روزنامه ابتکار
1398/10/15
سازوکارهای جبران عقب‌ماندگی در حوزه حمل و نقل عمومی بررسی شد چرخ اتوبوس و مترو در چاله بودجه
گروه جامعه: واگن‌های شلوغ مترو، ایستادن فشرده و کنسروی مردم در اتوبوس‌های بی‌آرتی و کمبود تاکسی در برخی خطوط و شرایط خاص همه و همه حکایت از یک چیز دارد؛ نارضایتی مردم از حمل و نقل عمومی! هرچند حمل و نقل عمومی در سال‌های اخیر همواره روند رو به رشدی را طی کرده، اما این رشد متناسب با افزایش جمعیت و رشد نیازهای جامعه نیست. این در حالی است که شرایطی مثل گرانی بنزین یا قوانین محدوده‌های ترافیکی، این نیازها را تشدید می‌کند. از این نگاه، حمل و نقل عمومی از نیازهای جامعه عقب است و سوال این است که چگونه باید این عقب‌ماندگی را جبران کرد؟زمانی که به طور ناگهانی و غافلگیرانه، افزایش قیمت بنزین در آبان ماه امسال اعلام شد، برخی که حامی این افزایش بودند، مردم را متهم به راحت‌طلبی در استفاده نکردن از وسایل حمل و نقل عمومی می‌کردند. این دسته می‌گفتند که گرانی بنزین، باعث میشود رفت‌وآمدها به سوی مترو و اتوبوس برود و این به نفع ترافیک و محیط زیست است. در واقعیت اما، تفاوت معنی‌داری در کاهش ترافیک یا بهبود هوای شهرها اتفاق نیفتاد و در روزهایی که آلودگی هوا باعث تعطیلی مدارس می‌شد، متروها و اتوبوس‌ها شلوغ‌تر از همیشه، مزید بر علت کلافگی شهروندان می‌شدند. بسیاری این موضوع را نتیجه عدم توسعه کافی حمل و نقل عمومی بر اساس نیازهای جامعه می‌دانند. اما مقصر این عقب‌ماندگی کیست؟
به طور کلی توسعه حمل و نقل عمومی در هر شهر، در حوزه عملکرد شورای شهر و شهرداری آن است. با این حال، دولت هم به ویژه از نظر بودجه‌ای و نیز برخی زیرساخت‌های مرتبط مستقیم و غیرمستقیم، در این زمینه مسئول است. به طور کلی توسعه حمل و نقل عمومی طبق قانون نیازمند پرداخت 82.5 درصد از اعتبارات توسط دولت و 17.5 درصد از سوی شهرداری است.
در حالی که باید تا پایان قانون برنامه چهارم، سهم حمل و نقل در کلانشهر تهران به 30 درصد از طریق مترو، 25 درصد تاکسی و 25 درصد از طریق اتوبوس – مجموعا 80 درصد – رسیده باشد، اما این میزان در حال حاضر تنها 40 درصد است. این در حالی است که به عقیده بسیاری، وضع تهران با توجه به پایتخت بودن و توجه ویژه به آن و همچنین استفاده از زیرساخت‌های متنوع‌تر حمل و نقل شهری بهتر از سایر کلانشهرها و شهرهای ایران است!
در شرایط بودجه‌ای حال حاضر دولت، تامین اعتبارهای تامین شده سخت به نظر می‌رسد. این در حالی است که دولت از گذشته نیز در زمینه تامین بودجه حمل و نقل عمومی و تهیه زیرساخت‌هایی مثل اتوبوس یا واگن‌های مترو با چالش مواجه بوده و شهرداری‌ها همواره از عدم تامین سهم دولت گلایه کرده‌اند.
رئیس شورای اسلامی شهر تهران هفته گذشته در صحن علنی شورا از بی‌توجهی بودجه ملی به موضوع حمل و نقل شهر تهران و محیط زیست شهری انتقاد کرد. محسن هاشمی رفسنجانی با اشاره به بودجه سال ۹۹ کشور که هم اکنون در مجلس در حال بررسی است، گفت: «سهم حمل و نقل عمومی در بودجه سال آینده بسیار ناچیز و در حد صفر است، در بودجه عمومی دولت حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان برای یارانه نقدی در نظر گرفته شده است اما از این مبلغ یک ریال نیز به حمل و نقل عمومی تخصیص داده نشده است».
هاشمی همچنین در جمع خبرنگاران، با اشاره به جزئیات مصوبه جلسات مسئولان دولتی و شهری با معاون اول رئیس‌جمهوری گفت: «پیش از آن که هوای تهران آلوده شود، جلساتی با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری برگزار شد که تمام دست‌اندرکاران توسعه حمل و نقل عمومی، وزرا، شهردار و رئیس شورا در این جلسه شرکت کردند. نتیجه این جلسه دو، سه روزی است که به شورا ارائه شده است». وی ادامه داد: «براساس مصوبه این جلسات، دولت ۶ هزار میلیارد تومان اعتبار برای تامین ۳ هزار دستگاه اتوبوس که ۱۵۰۰ دستگاه آن متعلق به تهران و ۱۵۰۰ اتوبوس دیگر مربوط به کلان‌شهرهاست، پیش‌بینی کرده است».
به دنبال این سخنان، سازمان برنامه و بودجه اطلاعیه‌ای را منتشر کرد که هاشمی دو روز بعد در جلسه علنی شورای شهر تهران در‌این‌باره چنین گفت: «مطلبی که بار‌ها در این اطلاعیه به آن استناد شده است، مصوبات و تصمیماتی است که در جهت حل مشکل سیستم حمل و نقل عمومی تدوین شده است و بنده نیز بار‌ها در مصاحبه‌ها به مثبت بودن آنها اشاره کرده‌ام، اما متاسفانه این مصوبات روی کاغذ باقی‌مانده‌اند. در میدان اجرا به دلیل نگاه بخشی و عدم ریسک‌پذیری و جسارت دستگاه‌های مختلف و ناهماهنگی در بوروکراسی، زمین‌گیر شده‌اند که نمونه آن مصوبه شورای اقتصاد برای تامین ۱۹ هزار دستگاه اتوبوس شهری در سال گذشته بوده که در این اطلاعیه به ۹ هزار دستگاه تقلیل یافته است. وزارت کشور ۶ هزار دستگاه به تهران اختصاص داد، اما در جلسه معاونت اول این عدد به سه هزار و سپس به ۱۵۰۰ دستگاه کاهش یافت و روز نهم دی ماه نیز در صورت‌جلسه بانک مرکزی و وزارت کشور، تخصیص پیش پرداخت آن، نیازمند مصوبه سران قوا و تایید مقام معظم رهبری عنوان شده است که عملا بسیار مشکل است و به همین دلیل طی شش سال گذشته از این دولت، تاکنون یک دستگاه اتوبوس نیز تحویل شرکت واحد نشده است». وی با بیان این‌که موضوع دیگری که به عنوان منبع اصلی تامین بودجه سیستم حمل و نقل عمومی توسط سازمان برنامه عنوان شده، اعتبارات ارزش افزوده است، گفت: «این ردیف، درآمد خود شهرداری‌ها است و ارتباطی به دولت ندارد. در گذشته دولت همواره از محل بودجه خود به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی کمک می‌کرده است، اما این کمک همانطور که در این اطلاعیه قید شده، برای کل کشور ۱۵۰ میلیارد تومان است که حتی درصورت پرداخت کامل آن، می‌توان برای هر استان یک تا دو اتوبوس با این مبلغ تهیه کرد که مشکلی را حل نمی‌کند». وی ادامه داد: «سازمان برنامه همچنین مجموع اعتبار یارانه بلیط مترو نیز برای امسال را تاکنون ۸۰ میلیارد تومان اعلام کرده است که با سهم متروی تهران از این مبلغ، می‌توان هزینه‌های یک هفته از سال را در شرکت بهره‌برداری مترو تامین کرد و نه با تعهدات دولت نسبتی دارد و نه با هزینه‌ها مترو». رئیس شورای شهر تهران با اشاره به بخش دیگری از اطلاعیه مذکور بیان کرد: «این اطلاعیه همچنین اعلام کرده است که طی سه سال اخیر ۱۲۵ میلیارد تومان به عنوان کمک برای هزینه ساخت متروی تهران توسط دولت پرداخت شده است که با این رقم هم می‌توان نصف یک ایستگاه مترو را تکمیل و بهره‌برداری کرد». وی ضمن تشکر از سازمان برنامه و بودجه بابت شفاف‌سازی و طرح کمک دولت به حمل و نقل عمومی تهران گفت: «این کمک‌ها حقیقتا ناچیز است و اگر ما می‌خواهیم وضعیت آلودگی هوا و ازدحام مترو و کمبود اتوبوس در تهران در سال آینده از امسال بدتر نشود، حتما باید مجلس و دولت در این موضوع تجدیدنظر کنند و تصمیم‌گیری را به رده‌های ارشد نظام مانند سران قوا یا مقام معظم رهبری موکول نکنند چرا که در این شرایط کشور مسائل بسیار پیچیده‌تر و مشکل‌تری دارد که مسئولان عالی نظام باید به آنها رسیدگی کنند».
البته طبق گفته مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه و رئیس امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع سازمان برنامه و بودجه کشور درباره بودجه 99 گفته است: «کمک مالی به شهرداری‌ها برای تامین مالی طرح‌های عمران شهری بر مبنای وظایف قانونی دولت در تبصره (۵) دیده شده است؛ به طوری که شهرداری‌های کشور و سازمان‌های وابسته به آنها می‌توانند با تایید وزارت کشور تا سقف ۵۰۰۰ میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی ریالی با تضمین خود و با بازپرداخت اصل و سود آن توسط همان شهرداری‌ها منتشر کنند. حداقل ۵۰ درصد از سقف اوراق که اختیار انتشار آن به شهرداری‌ها داده شده است برای طرح‌های قطار شهری و حمل و نقل شهری اختصاص پیدا می‌کند. تضمین بازپرداخت اصل و سود این اوراق برای اجرای طرح‌های قطار شهری و حمل و نقل شهری به نسبت ۵۰ درصد دولت و ۵۰ درصد شهرداری‌ها است، در عین حال که تضمین سهم دولت بر عهده سازمان برنامه و بودجه خواهد بود».
با این حال این منابع همچنان کفایت توسعه حمل و نقل عمومی به ویژه در پایتخت را نخواهد داد. به همین دلیل است که به عنوان مثال، علی امام، مدیرعامل مترو پایتخت، پیشنهاد تامین بودجه مورد نیاز برای مترو را از محل مطمئن‌تری داده است؛ اختصاص منابع ناشی از حذف ۳ دهک بالای یارانه بگیر به مترو. وی گفته است: «درصورت موافقت نهایی نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با این پیشنهادها امکان بهره‌برداری از ۲۰ ایستگاه مترو در کمتر از دو سال آتی وجود دارد. در غیر این صورت یک سوم حجم عظیمی از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته از بودجه عمومی برای توسعه خطوط ۶ و ۷ در زیر زمین معطل مانده و مردم با افزایش قیمت سوخت و کمبود واگن با سختی‌های بسیار بیشتری نسبت به سال‌های قبل در پایتخت برای تردد مواجه می‌شوند». در پیشنهاد مدیرعامل مترو به کمیسیون عمران مجلس همچنین آمده است که مبلغ اوراق مالی شهرداری‌ها به ۸۰۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد و ۷۰ درصد از این عدد به توسعه مترو اختصاص داده شود. اضافه شدن حمل و نقل درون شهری به تبصره 4 لایحه پیشنهادی دولت برای تامین بودجه از محل صندوق توسعه ملی، معافیت مجدد متروی تهران از مالیات بر ارزش افزوده همچون گذشته و تخصیص 2 هزار میلیارد تومان از درآمدهای حاصل از افزایش قیمت سوخت و صادرات مواد نفتی به حمل و نقل ریلی درون شهری، از جمله دیگر پیشنهادهای بودجه‌ای برای بهبود وضعیت مترو هستند.
درباره اتوبوس‌های درون شهری نیز اجرای مصوبه جلسه مورد اشاره هاشمی، رئیس شورای شهر تهران درخصوص نوسازی و بازسازی اتوبوس‌های درون شهری مدنظر قرار گرفته و وزارت کشور موظف شده است که هر ۱۵ روز یک بار پیشرفت کار را به معاون اول رئیس‌جمهوری گزارش کند. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از میزان فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی، بیش از ۷۰ درصد اتوبوس‌های کشور فرسوده است. هرچند در جلسه مورد اشاره خرید ۳ هزار اتوبوس مصوب شده بود اما در صورت‌جلسه‌ای که به امضای رئیس دفتر معاون اول رئیس‌جمهوری (کاظم چهره‌گشا) رسیده است، این تعداد به ۱۵۰۰ اتوبوس کاهش یافته است. در این صورت‌جلسه جزئیات حمایت دولت از تامین ناوگان اتوبوسرانی و جدول زمانی تامین اتوبوس‌ها نیز لحاظ شده است.
به نظر می‌رسد مجموعه این پیشنهادها نیز درصورت تامین، تنها پاسخگوی تداوم پیشرفت روز حمل و نقل شهری باشد اما نباید فراموش کرد که عقب‌ماندگی‌های این عرصه نیز فراوانند و باید درباره آن فکری کرد.
سایر اخبار این روزنامه
پیکر مرد میدان جهاد و مبارزه امروز وارد میهن میشود
همه با هم در آیین بدرقه سردار
کورش الماسی
موسسه صلح قاسم سلیمانی
هنرمندان در واکنش به شهادت «سردار قاسم سلیمانی» چه نوشتند؟
هنر در سوگ عروج «حاج قاسم»
کنش‌های سیاسی و اجتماعی می‌تواند مسیر بازارهای اقتصادی را تغییر دهد؟
بازار بورس در انتظار تعادل
هزینه ارسال و دریافت پیامک حاوی رمز پویا رایگان است؟
حذف گزینه فعال‌سازی رمز یکبارمصرف از طریق پیامک از ATMها
«ابتکار» تازه‌ترین تحولات پیرامون ترور سپهبد شهید قاسم سلیمانی را بررسی می‌کند
جهان در شوک شهادت سردار
سازوکارهای جبران عقب‌ماندگی در حوزه حمل و نقل عمومی بررسی شد
چرخ اتوبوس و مترو در چاله بودجه
رئیس‌جمهوری در منزل سردار شهید حاج قاسم سلیمانی:
سردار یک سیاستمدار و استراتژیست بود
جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران:
پاسخ محکمی به آمریکا خواهیم داد
علی مطهری:
ترامپ هیچ ارزشی برای حاکمیت ملی عراق قائل نیست
به احترام سرباز جاودان ایرانزمین
نقش اسطورهای شهید سلیمانی در ژیٔوپلیتیک منطقه
ابتکار صلح هرمز؛ طرحی برای احیای سنت گفتوگو رضا رسالت
