وفات حضرت معصومه را تسلیت می گوییم

جواد نوائیان رودسری – طبق روایت حسن بن محمد قمی در «تاریخ قم» که یکی از منابع کهن‌سال درباره پیشینه این شهر مقدس محسوب می‌شود و در حدود سال 378 هـ.ق به رشته تحریر درآمده، ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به این شهر، در سال 201 هـ.ق اتفاق افتاده است. با توجه به این‌که مورخان، سال ولادت آن بانوی بزرگوار را، 173 هـ.ق می‌دانند، احتمالاً سن حضرت معصومه(س)، هنگام ورود به قم، 28 سال قمری یا 27 سال شمسی بوده است. چنان‌که می‌دانیم، تصمیم آن حضرت مبنی بر ورود به شهر قم، هنگام مستولی شدن بیماری بر وجود مبارکش در نزدیکی شهر ساوه، گرفته شد و خواهر گرامی امام رضا(ع)، 17 روز پس از ورود به قُم، رحلت فرمود و نزد اجداد طاهرینش(ع) شتافت. قُمیان پیکر مطهر آن بانوی کرامت را در منطقه «بابلان» به خاک سپردند و بر فراز مرقد مطهرش، سایبانی از بوریا(حصیر) برافراشتند و به این ترتیب، سنگ بنای حرم کریمه اهل‌بیت(س) گذاشته شد. قرار گرفتن مدفن مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) در شهر قم، برکات فراوانی برای مردم این خطه و نیز، جهان تشیع در پی داشت؛ برکاتی که اگر میزبانی از حرم مطهر دختر بزرگوار موسی بن جعفر(ع) نبود، نمی‌شد نازل شدن آن ها را محتمل دانست. با این حال، در این زمینه، دلایل چندی قابل بررسی است که در ادامه مطلب و به مناسبت سالروز رحلت جانگداز کریمه اهل‌بیت(ع)، به آن ها اشاره می‌کنیم.
شخصیت بی بدیل کریمه اهل‌بیت(س)
بی‌تردید، نخستین دلیل نزول برکات بر شهر قم، شخصیت علمی و معنوی حضرت فاطمه معصومه(س) است. کریمه اهل‌بیت(س)، در ذی القعده سال 173هـ.ق، در شهر مدینه به دنیا آمد. دوران کودکی آن بانوی گرامی در این شهر گذشت و از تربیت پدر و برادر بزرگوارش، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) بهره‌مند شد. حضرت معصومه(س) به دلیل پرورش در چنین خانواده‌ای، از کودکی با معارف الهی آشنایی کامل داشت. نقل است که یک بار گروهی از شیعیان به محضر امام کاظم(ع) رسیدند تا پرسش‌های خود را مطرح و پاسخ دریافت کنند، اما مطلع شدند که امام(ع) خارج از مدینه هستند. حضرت فاطمه معصومه(س)، در حالی که شش یا هفت ساله بود، پاسخ پرسش‌ها را نوشت و آن ها را روانه کرد. وقتی امام کاظم(ع) به منزل بازگشت و ماجرا را شنید، بسیار خوشحال شد و با مهربانی فرمود:«فداه ابوها؛ پدرش به فدایش». نام حضرت معصومه(س) در زمره بانوان محدث نیز قرار دارد. روایاتی را که از ایشان نقل شده‌است، می‌توان در کتاب‌های علمای شیعه و اهل‌سنت یافت. به عنوان نمونه، «محمد بن محمد جزری»، عالم شافعی مذهب، در کتاب «أسنی المطالب فی مناقب سیدنا علی بن ابی‌طالب(ع)» روایت غدیر را از سلسله راویانی نقل کرده که یکی از آن ها حضرت معصومه(س) است. ایشان این روایت را از عمه خود، فاطمه دختر امام جعفر صادق(ع) شنیده و نقل کرده‌است. افزون بر این، مرحوم «شیخ عبدا... بحرانی»، محدث و محقق معروف شیعه، در کتاب «عوالم العلوم والمعارف والاحوال من الآیات والاخبار والاقوال»، حضرت فاطمه معصومه(س) را در سلسله راویان حدیث «ألا من مات علی حبّ آل محمد مات شهیدا؛ آگاه باشید! هرکس بر دوستی و محبت خاندان رسول خدا(ص) بمیرد، شهید است» ذکر می‌کند؛ حدیثی که از حضرت فاطمه زهرا(س)، دختر گرامی رسول‌خدا(ص)، نقل شده‌است. تمام این روایات و شواهد تاریخی، شخصیت ممتاز علمی و معنوی حضرت فاطمه معصومه(س) را نشان می‌دهد و این، خود باعث جلب نظر علمای بنام، برای هجرت به مکانی که مضجع شریف آن حضرت قرار دارد، شده و می‌شود.
ظرفیت میزبانی قُم


شهر قُم، شهری بر کرانه کویر است که پیش از ورود حضرت فاطمه معصومه(س) نیز، جمعی از شیعیان در آن می‌زیستند. از میان خاندان‌های شاخص شیعه در قم، می‌توان به خاندان اشعری‌ اشاره کرد؛ نوادگان سائب بن مالک، از سرداران مختار ثقفی و شهید شده در قیام او که مدتی پس از سرکوبی قیام، راه ایران را در پیش گرفتند و در قم ساکن شدند. افزون بر این، ری به عنوان شهری کهن سال و باستانی در ایران، به دلیل دوری از مرکز خلافت عباسی در بغداد، همواره محل سکونت جمعی از دوستداران اهل‌بیت(ع) بود و می‌دانیم که این شهر، فاصله چندانی با قُم ندارد. این مسئله بر اعتبار تشیع در قم، بسی می‌افزود و ظرفیت آن را برای میزبانی از کریمه اهل‌بیت(س) افزایش می‌داد. چنان‌که حضرت فاطمه معصومه(س) که اخبار مربوط به شیعیان قم را شنیده بود و از اعتبار دوستداران اهل‌بیت(ع) در این خطه خبر داشت، با وجود کسالت، ترجیح داد به جای ساوه، به سوی قم رهسپار شود و در این شهر به استراحت بپردازد. شرح این هجرت تاریخ‌ساز را، حسن بن محمد قمی که خود یکی از افراد خاندان اشعری محسوب می‌شود، در کتاب «تاریخ قم»، این‌گونه آورده‌است: «چنین گویند بعضی از مشایخ قم که چون امام علی بن موسی‌الرّضا علیهما السّلام را از مدینه خارج کردند تا به مرو رود، از برای عقد بیعت به ولایت عهد، برای او فی سنة مأتین(در سال 200)، خواهر او، فاطمه بنت موسی‌بن‌جعفرعلیهم‌السّلام، در سنه احدی و مأتین(سال 201)، به طلب او بیرون آمد؛ چون به ساوه رسید، بیمار شد؛ پرسید که میان من و شهر قم، چقدر مسافت است؟ او را گفتند که ده فرسخ است. خادم خود را بفرمود تا او را بردارد و به قم برد. خادم او را به قم آورد و در سرای موسی بن خزرج بن سعد اشعری فرود آمد و نزول کرد و روایت صحیح و درست آن است که چون خبر به آل سعد رسید، همه اتفاق کردند که قصد دیدار سَیِّدَتی(بانو) فاطمه کنند و از او درخواست نمایند که به قم آید.  از میان آن ها، موسی بن خزرج، تنها، هم در آن شب بیرون آمد و چون به شرف ملازمت سَیِّدَتی فاطمه(س) رسید، زمام ناقه او بگرفت و به جانب شهر بکشید و به سرای خود، او را فرود آورد و هفده روز در حیات بود. چون او را وفات رسید، بعد از تغسیل و تکفین و نماز موسی بن خزرج، در زمینی که او را به بابلان(مکانی در شهر قم) بود، آن جا که امروز روضه مقدسه اوست، دفن کرد و بر سر تربت او بوریاها(حصیرها) سایه ساخته بودند تا آن گاه که زینب، دختر محمد بن علی الرضا علیهم السلام، این قبه بر سر تربت او بنا نهاد.»