روزنامه ابتکار
1398/10/29
«ابتکار» لزوم توجه به چگونگی انتشار اخبار حاوی خشونت و تاثیر آن بر کودکان را بررسی می‌کند
ترکش اخبار بد بر روان کودکانفاطمه امین‌الرعایا
کافی است به بخش‌های گوناگون خبری نگاهی بیندازید، از هر جهت بمب خبرهای منفی است که بر سرتان خواهد ریخت. معمولا مخاطب رسانه‌هایی مانند روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها سنین بالاتر هستند اما تقریبا اکثر گروه‌های سنی به تماشای رسانه‌های تصویری می‌نشینند، بزرگسالان، جوانان، نوجوانان و حتی کودکان. هر روز هم بر میزان خشونتی که در رسانه‌های تصویری به نمایش درمی‌آید افزوده میشود، اما آیا این تصاویر برای کودکان که شاید آسیب‌پذیرترین قشر جامعه باشند، مناسب است؟
بسیاری از محتواهای تصویری تولید شده، مشمول رده‌بندی سنی می‌شوند تا محتوای نامناسب برای سنین گوناگون بر روان آنها تاثیر منفی نگذارد، اما بخش‌های خبری اینگونه نیستند چون ماهیت آنها کمی متفاوت است، گرچه برخی ملاحظات در بخش‌های خبری نیز رعایت می‌شوند اما ماهیت خشونت نیز می‌تواند تاثیرهای غیرقابل انکاری بر روان کودکان بر جای بگذارد. لیلا جعفری، روانشناس کودک در رابطه با تاثیر نمایش خشونت عریان در بخش‌های خبری رسانه‌های تصویری به «ابتکار» می‌گوید: این اتفاق بر همه رده‌های سنی تاثیرگذاری بسیار منفی به دنبال دارد. مواجه شدن‌های روزانه، در زمان‌های بسیار طولانی با این عمق و حجم از اخباری که سرتاسر خشونت، خشم و رفتارهای پرخاشگرانه را به نمایش می‌گذارد، حتی برای بزرگسالان نیز مضر است چه برسد به کودک. در تعریف علمی می‌توانیم از دو سال و نیم تا 12 سالگی را کودک تعریف کنیم. در این بازه، هیچگونه منطق یا توانایی مرز گذاشتن بین واقعیت و تخیل وجود ندارد و همچنین مهارت‌های درک مطلب و حل مسئله برایشان ایجاد نشده که بتوانند در مواجهه با این حجم از خشونت عریان درست رفتار کنند.
او درباره تاثیر اینگونه اخبار بر کودکان افزود: تاثیر این حجم از خشونت در کودکان کاملا پنهان و ناخودآگاه است. ممکن است کودکان در مواجهه ابتدایی هیچگونه واکنشی نداشته باشند، اما هنگامی که کودکان حضور دارند مدام درباره اخبار بد، منفی و مرگ و میر و اتفاقات منجر به فوت صحبت می‌کنیم، ممکن است کودکان واکنش مستقیمی نداشته باشند. اما از آنجا که افراد در این سنین هنوز درک درستی از مرگ و چرایی خشونت ندارند و از سوی دیگر راهی برای حل مسئله نیز نیاموخته‌اند، این موضوع به صورت کاملا ناخودآگاه در جای دیگری مثل روابط بین فردی یا خواب دچار مشکل می‌شوند. همچنین ممکن است در برخورد‌های روزمره شاهد رفتارهای کاملا پرخاشگرانه‌ای از سوی آنان به صورت تقلیدی باشیم.
عذاب وجدان ناخواسته کودکان، نتیجه انتشار خشونت در رسانه
اما آیا با سیاست‌هایی می‌‌توان این اخبار را به نمایش درآورد؟ این روانشناس کودک در جواب این سوال می‌گوید: یکی از ویژگی‌های کودکان این است که به دلیل شکل نگرفتن بخش منطق و توانایی حل مسئله و همچنین به دلیل آنکه نمی‌توانند بین هیجانات واقعی و اتفاقات خیالی تفاوتی قائل شوند، ماجراهای منفی دنیای بیرون را به خودشان نسبت می‌دهند و به نوعی خودشان را مقصر می‌دانند و فکر میکنند حتما نقشی در تنش‌های زندگی بزرگسالان داشته‌اند. بنابراین نیاز است که رده‌بندی سنی در این حوزه نیز لحاظ شود و اگر قرار است اخبار حاوی صحنه‌های خشن یا خبرهای پرخاشگرانه باشد، بهتر است پخش آنها به ساعاتی موکول شود که کودکان خواب هستند. خود والدین بهترین افرادی هستند که می‌توانند مرزگذاری‌ها را در این بخش انجام داده و کودکان را از چنین فضاهایی دور کنند.
او می‌افزاید: شاید ما نتوانیم جلوی اقدامات رسانه‌ای مثل تلویزیون را بگیریم، بخصوص در روزهای اخیر با توجه به اتفاقاتی که متاسفانه به صورت تکرارشونده شاهد آنها هستیم و نمی‌توانیم در سطح کلان کاری کنیم که کودکان چنین اخباری را نشوند اما خانواده‌ها خودشان می‌توانند از دسترسی بچه‌ها به این محتواها جلوگیری کنند و هم اینکه اگر بزرگسالان در مواجه با چنین اخباری دچار تنش می‌شوند بهتر است از بروز آنها در مقابل کودکان خودداری کنند. چون وقتی کودکان شاهد تنش و نگرانی والدین و بزرگ‌ترهای خود باشند، علاوه بر اینکه به صورت تقلیدی این تنش و هیجان را تکرار میکنند، احساس گناه، ناارزنده بودن، شایسته نبودن و ناتوانی میکنند و در آنها احساس عذاب وجدانی شکل خواهد گرفت که در بزرگسالی‌شان ممکن است فراموش کنند که این احساس از کجا ناشی میشود اما تا آخر عمر این گره عمیق گریبان‌شان را خواهد گرفت.
گوش فعال کودکان‌مان باشیم
اما گاهی گریزی نیست و کودکان ناخواسته در معرض اخبار بد و خشونت‌آمیزی که از رسانه‌های تصویری به نمایش درمی‌آیند قرار می‌گیرند. در چنین مواقعی باید چگونه با کودکان مواجه شد؟ جعفری می‌گوید: در صورت مواجه شدن کودکان با اینگونه اخبار به جای آنکه توضیح اضافه‌ای بدهیم یا موضوع را کتمان کنیم یا بخواهیم آن را مسئله‌ای غیرواقعی جلوه دهیم، بهترین راهکار این است که در ابتدا سکوت کنیم تا کودک صحبت کند و گوش‌های فعال و شنوایی در مواجهه با آنها داشته باشیم. کودکان در مواجهه با خشونت احساس منفعل بودن و به‌دردنخور بودن است، اما ما با گوش دادن فعال به آنها می‌توانیم این حس را در آنها به‌وجود بیاوریم که می‌توانند حرف بزنند و به راحتی احساس‌شان را بیان کنند. بدین ترتیب می‌توانیم آنها را از فاز منفعل بودن به فاز فعال بدن وارد کنیم و این فعالیت هم اینگونه است که از چیزی ناراحت شدم و می‌توانم به راحتی درباره آن صحبت کنم و والدین من به‌جای آنکه وانمود کنند هیچ اتفاقی رخ نداده، کاملا واقع‌بینانه با من روبه‌رو شده‌اند و احساسات من را می‌شنوند. یادمان باشد که خشم و پرخاشگری دو موضوع کاملا متفاوت هستند، خشم یک احساس است اما پرخاشگری یک رفتار است. رفتار یک اتفاق طبیعی است، پس به جای آنکه مقابل رفتار بایستیم باید گامی به عقب برداریم و خشمی که در کودک وجود دارد را درمان کنیم. البته مشاوره گرفتن از یک روانشناس کودک هم به شدت در اینگونه موارد توصیه میشود.
رسانه نباید امید را هدف قرار دهد
گرچه خانواده‌ها در مقابل آنچه که در کودکان هنگام مواجهه با اخبار خشونت‌آمیز رخ می‌دهند وظیفه اصلی را بر عهده دارند، اما نباید از وظیفه رسانه در چگونگی انتقال اخبار غافل شد. رسانه به عنوان عامل انتشار خبر باید چگونه رفتار کند که کمترین آسیب متوجه کودکان باشد؟ اکبر نصراللهی، استاد ارتباطات، درباره هدف نمایش اخبار حاوی خشونت در رسانه به «ابتکار» می‌گوید: دنیا پر از اخبار تلخ و شیرین است و اینگونه نیست که خبرها همگی مثبت باشند. گرچه تعداد اخبار منفی از کشوری به کشور دیگر و از زمانی به زمان دیگر متفاوت است، اما به هر صورت اخبار منفی همیشه در کنار اخبار مثبت وجود داشته است. اما در برخی موارد به دلیل بحران‌های طبیعی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ممکن است حجم اخبار منفی در کشوری بیشتر باشد و این اخبار ممکن است شامل محتوا یا موضوعات منفی یا تصاویر و فیلم‌های دارای خشونت بسیار زیاد باشد. در اینگونه موارد رسانه‌ها باید کاملا مسئولانه اقدام کنند. ضمن آنکه موظف هستند همه اخبار را منعکس کنند و واقعیت‌ها را اعم از تلخ و شیرین یا مثبت و منفی به اطلاع افکار عمومی برسانند، در کنار آن وظیفه دارند، توازنی بین اخبار به وجود آورند و با این توازن به گونه‌ای که واقعیت‌ها قلب نشوند، باید مردم را به حل مسائل امیدوار کنند و مهارت کنار آمدن با آنها را یادآور شوند.
او ادامه می‌دهد: ما بعضا شاهد هستیم که رسانه‌ها بدون ملاحظه و بدون تلاش برای مدیریت مجموعه‌های خبری در رسانه‌های گوناگون، سونامی اخبار منفی را منتشر میکنند و مردم با بمباران این نوع اخبار مواجه می‌شوند. این حجم از اخبار و این نوع پوشش اخبار خشونت‌آمیز شامل تصاویر و موضوعات خشونت‌آمیز غیرطبیعی و زیان‌بار است. رسانه‌ها و مسئولان نباید فراموش کنند که امید مردم نباید هدف قرار بگیرد یا فراموش شود. اخبار باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که در نهایت مردم امیدوار باشند که این مشکلات با تلاش، خلاقیت، مشارکت، همدلی و استفاده از تجربیات دیگران قابل حل هستند. تولید اخبار مثبت از خلاقیت‌ها و نوآوری‌های محققان در شرایط سخت فعلی کشور باید در دستور کار رسانه‌ها قرار بگیرد. بزرگنمایی ناشیانه، غیرحرفه‌ای و جهت‌دار مشکلات کشورهای دیگر که گاهی در دستور کار برخی رسانه‌ها قرار گرفته است و کوچک‌نمایی مشکلات داخلی نه‌تنها امیدزا نیست؛ بلکه مردم را از رسانه‌های داخلی و بی‌صداقتی اعمال شده، ناامید می‌کند. انعکاس مصنوعی مشکلات کشورهای دیگر مشکلی را حل نمی‌کند که آن را بدتر می‌کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت توجه به کودکان در چگونگی انتشار اخبار می‌افزاید: کودکان بیش از اقشار دیگر در معرض آسیب قرار دارند و مهارت برخورد با این حجم از اخبار منفی را ندارند. بنابراین باید کارگاه‌هایی در سطوح مختلف در مدارس برگزار شود و هم به والدین در این خصوص آموزش‌هایی داده شود و هم به دانش‌آموزان تا آنها در رویارویی با این حجم از اخبار منفی که در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها منتشر می‌شوند، آسیب نبینند چون آسیب‌های ناشی از بمباران اخبار منفی در کودکان ممکن است در آینده غیرقابل جبران باشد و آستانه تحمل آنها را نسبت به اخبار خشونت‌آمیز بالاتر می‌برد و این نوع خشونت‌ها در ناخودآگاه‌شان تبدیل به امری عادی خواهد شد. بنابراین باید به فوریت رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس و والدین ما این موضوع را دستورکار قرار دهند و به کودکان آموزش دهند تا مهارت برخورد با اخبار منفی را بیاموزند.
او ادامه داد: این بی‌اخلاقی و اقدام غلطی است که تمرکز رسانه‌های ما بر اخبار منفی است. البته در همه دنیا خبرهای دارای ارزش خبری منفی بیشتر دیده میشود و این اتفاقی غیرطبیعی نیست، اما این اتفاق هم اندازه‌ای دارد. به نظر می‌رسد رسانه‌ها اراده کرده‌اند تا معدود خبرهای مثبت و تلاش‌های امیدبخش در سطوح مختلف در کشور را نبینند و ارزش خبری برخورد را مبنا قرار دهند. در صورتی که سایر ارزش‌های خبری نیز حائز اهمیت است.
دانستن و امنیت روانی، حقوق افکار عمومی
نمی‌توان از رسانه توقع داشت وقتی اتفاقی تمام اقشار جامعه را درگیر کرده و فضای مجازی را پر کرده، با بی‌تفاوتی از کنار آن عبور کنند. گاهی این اخبار ممکن است مملو از خشونت باشد اما چگونه باید این خشونت‌ها به نمایش درآیند تا برای رده‌های مختلف سنی آسیب‌زا نباشند؟ نصراللهی می‌گوید: میزان اخبار خشونت‌آمیز نباید بر اخبار مثبت غلبه داشته باشد و اخبار منفی و خشونت‌آمیز حتما باید با ملاحظاتی انتشار پیدا کند. مثلا انتشار اخبار خشونت‌آمیز و تصاویر فجیع حتما باید با هشدار همراه باشد. همچنین ساعت و زمان پخش چنین اخباری بهتر است ساعات انتهایی شب پخش نشوند. اگر خبری فوری و بسیار مهم باشند، از آنجا که حق مردم است که از اخبار مطلع شوند، باید تلاش کنند تا از تصاویری از نمای دور یا محو‌شده یا تصاویری که کمتر جنبه خشونت‌آمیز دارند استفاده شود تا آسیب چندانی متوجه روان مردم نباشد.
او ادامه می‌دهد: رسانه‌ها می‌خواهند درباره خبری اطلاع‌رسانی کنند و از آمار جانباختگان یا مصدومان گزارش تهیه کنند، در این راستا نیاز نیست رسانه‌ها از تصاویر اجساد استفاده کنند. چنین رفتارهایی پمپاژ خشونت محسوب می‌شوند و صحیح نیستند. در همه دنیا اخبار بد را پخش می‌شوند اما حتما ملاحظات مورد نیاز را رعایت میکنند. در کشور ما گرچه میزان تصاویر خشونت‌آمیز در رسانه‌های رسمی نسبت به چند سال گذشته کاهش چشمیگری داشته است اما این رفتار نادرست همچنان در شبکه‌های مجازی ادامه یافته است.
این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر حق مردم می‌افزاید: مردم در خصوص اخبار دو حق دارند. افکار عمومی هم حق دارند از آنچه که اتفاق می‌افتد، مطلع شوند و هم حق دارند امنیت روحی و روانی خودشان و فرزندان‌شان در معرض تهدید قرار نگیرد. به نظر می‌رسد رسانه‌های ما تنها به یکی از این حقوق توجه دارند و آن حق دانستن است. اما به حق روحی و روانی مردم توجه کافی ندارند و برخی از اخبار را در زمان‌هایی به شکل‌هایی خاص منتشر میکنند و این اتفاق نتیجه‌ای جز آسیب به آرامش و امنیت روحی و روانی مردم نخواهد داشت.
در هر صورت گرچه اصلی‌ترین وظیفه رسانه‌ها انتشار اخبار و آگاهی‌بخشی به جامعه است، اما بی‌توجهی به چگونگی انتشار اخبار بدون شک آسیب‌های جبران‌ناپذیری به جامعه و خصوصا کودکان وارد خواهد کرد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» لزوم توجه به چگونگی انتشار اخبار حاوی خشونت و تاثیر آن بر کودکان را بررسی می‌کند
ژوبین صفاری
توصیههای عجیب برای اقتصاد کشور
کاخ سفید تیم حقوقی خود برای دفاع از رئیس‌جمهوری را معرفی کرد
دردسر جدید جمهوری‌خواهان برای دفاع از ترامپ
دوپله‌ای شدن مالیات بر درآمد کارمندان به نفع نجومی‌بگیران است؟
پله‌های ناعادلانه مالیات
چرا عرضه نفت در بورس انرژی شکست خورده است؟
نامحرم تلقیشدن بخش خصوصی
«ابتکار» از تلاش برخی طیف‌ها با هدف ایجاد شکاف در کشور گزارش می‌دهد
حیات تندروها زیر سایه دوقطبی‌سازی
4 تیم باشگاهی ایران از حضور در بازی‌های آسیایی انصراف دادند
آسیا بدون ایران!
رئیس‌جمهوری در جمع مردم روستای سیل‌زده کلانی:
در کنار مردم مناطق سیل‌زده استان سیستان و بلوچستان هستیم
معاون اول رئیس‌جمهوری:
ابهام چندروزه علت سقوط هواپیمای اوکراینی ضربه بسیار بزرگی بود
آیا راهبرد روابط خارجه خطاست؟
گروگان گرفتهشدن سازمان ملل متحد توسط ایالات متحده آمریکا
