روزنامه شهروند
1398/11/02
یمن؛ رنج عظیم بشردوستانه
[راضیه زرگری] جنگ وادارشان کرده است زودتر از آنچه باید بزرگ شوند و با دنیای کودکی خداحافظی کنند. همین میشود که کودکان یمنی نان‌آور خانه میشوند؛ روی می‌آورند به کارهای سخت یا گدایی‌کردن، تحصیلات آنها قطع و زمان بازی و سرگرمی‌شان کم و کمتر میشود. کودکی بچه‌های یمن در مسیری غیرقابل بازگشت تغییر می‌کند. در آخرین توییت کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ ( ICRC) در موضوع بحران یمن که تقریبا 10 روز پیش منتشر شد، آمده است سیستم آب، فاضلاب و بهداشت و سلامت در یمن تقریبا نابود شده و سه معضل نگران‌کننده در این کشور بحران‌زده رو به فزونی است؛ مالاریا، تب دانگ و مرگ. یمن با بیش از 24میلیون نفر نیازمندِ مطلق به کمک، بزرگترین بحران بشردوستانه جهان امروز محسوب میشود. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ تلاش می‌کند با فعالیت‌های خستگی‌ناپذیر، تأمین مواد غذایی، آب تمیز و وسایل ضروری معیشت مردم بحران‌زده یمن را تا جای ممکن فراهم و از ساختارهای بهداشت، سلامت و بهبود شرایط زندگی در زندان‌های یمن پشتیبانی کند. سال 2018 بیش از 2میلیون نفر در یمن کمک‌های اولیه و امدادی از کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ دریافت‌کردند، اما میزان نیاز یمنی‌ها به کمک‌های بشردوستانه بسیار بیشتر است. این نهاد بشردوستانه سال گذشته میلادی خدمات حمایتی بسیاری به یمن ارایه داد. از ژانویه تا سپتامبر 2019، 5میلیون و 173هزار نفر از مردم یمن از فعالیت‌های حمایتی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در حوزه سیستم آب و فاضلاب بهره برده‌اند. بیش از 9هزار زندانی یمنی از بهبود شرایط زندگی در زندان مانند سیستم تهویه و فاضلاب و دسترسی به آب تمیز بهره‌مند شده‌اند. بیش از 844 نفر ازجمله آوارگان یمنی خدمات حمایتی کمیته مثل کمک‌های غذایی، کمک نقدی بی‌قید و شرط و تهیه اقلام ضروری زندگی و کمک‌های کشاورزی و دامداری را دریافت کرده‌اند. در این بازه زمانی 387هزار بیمار یمنی در 9 بیمارستان تحت مراقبت‌های اضطراری کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ قرار گرفته‌اند؛ کمک‌هایی که در 12 استان مختلف سراسر یمن به نیازمندان ارایه شد.از آوریل تا می 2019؛ اجرای گسترده فعالیت‌های حمایتی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ از کارهای امدادی و پشتیبانی در مراکز درمانی و شرکت‌های آب گرفته تا حمایت از مردم غیرنظامی در یمن ادامه داد. ICRC به‌عنوان یک واسطه بی‌طرف، مسیر بازپیوند 15 کودک به خانواده‌هایشان را در این فاصله زمانی تسهیل کرده است. با وجود این، شرایط کشور با گذشت زمان رو به وخامت گذاشت و شواهد نشان می‌داد تنها یک راه‌حل سیاسی می‌تواند این رنج عظیم بشردوستانه را پایان دهد. در ژوئن و جولای 2019، کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ (ICRC) برای اطمینان از تأمین مراقبت‌های بهداشتی از سیستم بهداشت و سلامت این کشور به‌طور ویژه حمایت کرد و در این راه برای مطمئن‌شدن از تأمین آب تمیز برای میلیون‌ها بحران‌زده یمنی به شرکت‌های آب یمن کمک کرد؛ به علاوه با اجرای یک طرح توانبخشی جسمی به نیازهای رو به رشد توانبخشی در سراسر یمن پاسخ داد؛ برنامه‌ای که برای کسانی که اندام خود را در انفجارها و درگیری‌ها از دست داده بودند، اجرایی شد. پروژه‌های امنیت اقتصادی یکی دیگر از برنامه‌های حمایتی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در یمن بود؛ طرحی به منظور اطمینان از اینکه افراد آواره‌شده از جنگ خود توانایی شروع به کار پیدا کنند. نمایندگان (ICRC) همچنین از طریق گفت‌وگو با طرفین درگیری حمایت‌های خود را از غیرنظامیان بی‌گناهی که ناخواسته به میدان جنگ آورده شده‌اند، ادامه می‌دهند. نمونه قابل توجه این حمایت‌ها به مواردی از آزادی بازداشت‌شدگان با پشتیبانی بی‌طرفانه کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ برمی‌گردد؛ به‌طوری که در روزهای ابتدایی سال2020، کمیته بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ تأیید کرد بازداشت‌شدگانی که خودشان تمایل به بازگشت داشته باشند، می‌توانند با دفاتر (ICRC) مصاحبه کنند و با مذاکره با طرفین درگیری زمینه آزادی این افراد فراهم خواهد شد. البته ICRC به‌عنوان یک واسطه بی‌طرف برای تسهیل این بازگشت‌ها عمل می‌کند و در هیچ مذاکره‌ای که قبل از آزادی انجام میشود، درگیر نمی‌شود. در ماه‌های آگوست و سپتامبر کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ اجرای برنامه‌های مختلف خود را در حوزه مراقبت‌های بهداشتی، توانبخشی جسمی، امنیت اقتصادی، بازداشت‌شدگان، تأمین آب و حمایت از جمعیت غیرنظامی ادامه داد. کمیته بین المللی صلیب‌سرخ به‌عنوان یک واسطه بی‌طرف با همکاری کمیته ملی امور زندانیان در صنعا، آزادی 290 زندانی در صنعا را تسهیل کرد. یک نوآوری و ابتکار که چشم‌اندازی از امید به روی خانواده‌های منتظر دیدار مجدد با عزیزان‌شان باز می‌کند، توسعه این روند می‌تواند دلخوشی را به جامعه بازگرداند و پیامدهای مثبت زیادی به دنبال داشته باشد. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ این ابتکار عمل را مهم‌ترین عامل در ایجاد اقدامات اعتمادساز در بدنه جامعه تلقی می‌کند که امیدوارانه بتواند به راه‌حل سیاسی خاتمه دهد. کودکیِ نیمه تمام
پیامدهای بحران روی کودکان یمن بسیار زیاد است؛ پیامدهایی که بدون‌شک می‌تواند نسل آینده یمن را به‌طور جدی تحت‌تأثیر قرار دهد. بحران آوارگی و جابه‌جایی اجباری یکی از این موارد است که گزارش کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به آن اشاره می‌کند. یاسر محمد سیزده ساله اهل سعاده منطقه‌ای درشمال غربی یمن است. تنها لباسی که دارد چند پیراهن و یک جفت شلوار است که مادرش مرتبا آنها را می‌شوید. بیشتر وقت‌ها یاسر فقط یک شال دارد که به‌عنوان پوشش دور کمرش می‌بندد. درگیر‌های کشورش او را مجبور به ترک مدرسه از سه‌سال پیش برای حمایت از خانواده کرده است. کارش جمع‌آوری ضایعات پلاستیکی برای بازیافت است و با درآمدش هزینه خود و خانواده هفت نفره‌اش را تأمین می‌کند. خانواده او در یک سرپناه ساخته‌شده برای آوارگان داخلی در درهوان واقع در شمال پایتخت زندگی می‌کنند. سازمان ملل تخمین می‌زند 83درصد از آوارگان داخل کشورها و کسانی که به مناطق زندگی خود بازمی‌گردند، زن و کودک هستند. سیستم آموزش در معرض خطر؛ با توجه به تخمین 2میلیون کودک محروم از تحصیل و بیش از 2هزار مدرسه آسیب‌دیده یا تخریب شده از جنگ طبق اعلام سازمان ملل، دسترسی به آموزش برای بسیاری از کودکان و نوجوانان یمنی به شدت دشوار شده است. نسلی که فرصت‌های پیش رویشان درحال محو شدن است. امروزه آموزش در معرض خطر به معنای مسیری باریک‌تر به سمت آینده شغلی مناسب و فرصت‌هایی است که از همین حالا از بین می‌رود. یمن امروز فضایی برای داشتن کودکی عادی، پر از بازی، نشاط و روال معمول ندارد؛ تخریب مدارس که فقط یک چهار دیواری برای آموزش دیدن کودکان بود نه چیزی فراتر، امکان ایجاد دوستی‌های صمیمی و مادام‌العمر را هم برایشان از بین برده است. درگیری‌های بی پایان سال‌های اخیر یمن بسیاری از کودکان این کشور را نان‌آور زندگی کرده است. جنگ وادارشان کرده زودتر از آنچه باید بزرگ شوند و با دنیای کودکی خداحافظی کنند. همین میشود که کودکان یمنی میشوند نان آورخانه؛ کارهای سخت یا گدایی کردن. تحصیلات قطع و زمان بازی و سرگرمی‌شان کم و کمتر میشود. کودکی آنها در مسیر غیرقابل بازگشت، تغییر می‌کند. سوء تغذیه؛ تخمین زده میشود که 3.2میلیون کودک و زن در یمن به‌طور حاد دچار سوء تغذیه هستند؛ 50درصد از این کودکان رشد مبهم برگشت ناپذیر را تجربه می‌کنند. وضع فاجعه‌بار بشردوستانه در یمن به‌طوری است که تخمین زده شده 7.4میلیون کودک نیازمند دریافت کمک‌های بشردوستانه هستند. ناتوانی جسمی؛ 38درصد از بیماران تحت نظر در مراکز توانبخشی تحت حمایت ICRC کودکانی هستند که به دلیل قطع شدن یا آسیب‌دیدگی شدید اندام‌ها، نیاز به دریافت خدمات پروتز و ارتز دارند. با تغییر و گسترش خط مقدم درگیری‌ها به مناطق زندگی غیرنظامیان زمین‌های بیشتری به مین‌های زمینی منفجر نشده آلوده شده است. بیشترین آسیب از تشریفات منفجرنشده برای کودکان است؛ وقتی UXOها را با اسباب بازی اشتباه می‌گیرند. وبا؛ براساس اعلام شبکه بین‌المللی نجات کودکان Save the Children، یمن تاکنون بیش از 200هزار مورد مظنون وبا در کودکان و حداقل 193 مرگ‌ومیر بر اثر وبا داشته است. زیرساخت‌های خراب و فقدان بهداشت مناسب منجر به شیوع این بیماری میشود که مواردی خارج از این مسائل قابل پیشگیری است. با شروع فصل بارندگی، امواج جدید وبا در تابستان پدیدار میشود.
کمبود آب؛ تقریباً 17.8میلیون نفر در یمن به دلیل تأثیر درگیری‌ها بر روی زیرساخت‌های شهری، دسترسی به آب سالم و سرویس بهداشتی کافی ندارند. حالا حتی جوان‌ها باید از خود در برابر بیماری‌های ناشی از آب آلوده مراقبت کنند.دیدن بسیاری از کودکان در سراسر یمن که درحال حمل آب رودخانه برای مصرف خانگی هستند دیگر تصویر ناآشنایی نیست.
جدایی خانواده؛ درگیری، جنگ، بلایای طبیعی و مهاجرت می‌تواند به جدایی اعضای خانواده منجر شود. عده‌ای گم میشوند و دیگر هرگز خبری از آنها شنیده نمی‌شود. برای فرزندان، از دست دادن زندگی خانوادگی و امنیتی که والدین و خواهران و برادران برایشان تأمین می‌کنند، ویران‌کننده است. به‌ویژه اگر نان‌آور خانه را از دست دهند، باید به تنهایی زنده بمانند. در شهرک‌های آوارگان در یمن، حداقل 1200 کودک بی‌همراه و جدا از خانواده وجود دارند (بر اساس ارزیابی موقعیت مکانی چند خوشه‌ای مربوط به سال 2018). برای کسانی که از خانواده جدا شده‌اند، بی‌خبری از سرنوشت یکی از اعضای خانواده، ادامه زندگی را بسیار دشوار می‌کند. آنها همیشه به دنبال هم خواهند بود و به بازگشت دوباره کناریکدیگر امیدوار هستند.
شاهدان خشونت؛ کودکان یمن روزانه از نقض اساسی‌ترین حقوق خود رنج می‌برند. طیف وسیعی از خشونت‌هایی که به‌واسطه آن شاهد مرگ و نابودی هستند؛ از کشته و زخمی شدن تا بهره‌برداری از طریق کار، ازدواج و قاچاق کودکان. تأثیر روانشناختی این رویدادها بر کودکان شدید است؛ بسیاری از آنها با کابوس، اختلال در خواب و احساس گناه بزرگ میشوند و همین معضلات در رفتارهای اجتماعی‌شان تأثیر می‌گذارد.
