روزنامه وطن امروز
1398/09/16
ما، اروپا و مذاکرات جدید
ثمانه اکوان: از زمانی که گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و کشورهای غربی تبدیل به گفت‌وگوهایی با مشارکت آمریکا شد، سیاست دولت آمریکا نیز تبدیل به سیاست چماق و هویج شد. آمریکایی‌ها از یک‌سو در مذاکرات شرکت و سعی می‌کردند نشان دهند در برخی موارد به دنبال دادن امتیازاتی ویژه به ایران هستند و از سوی دیگر گزینه‌های فشار دیگر مانند گزینه نظامی همواره روی میز بود و دیگر کشورهای اروپایی را نیز با خود در به کار بردن سیاستهای فشار همراه می‌کردند. به نظر می‌رسید این سیاست بعد از رسیدن کشورهای 1+5 به توافق هسته‌ای با ایران دیگر محلی از اعراب نداشته باشد و جای خود را به سیاست همکاری جهت رسیدن به هدف مشترک حفظ برجام بدهد اما خروج آمریکا از برجام در سال 2017 میلادی نشان داد هنوز هم آمریکا سعی دارد از این سیاست در برخورد با ایران استفاده کند و توافق هسته‌ای نتوانسته تغییری در سیاستهای آمریکا در قبال ایران ایجاد کند. نگاهی به روند وقایع و خبرسازی‌های رسانه‌های غربی و بویژه تحرکات کاخ سفید نشان می‌دهد فاز مقابله با اقدامات ایران در برجام یا همان برداشتن گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، بار دیگر غرب را به این نتیجه رسانده است که سیاست چماق و هویج را اجرایی کند و این بار نیز فکر می‌کند برنده اصلی در بازی «شجاعت یا بزدلی» یا همان «بازی جوجه» آمریکایی خواهد بود. اما دلیل این مقابله یا رویارویی دوباره اروپا و آمریکا با ایران چیست؟ برداشته شدن گام‌های جدی ایران برای کاستن از میزان تعهداتش در برجام و بازگرداندن برخی فعالیت‌های متوقف‌شده هسته‌ای به چرخه انجام و فعالیت، کشورهای اروپایی و آمریکا را با نگرانی‌های شدیدی مواجه کرده است. آنها اعتقاد دارند هر قدر هم به تعهدات‌شان در برجام پایبند نمانند، ایران باید تعهداتش را تمام و کمال اجرایی کند(!) برداشته شدن این گام‌ها اما آنها را مجبور کرد به فکر انجام دادن اقدامات جدیدی در این حوزه باشند. چندی پیش وزارت خارجه فنلاند در بیانیه‌ای از پیوستن این کشور و ۵ کشور اروپایی دیگر شامل بلژیک، دانمارک، هلند، نروژ و سوئد به سازوکار مالی موسوم به اینستکس خبر داد. این مسأله اما با شروطی همراه بود. کشورهای اروپایی که از برداشته شدن گام‌های جدید ایران بشدت نگران بودند در ابتدای امر راهکار تهدید یا همان چماق را در پیش گرفتند و تهدید کردند درصورتی که ایران به این اقدامات ادامه دهد، آنها هم از توافق هسته‌ای با کشورمان خارج شده، پرونده هسته‌ای ایران را دوباره در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کرده، آن را ذیل فصل 7 منشور ملل متحد قرار می‌دهند و تحریمهای بین‌المللی علیه ایران را بازمی‌گردانند. بعد از مدتی که مشخص شد بازگرداندن تحریمهای بین‌المللی علیه ایران چندان تفاوتی به حال کشورمان نمی‌کند و پیش از این نیز تحریمهای آمریکایی امکان هر نوع فعالیت اقتصادی با سایر کشورهای اروپایی را غیرممکن کرده بود، آنها سیاستهای تشویقی خود را نیز مطرح کرده و از پیوستن 6 کشور دیگر اروپایی به سازوکار مالی اینستکس خبر دادند. همه اینها اما فقط در شرایطی اجرایی می‌شد که ایران به تعهدات خود در برجام همچنان وفادار باقی بماند. آنها با این‌حال هنوز اعلام نکرده‌اند سازوکار مالی اینستکس در همین مدت‌زمان فعلی که از تولدش می‌گذرد چه کمکی توانسته به ایران بکند و هیچ گزارشی از تراکنش‌های مالی یا حتی مبادله کالا از طریق این شبکه مالی وجود ندارد. آنها برای اجرایی شدن این رویکرد نیاز به برخی معافیت‌های مالی از طرف آمریکا دارند و بارها از دولت ترامپ خواسته‌اند تضمین دهد سازوکار اینستکس را تحت تحریم‌ها قرار نمی‌دهد اما دولت آمریکا تاکنون چنین تضمینی به اروپایی‌ها نداده است. اگر این تضمین از سوی آمریکایی‌ها وجود ندارد، پس اروپا با چه وسیله‌ای به دنبال اقناع ایران است که در برجام بماند؟ به نظر می‌رسد اروپایی‌ها به دنبال گرفتن برخی معافیت‌ها از دولت ترامپ هستند و در مقابل قرار است اجرای برخی خواسته‌های آمریکا و غرب را نیز به هر وسیله ممکن به ایران تحمیل کنند. به همین دلیل است که فشارهای روانی و رسانه‌ای به ایران بیشتر از پیش شده است. در حال حاضر اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین خواسته غرب از ایران تصویب لوایح مبارزه با پولشویی یا FATF و CFT باشد. بدین ترتیب اگر ایران این لوایح را پذیرفته و آنها را اجرایی کند، دیگر سازوکار دور زدن تحریم‌ها به کلی برای کشورمان بسته شده و در عین حال رفتار مالی ایران نیز بشدت تحت کنترل غرب در می‌آید و زمینه برای اقدامات بعدی آمریکا و اروپا برای تحت فشار قرار دادن ایران در زمینه فعالیت‌های منطقه‌ای و موشک‌های بالستیک فراهم میشود. نشانه‌های این سیاست را می‌توان از هم‌اینک در خبرهای مربوط به اظهارنظرهای اروپاییان مشاهده کرد. نیویورک‌تایمز بیان کرده است اروپا ایران را به عدم پایبندی به تعهداتش درباره موشک‌های بالستیک متهم کرده است. این در شرایطی است که در هیچ جای قرارداد هسته‌ای حرفی از موشک‌های بالستیک به میان نیامده بود. آمریکایی‌ها نیز سعی دارند پروژه فشار حداکثری را در بعد فشارهای حقوق بشری و همچنین خبرسازی‌های دروغین درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران بویژه در عراق و سوریه افزایش دهند. به همین دلیل است که از روز پنجشنبه گذشته مقامات آمریکایی در ادعایی خلاف واقع و عجیب از آمار هزاران نفر(!) برای تعداد کشته‌شدگان اعتراضات اخیر استفاده می‌کنند و این در شرایطی است که رسانه‌ها نیز بیان کرده‌اند هیچ‌کدام از گروه‌های حقوق بشری در ایران و بیرون از این کشور تاکنون چنین آماری را اعلام نکرده‌اند. این کمپین در بعد فعالیت‌های منطقه‌ای نیز مدعی شده است ایران در حال جابه‌جایی تعدادی از موشک‌های خود به عراق است. در بعد دیگر این سیاست که همیشه از سوی واشنگتن دنبال می‌شده است، مسأله گزینه نظامی است که سالیان سال است همیشه روی میز است. در آخرین اخبار مربوط به این سیاست، خبرگزاری«سی‌ان‌ان» گزارش داده است پنتاگون در حال بررسی فرستادن 1000 نیروی نظامی دیگر به منطقه خلیج‌فارس برای ایجاد بازدارندگی در مقابل ایران است. گزینه‌ای قدیمی و نخ‌نما در مقابل ایران که سال‌ها دنبال شده و اثربخشی چندانی در معادلات فکری ایران در عمل کردن به خواسته‌های غرب نداشته است. از ابتدای شکل‌گیری بحران‌های امنیتی در منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان واشنگتن 14 هزار نیروی نظامی به کشورهای عرب منطقه فرستاده است و بازهم به نظر می‌رسد در رسیدن به هدف خود که ارعاب ایران باشد کاری از پیش نبرده است. کمپین فشار حداکثری که برای تغییر رژیم در ایران یا تغییر رویه ایران در رفتار با غرب به کار گرفته شده بود، هم‌اینک به درجه‌ای از شکنندگی رسیده است که تنها برای یک هدف و آن هم تصویب کردن لوایح FATFو CFT در ایران به کار گرفته شده است. به نظر می‌رسد ترامپ که می‌داند قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2020 نمی‌تواند به جلسه گفت‌وگو و مذاکره مستقیم با ایران دست پیدا کند، حالا به دنبال راهی برای پایبند ماندن ایران به برجام است تا بلکه بتواند از این طریق نشان دهد بدون اینکه به تعهدات آمریکا در توافق هسته‌ای پایبند بماند، ایران عین اقداماتی که باید انجام می‌داده را انجام داده و دیگر تهدیدی برای آمریکا متحدانش نیست! ****** گروه سیاسی: در آستانه برگزاری کمیسیون مشترک برجام و در ادامه همراستایی اروپا با آمریکا علیه کشورمان، 3 کشور اروپایی طرف برجام به جای اینکه پاسخگوی بی‌تعهدی خود در توافق هسته‌ای باشند، در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد فعالیت‌های موشکی ایران را مغایر قطعنامه 2231 عنوان کردند. به گزارش «وطن امروز»، 3 کشور اروپایی عضو برجام در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد مدعی شده‌اند برخی از موشک‌های بالستیک ایران با قطعنامه شورای امنیت، «ناهمخوان» است. به نوشته خبرگزاری «آسوشیتدپرس»، در این نامه ادعا شده است برخی از مدل‌های موشک‌های بالستیک ایران با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که توافق هسته‌ای با ایران را تأیید کرده، «ناهمخوان» است. 3 عضو اروپایی برجام در نامه‌ای که روز چهارشنبه میان اعضای شورای امنیت توزیع شد، به گوترش توصیه کرده‌اند در گزارش بعدی خود درباره برنامه موشکی ایران، این موشک‌ها را در تضاد با مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ توصیف کند. ادعای اروپایی‌ها علیه برنامه موشکی ایران در حالی است که این کشورها از زمان روی کار آمدن دولت ترامپ، همصدا با آمریکا نسبت به فعالیت‌های موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران موضع منفی و مداخله‌جویانه‌ای داشته‌اند. هرچند برخی جریان‌ها در کشورمان تلاش داشته‌اند از اروپا چهره پلیس خوب را در مقابل آمریکایی‌ها ارائه داده و با طرح موضوع برجام اروپایی، توافق هسته‌ای را با تروئیکای اروپایی ادامه دهند اما مرور مواضع و اقدامات آلمان، انگلیس و فرانسه طی 19 ماه گذشته نه‌تنها نشانی از شکاف میان این کشورها و آمریکا ندارد، بلکه حاکی از یک تقسیم کار حرفه‌ای برای مجاب کردن ایران به ادامه حضور در برجام، تعطیلی صنعت هسته‌ای و تاثیرگذاری بیشتر تحریمهای ضدایرانی بوده است. نخستین نشانه‌های همراهی اروپا با آمریکا بر سر موضوع موشکی و منطقه‌ای ایران در جریان سفر سال گذشته رئیس‌جمهور فرانسه به آمریکا هویدا شد. اردیبهشت‌ماه 97 امانوئل مکرون پس از دیدار و مذاکره با دونالد ترامپ اعلام کرد کشورش معتقد است باید محدودیت‌‌های بیشتری هم در حوزه هسته‌ای و هم در حوزه‌‌های موشکی و منطقه‌ای علیه ایران اعمال شود. مکرون گفت در کنار برجام باید یک توافق جدید نیز شکل بگیرد؛ توافقی که بر اساس اظهارات رئیس‌جمهور فرانسه باید دارای 3 محور جدید باشد: - مادام‌العمر شدن تحریمهای هسته‌ای؛ مندرج در برجام - محدود کردن برنامه دفاع موشکی ایران - عقب‌نشینی جمهوری اسلامی ایران از سیاستهای منطقه‌ای خود این مواضع در حالی از سوی مکرون بیان شد که 3 ماه قبل از آن ترامپ بر 3 شرط دائمی شدن محدودیت‌‌های هسته‌ای، محدود شدن برنامه دفاع موشکی و تغییر سیاستهای منطقه‌ای ایران تاکید کرده بود و این یعنی انطباق حداکثری آمریکا و اروپا بر سر ایران. نکته جالب توجه در این میان ادامه حسن نیت مقامات دولتی به 3 کشور اروپایی بود. هر چند مقام معظم رهبری پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و طرح موضوع مذاکرات اروپایی به صراحت فرموده بودند «3 کشور اروپایی نشان داده‌اند در حساس‌ترین موارد با آمریکا همراهند» اما برجام با اروپا ادامه یافت و به‌رغم همه وقت‌کشی‌های آلمان، فرانسه و انگلیس در ارائه بسته اقتصادی، هیچگونه اعتراض جدی از سوی دستگاه دیپلماسی دولت اعمال نشد. همراهی اروپا با آمریکا بر سر موضوع موشکی البته محدود به اظهارات مکرون در نیویورک نبود و در ادامه شهریورماه پارسال لودریان، وزیر خارجه فرانسه در جمع سفرای این کشور تاکید کرد: حفظ برجام مساله‌ای مربوط به استقلال اروپاست، با این حال ایران هم باید خواسته‌های مطرح‌شده از سوی اروپا از جمله گفت‌وگو درباره مسأله موشکی و منطقه‌ای را بشنود! چند ماه پس از آن نیز فرانسه با ادبیاتی شبیه به وزیر خارجه آمریکا خواستار توقف آزمایش‌های موشکی ایران شد و آن را ناسازگار با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد خواند. آذرماه سال گذشته 2 روز پس از آنکه مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای در توئیتر آزمایش موشکی ایران را- که به ادعای او آن زمان تازه انجام شده بود- محکوم کرد، دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه نیز نسبت به این مسأله ابراز نگرانی کرد و خواستار توقف آزمایش موشک‌های دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای در ایران شد. نکته جالب توجه در این میان استناد هر 2 کشور آمریکا و فرانسه به قطعنامه 2231 شورای امنیت برای محکوم کردن برنامه موشکی ایران بود. گفتنی است همزمان با اروپا، مشاور امنیت ملی آمریکا در مصاحبه‌ای که بامداد جمعه منتشر شده بار دیگر خواستار توقف برنامه موشکی ایران شده است. «رابرت او براین»، مشاور امنیت ملی آمریکا در مصاحبه با شبکه خبری «فاکس‌نیوز» گفت ایران باید برنامه موشکی و هسته‌ای خود را متوقف کند. * بی‌کفایتی بدبختانه یا انجام محرمانه تعهدات؟ در واکنش به نامه اخیر 3 کشور اروپایی به دبیرکل سازمان ملل متحد، محمد‌جواد ظریف اروپایی‌ها را به لاپوشانی متهم کرد؛ موضوعی که با ادعاهای سابق او درباره اروپا متفاوت است. ظریف روز پنجشنبه در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: «جدیدترین نامه تروئیکای اروپایی به دبیرکل سازمان ملل، دروغ مذبوحانه‌ای است تا بی‌کفایتی بدبختانه خودشان در اجرای حداقلی‌ترین تعهدات ذیل برجام را لاپوشانی کنند». وی با به اشتراک گذاشتن تصاویری از ابطال قطعنامه 1929 شورای امنیت و تصویب برجام در این شورا، ادامه داد: «اگر تروئیکای اروپایی اندکی اعتبار جهانی می‌خواهد، می‌تواند با اعمال حق حاکمیتی و اختیارات خود به جای تسلیم شدن در برابر قلدری آمریکا، شروع کند». روی تصویر قطعنامه باطل شده 1929 شورای امنیت که در توئیت ظریف درج شده، نوشته شده است: «قطعنامه 1929 مرده است، فارغ از اینکه چقدر آمریکا عاشق آن بود». و روی تصویر قطعنامه 2231 (تصویب برجام در شورای امنیت) نوشته شده است: «[این قطعنامه] معتبر است، فارغ از انزجار و اعتراض آمریکا». ساعاتی بعد ظریف در واکنشی دیگر با استناد به بخش‌هایی از سخنان «برایان هوک»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، گفته او به اروپایی‌ها مبنی بر ممنوع نبودن آزمایش‌های موشکی ایران را یادآوری کرده است. ظریف در توئیتر نوشت: «برایان هوک تذکری به‌موقع به شریکان اروپایی ما در برجام داد و به صراحت اذعان کرد آزمایش‌های موشکی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل ممنوع نیستند». وزیر خارجه ایران در ادامه مستقیما سخن برایان هوک در روز پنجشنبه را نقل کرده است: «یکی از نقایص توافق هسته‌ای ایران این است که به ممنوعیت آزمایش‌های موشک‌های بالستیک ایران خاتمه داد». موضع تند ظریف در قبال 3 کشور اروپایی و توصیف وقت‌کشی‌های آنها در حالی است که پاییز سال گذشته و در شرایطی که یک ماه از موعد ارائه سامانه موسوم به SPV از سوی اروپا گذشته بود، محمد‌جواد ظریف در پاسخ به سوالی در این باره، در مقام توجیه وقت‌کشی اروپایی‌ها برآمده و مدعی شده بود اروپا برای ثبتSPV محرمانه کار می‌کند! * قطعنامه ۲۲۳۱ و الزامات ایران قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت با لحنی غیر‌الزام‌آور تنها از ایران خواسته موشک‌هایی را که برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده‌اند، آزمایش نکند. ایران تصریح کرده هیچ‌کدام از موشک‌هایش برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌اند. در حالی که در قطعنامه پیشین یعنی ۱۹۲۹ درباره برنامه موشکی ایران عنوان شده بود «شورای امنیت سازمان ملل تصمیم می‌گیرد که ایران نباید» فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک داشته باشد، در قطعنامه ۲۲۳۱ این لحن تغییر کرده است. در این قطعنامه عنوان شده است «شورای امنیت سازمان ملل از ایران می‌خواهد» که فعالیت مرتبط با موشک‌های بالستیک نداشته باشد. * از طرح مکرون تا تعهدات یازده‌گانه اروپا روز پنجشنبه گذشته همچنین علاوه بر نامه 3 کشور اروپایی به دبیرکل سازمان ملل، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه با بیان این ادعا که برنامه موشکی ایران با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت همخوانی ندارد، از ادامه فعالیت‌های موشکی ایران ابراز نگرانی کرد. «اگنس فون در مول» سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در نشست خبری هفتگی درباره برنامه موشکی ایران گفت: «ما بارها از موضوع فعالیت‌های بالستیک ایران که با تعهدات این کشور ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت همخوان نبوده و تهدیدی برای امنیت بین‌المللی است، نگرانی شدید خود را ابراز کرده‌ایم». همراستایی فرانسه با سیاستهای ضدایرانی آمریکا در حالی است که این کشور در ماه‌های اخیر مدعی بود امانوئل مکرون با ارائه طرحی دنبال نجات برجام است. آنگونه که رسانه‌های غربی از طرح مکرون خبر داده‌اند، ایران در ازای تضمین فروش 700 هزار بشکه نفت در روز توسط اروپا روند کاهش تعهدات هسته‌ای خود را متوقف کرده و به نقطه پیش از اجرای این گام‌ها بازمی‌گردد، موضوعی که مشخص نیست چه ارتباطی با تعهدات یازده‌گانه اروپا به ایران در اردیبهشت سال گذشته دارد. در نتیجه این طرح، جمهوری اسلامی باید صنعت 30 میلیارد دلاری هسته‌ای خود را در مقابل فروش روزانه تنها 700 هزار بشکه نفت تعطیل نگه دارد!
