روزنامه ایران
1398/09/16
قاچاق ماهیت سینما را نشانه گرفته است
نرگس عاشوری
خبرنگار
در ماههای اخیر بازار قاچاق فیلمهای سینمای ایران بهشدت داغ شده و کار بهجایی رسیده که با برنامه اکران رقابت هم میکند. کمتر فیلمی است که روی پرده برود و با استقبال مخاطب مواجه شود و نسخه غیرقانونی آن در سایتهای دانلود فیلم در دسترس قرار نگیرد. فیلمهایی مثل «خانه پدری»، «متری شیشونیم» و «تگزاس» همزمان با اکران به بازار سیاه آمدهاند و فیلمهای دیگر از جمله «سرخپوست» و «شبی که ماه کامل شد» و «قصر شیرین» قبل از ورود به شبکه نمایش خانگی. یکی دو روزی است که نسخه غیرقانونی سه فیلم مهم امسال یعنی «خانه پدری»، «قصر شیرین» و «شبی که ماه کامل شد» در فاصله زمانی کوتاه به بازار قاچاق آمده است. بههمین بهانه با علیرضا داوودنژاد درباره زمینهها و دلایل این اتفاق گفتوگو کردهایم.
همیشه نسبت به پیامد پدیده قاچاق فیلم هشدار دادهاید اما با وجود کمیته ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری همچنان شاهد توزیع غیرقانونی فیلمها هستیم. بهنظر شما منشأ و عامل اصلی ورود نسخه قاچاق فیلم به بازار چیست؟
از دههها قبل حرکتی علیه سینماهای ملی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شروع شد که هدف آن نابودی این سینماها و جایگزین کردن فیلمهای وارداتی بهجای تولیدات داخلی بود. چرا که اگر ملتی سینما داشته باشد یعنی آن ملت خوب میبیند، خوب میشنود، از مناسبات انسانی سردر میآورد، روایات فردی و جمعی و تاریخی را میفهمد و خلاصه چشم و گوشش باز میشود و به آسانی تن به فریب و استثمار و استعمار نمیدهد. در یک مقطع زمانی کشورهای افغانستان، پاکستان، سوریه، مصر و مراکش و شمال آفریقا همه سینما داشتند و کم و بیش نشانههای دانایی سینمایی در محصولات آنها پدیدار میشد و معمولاً ملتها محصولات داخلی خودشان را که به زندگی خودشان مربوط میشد به محصولات وارداتی ترجیح میدادند. اما الان مدتهاست که تقریباً سینماهای ملیشان نابود شده و جملگی به بازار انبوه فیلمهای وارداتی بدل شدهاند. به نظر من رونق گرفتن بازار سیاه سرقت و قاچاق و تکثیر و توزیع غیرقانونی فیلم در سینمای ایران طی دهههای اخیر هم در ادامه همان حرکت است؛ حذف سینمای بومی و ملی و جایگزین شدن آن با محصولات وارداتی. حذف سینمای ملی هم با تکیه بر دو رویکرد صورت میگیرد؛ سانسور و ناامنی بازار. مثلاً سانسور و ناامنی بازار عرضه و نمایش باعث میشود سینمایی محلی و بومی مثل سینمای ایران از سویی ارتباطش را با زندگی که در جامعه ایرانی در جریان است از دست بدهد و قطع رابطه سینمای ایران با زندگی ایرانی خواه ناخواه راه حضور سینمای ایرانی در زندگی ایرانی را هم میبندد؛ مخصوصاً که از سوی دیگر بازار سیاه امکان تماس مستقیم و شفاف جریان تولید فیلم را با انبوه مخاطبان از بین میبرد و دریافت سفارش و سرمایه از آنها را ناممکن میکند. وقتی زندگی ایرانی از سینمای ایرانی رخت بربست و امکان دریافت بازخورد و سرمایه از انواع مخاطبان داخلی مخدوش شد معلوم است که به آرامی سینمای ایران هم از زندگی ایرانی رخت بر میبندد و جای آن را محصولات وارداتی میگیرد. من معتقدم آنهایی که بانی جریان قاچاق و سرقت فیلمهای ایرانی هستند دغدغهشان فقط نفع مالی نیست بلکه در اصل بهدنبال ضربه زدن به سینمای ملی در ایران هستند.
نکته عجیب اینکه قاچاق فیلمها در شش ماهه اول امسال شدت گرفته است.
بله؛ من که به شهرستانها رفتوآمد دارم و اغلب فیلم میخرم تا به حال یک دیویدی اورجینال به دستم نرسیده و هرچه دیدهام نسخه قاچاق بوده است. سالهای سال است که معمول شده دهها برابر نسخه اصلی، دیویدی قاچاق تکثیر و توزیع میشود. تا یکی دو سال پیش حداقل صبر میکردند نسخه نمایش خانگی وارد بازار شود و بعد قاچاق کنند، اما الان رودربایستی را کنار گذاشتهاند و سعی میکنند هر فیلمی را که روی پرده اکران است به نحوی بدزدند و بعد هم تکثیر و توزیع کنند. هفت هشت فیلم را در یک سیدی «چندرغاز» میفروشند.
نتیجه آن چیزی نیست جز به تاراج رفتن سرمایه فیلمسازان و ایجاد ناامنی بازار برای آثار سینمایی.
بله و در نهایت رابطه سینمای ایران با مخاطب ایرانی بتدریج قطع میشود و وقتی این اتفاق بیفتد فیلمساز دیگر نمیتواند از مخاطبش در سراسر کشور نه سفارش بگیرد و نه سرمایه؛ چون هزینهای که مردم پرداخت میکنند به جیب بازار سیاه میرسد و نه بهدست تولیدکننده و صاحب فیلم. به این ترتیب رابطه تولیدکننده با مجموعه مخاطبانش ضعیف میشود؛ چرا که بازخوردی دریافت نمیکند و نمیداند چه فیلمی با چه کیفیتی برای کدام دسته از مخاطبان جالب بوده است. فیلمها بازگشت سرمایه ندارند و جریان تولید ضعیف میشود، در نهایت بازارهای سینمایی یعنی بازاری که در آن انواع فیلم برای انواع مخاطب تولید میشود از بین میرود. البته با تزریق مالی حاشیهای، سینما میتواند ظاهراً سرپا بماند ولی فقط نوع خاصی از سینما که سینمایی صرفاً سفارشی و کلیشهای و مقلد است و اثر چندانی از ذوق و سلیقه و ارزشهای فرهنگی وهنری و سینمایی در آنها نمیتوان یافت و سینمای واقعی که از جامعه و مردم الهام میگیرد و رنگ و بوی بومی و ملی دارد از بین میرود. اگر سرمایههای تزریقی هم کنار بکشند یکهو سینما فرو میریزد بنابراین شیوهای که برای اضمحلال سینمای ملی در سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا در پیش گرفتند و نهایتاً واردات فیلم را جایگزین تولید کردند در کشور ما هم یک بار دیگر پا گرفته و میکوشد از منظومه تولید و تهیه و توزیع و نمایش فیلم تولید را حذف و واردات را جایگزین آن کند. ملت ایران این همه هزینه سنگین برای حفظ استقلال کشور پرداخت میکنند تا ایران مستقل از کشورهای دیگر برای خودش کسی باشد اما میبینیم که جریانهای سوء استفادهچی با تقویت سانسور و دامن زدن به ناامنی، عملاً بازار کالاهای فرهنگی از جمله بازار سینما را به نفع محصولات وارداتی رسمی و غیررسمی به سمت زوال و نابودی میکشانند.
بهنظر شما چه اتفاقی باعث شده که در شش ماهه اول سال شاهد این میزان رونق بازار قاچاق فیلمها باشیم و صاحبان تمام فیلمها احساس امنیت شغلیشان را از دست بدهند؟
تمام اهالی سینما و صنفهای مختلف یک سال است که نامه مینویسند و بیانیه میدهند که امنیت بازار میخواهیم، امنیت شغلی میخواهیم. اما هیچ واکنش مثبت و سازندهای وجود ندارد. عجیبتر اینکه مؤسسه رسانههای تصویری که مهمترین وظیفهاش حمایت از تولید داخلی و مبارزه با بازار سیاه و بازار قاچاق فیلم بود هم منحل شده است. چرا این مؤسسه بهعنوان تنها سنگر مدافع سینمای ایران باید منحل و سینما این گونه بیدفاع شود. بهنظر میرسد که مدیران کشور دغدغه چندانی برای تولید داخلی و کیفیت تولید داخلی و رونق و اعتلای آن ندارند. فضای تلویزیون، اینترنت و دیویدیها در اختیار واردات سینمایی است. فضای سمعی و بصری کل کشور تقریباً توسط محصولات وارداتی فتح شده و تولیدکننده داخلی زیر فشار و ناامنی است.
پیشنهاد کاربردی شما برای ایجاد مانعی در مسیر قاچاق فیلم چیست؟
گسترش فضای vodها با زیرساخت قوی و اینترنت پرسرعت و کم هزینه و قراردادن آن در اختیار جریان تولید داخلی؛ بهشکلی که بتواند بدون دخالت بازار سیاه و کمپانیهای انحصاری با مخاطبان خود در سراسر کشور ارتباط بر قرار کند و ضمن دریافت بازخورد، از آنها سفارش و سرمایه بگیرد. چاره کار سینمای ما همین نکته است. حذف دیویدی و کاهش امکان دانلود به زوال بازار سیاه و تأمین امنیت برای جریان تولید میانجامد و زمینه پا گرفتن تعاونیهای تولیدی و خدماتی را فراهم میآورد. vod مساوی است با امکان مشارکت ملی نیروهای خوش قریحه و متخصص و خلاق برای حفظ ابتکار عمل در بازار کالاهای فرهنگی و بازگرداندن بازارهای از دست رفته به دامان تولید داخلی. چه کسی از این حرکت ضرر میبیند؟
سایر اخبار این روزنامه
وفات حضرت معصومه(س) کریمه اهل بیت(ع) تسلیت باد
زنگنه: از حق ملت ایران نمیگذریم
قرارداد ویلموتس زیر2 میلیون دلار است
شاعر پرکار روزگار ما
نقد مطالبه دانشگاه
حفظ برجام بدون ماشه
اعزام به زندان تا زمان تأمین وثیقه و کفالت ممنوع شد
حق اعتراض نهادینه میشود
تا حقوق 3 میلیون تومانی از مالیات معاف میشود
استیضاح ترامپ؛ کمتر از20 روز دیگر
حناچی:14 دستگاه درگیر آلودگی هوا هستند
قاچاق ماهیت سینما را نشانه گرفته است
آتش در عروسی خوبان
لحظات دلهره و وحشت در اسلام آباد
صندوق، درمان دردهای امروز ما
پاسداشت شانزدهم آذر روز دانشجو
ایسنا؛ نماد خودباوری و نوآوری رسانهای