روزنامه ابتکار
1398/10/09
رسانه‌ها چگونه باید در مورد سوژه‌های تکرارشونده مطالبه‌گری کنند که گرفتار عادت نشوند؟
آفت نگاه اداری به روزنامهنگاریفاطمه امین‌الرعایا
هفته گذشته روزهای جهنمی آلودگی هوا در پایتخت و برخی شهرهای بزرگ کشور بود. رسانه‌ها هم هر روز در این مورد گزارش نوشتند. سال گذشته هم منوال همین بود و سال قبل‌تر و قبل‌تر از آن... گاهی برخی موضوعات و مشکلات آنقدر به صورت پیوسته و مداوم تکرار می‌شوند که حتی خود خبرنگاران هم از چندباره نوشتن درباره‌اش خسته می‌شوند چه برسد به مخاطب که بخواهد این گزارش‌های تکراری را بنویسد، اما چاره‌ای نیست جز نوشتن و نوشتن تا شاید سرانجام مشکلی حل شود یا مسئولی درصدد پاسخگویی برآید. ولی چگونه نوشتن در خصوص چنین موضوعات تکرارشونده‌ای مهم‌ترین اصل است.
آلودگی، سیل، کاغذ، گورخوابی، کم بودن سرانه مطالعه و.... اینها تنها نمونه‌هایی از سوژه‌های تکراری سال‌های اخیر هستند که نه میشود راجع به آنها ننوشت و نه اینکه حرف تازه‌ای برای گفتن باقی مانده است. اما معضل همچنان به قوت خود پا برجا است. گاهی حتی خبرنگار هم تمایلی به دوباره نوشتن درباره سوژه‌های تکرارشونده ندارد در چنین شرایطی چگونه باید گزارشی در رسانه‌ها نوشته شود تا مخاطب همچنان آن را دنبال کند و در پی آن مطالبه‌گری عمومی وجود داشته باشد تا مسئولان وادار به پاسخگویی شوند؟ اکبر نصراللهی، استاد ارتباطات در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: برخی سوژه‌ها مثل آلودگی هوا، سیل، زلزله، آتش‌سوزی جنگل‌ها، برخی موضوعات اجتماعی، محیطزیستی و فرهنگی به صورت مداوم وجود دارند و مشکل حل نمی‌شود یا هر از چند گاهی دوباره نمود پیدا می‌کند. مثلا آلودگی هوا علتی مشابه دارد و تقریبا در ماه‌های مشخصی از سال رخ می‌دهد. تکرار این مشکلات به دو دلیل اتفاق می‌افتند: مسئولان کارشان را به درستی انجام نمی‌دهند، رسانه‌ها هم این معضلات را به خوبی پیگیری نمی‌کنند. البته برخی موضوعات مثل آلودگی هوا، آتش‌سوزی جنگل‌ها و به طور کلی مشکلات زیستمحیطی یکباره به وجود نیامده‌اند که یکباره حل شوند. به طور مثال، موضوع ریزگردها از دهه 80 کشور را درگیر کرده یا آتش‌سوزی جنگل‌ها با فرهنگ‌سازی حل میشود یعنی این مشکلات یکباره روی نداده که یک روزه حل شوند، اما با این وجود علت اصلی این مشکلات و تکرار آنها به عملکرد مسئولان برمی‌گردد و مسئولان برنامه جدی، علمی و جامعی با مشارکت بخش‌های درگیر و ذی‌ربط نداشته‌اند و از ظرفیت رسانه‌ها هم استفاده نشده است و حداقل در دوره زمانی در دستور کار نبوده و به همین دلیل این مشکلات پی‌درپی تکرار می‌شوند و توسط رسانه‌ها منعکس می‌شوند.
او ادامه می‌دهد: رسانه‌ها هم این معضلات و مشکلات تکرارشونده را در همه زمان‌ها و به اصطلاح به شکل روندی مطالبه و پیگیری نمی‌کنند. در نتیجه، به دلیل کوتاهی مسئولان و عدم پیگیری صحیح رسانه‌ها این مشکلات هر از چند گاهی خودشان را نشان می‌دهند و تیتر روزنامه‌ها و خبرهای اول رادیو و تلویزیون را از آن خود می‌کنند.
در طول سال مطالبه‌گر باشیم
اما رسانه چگونه باید به این موضوعات تکراری بپردازد که توجه مردم را به خود جلب کند؟ نصراللهی می‌گوید: رسانه‌ها باید از ظرفیت‌های مختلف و بسته‌بندی‌های جذاب و قابل فهم برای مخاطب این موضوع‌های تلخ را به تصویر بکشد تا این سوژه‌ها برای مردم عادی نشود. به طور مثال درباره آلودگی هوا اگر فقط در قالب خبر، اتفاقات را مطرح کنیم نمی‌توانیم به منظور خود دست پیدا کنیم. می‌توان از آمار و ارقام استفاده کرد، می‌توان از اینفوگرافی کمک گرفت و راجع به آسیب‌های آلودگی هوا بر جسم و روح و روان گزارش تهیه کرد یا آسیب اقتصادی آلودگی هوا چگونه است و... بنابراین رسانه‌ها باید در اینگونه موارد مدام به دنبال خلاقیت و نوآوری باشند تا این اتفاقات برای مردم عادی نشود. اگر رسانه‌ها بتوانند اینگونه معضلات را از قالب اطلاع‌رسانی و خبری صرف درآوردند و گزارشهایشان را محدود به زمان رویدادن این اتفاقات نکند و در طول سال هم در پی آموزش به مردم و بیان تجربه مشابه و موفق دیگر کشورها و همچنین مطالبه‌گری از مسئولان باشند، می‌توان به حل مسائل در سال‌های نزدیک امیدوار بود.
خبرنگاری شغلی اداری نیست
در اینگونه موارد یکی از راهکارها، استفاده از گزارش‌های تحقیقی و تحلیلی است که با بررسی همهجانبه موضوع زوایایی جدید از معضل را پیش چشم مخاطب آشکار می‌کند، اما چقدر رسانه‌های ما می‌توانند در این حوزه موفق عمل کنند؟ نصراللهی می‌گوید: در روزنامه‌نگاری تحقیقی خبرنگار بر موضوع علم و اشراف پیدا می‌کند و به موضوع به شکل روندی، عالمانه و آگاهانه می‌پردازد. وقتی خبرنگاران بر موضوع نسلط داشته باشد و نیاز مردم را حس کند و خود را در برابر این نیاز مسئول بداند، ماه‌ها روزها، نهتنها به صورت فردی، بلکه به صورت یک کار گروهی، درباره علت اتفاقات تحقیق می‌کنند. کدام نهاد، بخش و مسئولانی در رابطه با مثلا آلودگی هوا مقصر است، چه کسانی در آسیب به مردم نقش دارند و... و این موارد را به شکلی متفاوت و با محتوای جدید و بر اساس مستندات قابل پیگیری و مطالبه مطرح کنند. اما وقتی خبرنگاران ما آگاهی کافی نداشته باشند یا درگیر معیشت و حقوق حداقلی باشند و نگاه‌شان به گزارش‌های تحقیقی نگاهی اداری داشته باشند، چنین امری میسر نخواهد بود. کسانی به روزنامه‌نگاری تحقیقی روی می‌آورند که به کارشان علاقه داشته باشند و مسئولیت‌پذیر باشند و به حرفه خود نگاهی اداری نداشته باشند و در عین حال از جسارت برخوردار باشند. بنابراین مطالبه‌گری، برخورد روندی، پرداخت متفاوت و پاسخگو کردن مسئولان نیازمند عشق فرد به کار خود و داشتن اطلاعات عمیق است تا بتواند سهم هر یک از عوامل را بر اساس تحلیل خود مشخص کند و به عبارت دیگر افشاگری کند، اما امروز متاسفانه رسانه‌های ما به دلیل برخی بحران‌ها در درون ساختارشان از جمله نبود امنیت شغلی، حقوق حداقلی، وابستگی به نهادهای قدرت و ثروت و... تنها میکروفونی شده‌اند برای پوشش اظهارات غلط و نادرست مسئولان و توجیه اقدامات غلط‌شان.
متاسفانه برخی مسئولان چنانکه باید نه در پی حل مشکلات هستند و نه وظیفه‌ای در راستای پاسخگویی به افکار عمومی احساس می‌کنند. در چنین شرایطی تنها با تکرار و نوشتن و پرسیدن و مطالبه‌گری می‌توان به سوی حل معضلات گام برداشت.
سایر اخبار این روزنامه
پیام رزمایش مشترک دریایی ایران، چین و روسیه
نمی‌توان ایران را منزوی کرد
علیرضا صدقی
«گفت‌وگو» راه برون‌رفت از «کمای اجتماعی»
همایش انتخاباتی تندروها کلید خورد
سهم‌خواهی جدید پایداری‌ها
وزیر گردشگری از احتمال اختصاص سهمیه نوروزی بنزین خبر داد
نوروزگردی با بنزین سهمیه‌ای!
روسیه در دو دهه حکمرانی ولادیمیر پوتین چه مسیری را پیموده است؟
تزار پسا کمونیسم
«ابتکار» از میزان تاثیر وام‌های بانکی در خرید خانه گزارش می‌دهد
جاماندن تسهیلات بانکی از رشد قیمت مسکن
رسانه‌ها چگونه باید در مورد سوژه‌های تکرارشونده مطالبه‌گری کنند که گرفتار عادت نشوند؟
مهدی تاج 5 ماه مانده به انتخابات ریاست فدراسیون فوتبال از سمت خود استعفا کرد
فدراسیون بدون «تاج»
رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور مطرح کرد
سیاسی شدن امر مبارزه با فساد
معاون استاندار خبر داد
3593 داوطلب انتخابات مجلس در استان تهران تایید صلاحیت شدند
اصلاحات بر مدار دو مثلث!
محمد یوسفیآرامش، فعال اجتماعی
