها در گفت‌وگوهایش به عباس کیارستمی و تأثیرگذاری او اشاره کرده بود. تا جایی که وقتی در نخستین نمایشگاه انفرادی‌اش از او درباره برف پرسیدند، گفت: «پیتر بروگر اولین کسی بود که این عنصر سفید و ساده را وارد نقاشی کرد و توانست با آن آثار زیبایی خلق کند. همین‌طور عباس کیارستمی کسی بود که برف را وارد عکاسی ما کرد و از این نظر عکاسی ما کاملاً مدیون اوست. شاید قبلاً کسانی از برف عکاسی کرده بودند ولی من همه نمایشگاه‌های کیارستمی را دیدم و با اطمینان می‌گویم این نوع خاص از عکاسی مدیون نگاه ویژه عباس کیارستمی است. من هم انکار نمی‌کنم که از کیارستمی الهام گرفته‌ام و تحت تأثیر عکس‌های او از برف بودم. آن نگاه مینیمال که در عکاسی مدنظرم است در این دسته از عکس‌های او کاملاً مشهود است.»