سایه بی‌اعتمادی را کنار بزنیم



مریم شهبازی
خبرنگار


«ناامیدی» و «بی‌اعتمادی» واژه‌هایی هستند که این روزها گریبان جامعه‌مان را گرفته‌اند. واژه‌هایی که هرچند کارشناسان طی این سال‌ها مدام درباره‌شان هشدار داده‌اند اما در حال حاضر خود را پررنگ‌تر از گذشته نشان می‌دهند. پس از اعلام دیرهنگام علت سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین، این واژه‌ها بیش از پیش به سطح جامعه آمده‌اند. به همین دلیل با چهره‌های فرهنگی و فعالان عرصه‌های مختلف علوم انسانی به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا راهکارهای برون‌رفت از این وضعیت خطیر را برایمان بگویند. توصیه آنها توجه به خطر ادامه این روند است و خواهان تلاش مسئولان برای بهبود وضعیت مذکور هستند.
به برطرف شدن شبهات کمک کنید
امیرحسین زادگان مدیرمسئول نشر «ققنوس» یکی از چهره‌هایی است که ادامه این روند را به ضرر جامعه می‌داند و معتقد است که ادامه این وضعیت به نفع هیچ کسی نیست؛ او با اشاره به برخی راهکارها برای تلطیف فضای حاکم بر جامعه به «ایران» می‌گوید:  «دولت و در شکل گسترده‌تر آن حاکمیت، طی ماجرای شهادت سردار سلیمانی موفق به جلب اعتماد توده عظیمی از مردم شد. هرچند که متأسفانه با پاسخگویی دیرهنگام به چرایی سقوط هواپیمای مسافربری آن را از دست داد.» به گفته حسین زادگان یکی از اثرات منفی و فوری این اتفاقات را طی روزهای اخیر می‌توان در توقف فعالیت‌های فرهنگی و حتی دورشدن مخاطبان از تولیدات بخش مهمی از جامعه دید که زیربنای توسعه در همه بخش‌ها به شمار می‌آید. مهم‌ترین مطالبه و حتی درخواست این فعال فرهنگی از مسئولان و حتی اهالی رسانه کمک به برطرف شدن شبهات پیش آمده و بازگویی صادقانه علت‌های این اتفاق است.
این دیوار شکسته را زودتر ترمیم کنید
علی اکبرفرهنگی، فوق دکترای ارتباطات سازمانی و از اساتید پیشکسوت دانشگاه تهران هم یکی دیگر از کارشناسانی است که از ضرورت تلاش مسئولان و حتی اهالی رسانه برای ترمیم دیوار شکسته اعتماد میان مسئولان و مردم به «ایران» می‌گوید: «مهم‌ترین خواسته همه ما، فارغ از اینکه در زمره جامعه دانشگاهی باشیم یا دیگر طبقات اجتماعی این است که مسئولان هر چه زودتر درصدد شفاف‌سازی برآیند؛ تاریخ نشان داده این مردم از بهترین مردمان هستند و در صورتی که مسئولان صداقت به خرج بدهند از آنان حمایت خواهند کرد.» این چهره دانشگاهی که صاحب تألیفات متعددی در رشته‌های علوم ارتباطات و مدیریت است ادامه می‌دهد: «در شرایط فعلی مسئولان چاره‌ای ندارند جز عذرخواهی صادقانه و از طرفی توجه به اقدامات حمایت‌گرایانه. متأسفانه این بی‌اعتمادی گریبان رسانه‌ها را هم گرفته، امیدوارم اهالی رسانه هم در راستای خواست مردم دست به تحلیل‌هایی صادقانه از ماجراها بزنند.»
از عواقب ادامه این ناامیدی غافل نشوید
علی اصغر مهاجری، پژوهشگر مسائل اجتماعی و استاد دانشگاه‌های تهران و شهیدبهشتی هم یکی دیگر از افرادی است که ضمن ابراز گلایه درباره وضعیت رخ داده خواهان توجه مسئولان به عواقب ادامه ناامیدی و بی‌اعتمادی حاکم بر اجتماع است؛ مهاجری به «ایران» می‌گوید: «یکی از کلید واژه‌های مهم جامعه‌شناسی سرمایه اجتماعی است. این سرمایه هم بدون برخورداری از سه ضلع مهم اعتماد، شفافیت و پویایی در شبکه‌های ارتباطی و اجتماعی میان مردم فراهم نمی‌شود.» به گفته این استاد دانشگاه جایگاه این سرمایه در مقایسه با دیگر سرمایه‌ها از جمله فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... به حدی است که خدشه‌دار شدن آن سایر سرمایه‌ها را ناکارآمد می‌کند. مهاجری ادامه می‌دهد: «تنها سرمایه موجود در اجتماع که به مرور زمان نه تنها کاهش پیدا نمی‌کند بلکه منجر به افزایش دیگر سرمایه‌ها نیز می‌شود همین بخش انسانی است. این سرمایه مهم در پی وقوع اتفاقاتی که نیازی به بازتوضیح آنها نیست، تحت‌تأثیر سنگینی سایه بی‌اعتمادی خدشه‌دار شده است.» مهاجری معتقد است سرمایه اجتماعی کشورمان از سوی ضلع‌های شفافیت و اعتماد با بحران روبه‌رو شده است؛ او در توضیح بیشتر می‌گوید: «اتفاقات این سال‌ها بویژه در یک ماه اخیر و حتی روزهایی که پشت سرگذاشته‌ایم، خواه ناخواه مهم‌ترین سرمایه کشورمان را تحت تأثیر قرار داده است. با این حال شهادت سردار سلیمانی به شکل معجزه‌آسایی بخشی از این اعتماد را به مسئولان بازگرداند، هرچند که در نهایت پاسخگویی دیرهنگام به دلیل واقعه سقوط هواپیمای مسافربری این فرصت را تا حد زیادی سوزاند.» مطالبه این پژوهشگر علوم اجتماعی هم نظیر دیگر کارشناسان علوم انسانی عذرخواهی رسمی از مردم و حتی در صورت نیاز استعفای افرادی است که کناره‌گیری آنان تا حدی شرایط روحی حاکم بر اجتماع را التیام می‌بخشد. مهاجری اما پیشنهاد و مطالبه دیگری هم به عنوان یکی از فعالان جامعه‌شناسی از مسئولان دارد: «راهیابی و بهره‌گیری از دانش متخصصان و پژوهشگران علوم انسانی به‌طور خاص و دعوت از جامعه‌شناسان به‌طور ویژه در مجلس شورای اسلامی یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از وقوع مجدد اتفاقاتی است که روح جمعی و به تبع آن سرمایه اجتماعی را خدشه‌دار می‌کند.» البته یکی دیگر از مطالبات مطرح‌شده در گفت‌و‌گو با چهره‌های مذکور، چه چند تنی که به نام آنان اشاره شد و چه آنهایی که خواهان درج نام خود نبودند، شکل‌گیری احزاب سیاسی به شکل واقعی و از سویی واگذاری بخشی از مسئولیت‌های اجرایی به تشکل‌های مردمی در سطح محلی و ملی است.