روزنامه شهروند
1398/10/25
بی‌توجهی به مطالعات رسانه‌ای، دلیل عقب‌ماندگی رسانه‌ها
مجید رضاییان استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم ما درحال حاضر در شرایطی به سر می‌بریم که در کارهای پژوهش رسانه‌ای، شاهد پژوهش‌های بنیادی در زمینه مطالعات روزنامه‌نگاری نیستیم. در زمینه مطالعات ارتباطی ابتدا باید ببینیم نگاه به سوژه خاصی که مدنظرمان است، چه جایگاهی دارد. از سوی دیگر مطالعات تخصصی داریم که این مطالعات مشخص روزنامه‌نگاری هستند و می‌گویند در تولید محتوا نیاز مخاطب را برطرف کنیم و تا چه میزان مطالب‌مان تحلیلی است.ما در شرایط فعلی کشور شاهد این نکته‌ایم که مطالعات تخصصی جایش خالی است و منابع خبری و مسئولان نمی‌دانند که چه رویکردی باید داشته باشند و همین هم درنهایت عاملی میشود که اصلا مخاطب دیده نشود و مخاطب در نگاه مسئولان اصلا حاضر نیست؛ چراکه استراتژی رسانه‌ای وجود ندارد و از سوی دیگر هم پژوهش‌محوری غالب نیست.
یکی از دلایلی که در کشورهای گوناگون و روزنامه‌نگاران به ژانر روزنامه‌نگاری تحلیلی پرداختند، توجه و پاسخ‌دادن به این مورد بوده و حالا پرسش اینجاست که چرا رسانه‌های ما عقب مانده‌اند از این کار، دلیلش در کمبود و توجه‌نداشتن به مطالعات رسانه‌ای است.
در مطالعات و پژوهش‌های‌مان هم اینکه نظرات موافق و مخالف آورده شود، مسأله ثانوی ماجراست. ما باید ابتدا نگاه پژوهش‌محور را تقویت کنیم که در این صورت بخش بزرگی از راه طی کرده‌ایم. حالا اگر به وضع رسانه‌ها در پرداخت به بحران‌های اخیر مانند گران‌شدن بنزین بپردازیم، می‌بینیم به دلیل نبودِ همان رویکرد رسانه‌های‌مان به شدت ضعیف عمل کرده‌اند. گفته میشود محدودیت‌ها زیاد است و این اجازه وجود نداشته که به همه ابعاد پرداخته شود، اما آن‌طور که هارولد لاسول می‌گوید: «بهترین پیام، پیامی است که به شکل غیرمستقیم
ارایه شود.»
همچنین روزنامه‌نگار حرفه‌ای کسی است که وقتی در مرز سوژه حرکت می‌کند، بتواند حرفش را با وجود محدودیت‌ها بزند و رسالتش را به ثمر برساند. همین هم راهی میشود که محدودیت رفته‌رفته کم شود. ما قرار نیست همه آنچه می‌بینیم و می‌شنویم را مستقیم بیان کنیم. راه این نوع روزنامه‌نگاری پایان یافته و در قرن 21 اینکه بخواهیم به مسائل به نحوی مستقیم بپردازیم که باعث مشکل شود، اشتباه است.
در نتیجه همان‌طور که دیدیم و حالا در بررسی‌ها هم نشان داده شده، عملکرد رسانه‌ها از فضای واقعی بسیار دور بوده و این دلیلی است بر آنکه رسانه‌های ما از فضای تولیدگری دور افتاده‌اند و به اصول اصلی توجه نمی‌شود. پایه‌های روزنامه‌نگاری حرفه‌ای بینش، دانش و مهارت است.
روزنامه‌نگار وقتی مهارت داشته باشد، فقط به «وی گفت- وی افزود» توجه نمی‌کند، بلکه اصولی‌تر و درست‌تر با مسأله روبه‌رو میشود و بی‌توجهی به این موارد عاملی است که شاهد شرایط رسانه‌ای فعلی باشیم.
