همدلی مهم‌ترین چالش‌ بیماری ایدز در کشور را به مناسبت روز جهانی مبارزه با این بیماری بررسی کرد

ترس اخلاقی یک بیماری
همدلی| بیش از 32 سال از روزی که ایدز برای اولین بار به خاک ایران پا گذشت می‌گذرد. سال 66 بود که ویروس این بیماری مهمان بدن کودک 6 ساله‌ای شد تا بعد از سه دهه از آن تاریخ بیش از 66 هزار نفر را مبتلا کرده باشد. بیماری ایدز که به دلیل فرآورده‌های خونی از فرانسه به ایران راه پیدا کرد، بعدها در قالب‌های دیگری مانند تزریق با سرنگ‌ مشترک بقاء یافت و اکنون نه فقط سرنگ مشترک بلکه راه‌های متعددی برای انتقال این بیماری وجود دارد.
امروز روز جهانی ایدز است. هر سال در این روز رسانه‌‍‌ها به این سوژه می‌پردازند و بعد همه چیز تمام می‎شود و می‎رود تا روز جهانی ایدز سال بعد، درحالی‎که برای مبتلایان به این بیماری هر روز، روز جهانی ایدز است و آنها هر روز با مخاطرات این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند.
با گذشت بیش از سه دهه از ورود این بیماری به کشور اما هنوز اسم ایدز لرزه بر اندام هر شخصی می‌اندازد. ترس و هراس از این بیماری نه فقط به خاطر درمان دشوار آن، بلکه این بیماری با محدودیت‌های اخلاقی و عرفی نیز گره خورده است و با وجود این که رفتارهای پرخطر جنسی تنها یکی از راه‌های انتقال آن است، اما معمولا بیماران مبتلا به این ویروس را با چوب بی‌بندوباری اخلاقی می‌زنند و اغلب این افراد نه به عنوان یک بیمار بلکه به عنوان یک متهم قضاوت می‌شوند.


این نوع نگاه و ادبیات حتی به دولتمردان ما نیز رسوخ کرده است. مثال بارز آن حادثه مبتلا شدن عده‌ای به ویروی اچ آی وی در روستای محمود چنار لردگان بود که برخی از اهالی روستا مدعی شدند که بهورز روستا خون آلوده به ایدز را به مردم روستا تزریق کرده است، اما برخی از مسئولان کلان وزارت بهداشت اعتیاد و رفتارهای پرخطر جنسی را عامل این وضعیت ذکر کردند.
این نوع نگاه به ایدز که مبتلایان آن را به بی‌بندو باری اخلاقی متهم می‌کند، موجب شده بسیاری از افراد که در وجود خود به این بیماری مشکوک هستند دنبال غربالگری نروند و حتی در صورت اطمینان از بیماری خود، برای درمان اقدام جدی انجام ندهند و با سرپوش گذاشتن بر بیماری خود، خواسته یا ناخواسته به شیوع آن دامن بزنند.
به خاطر همین محدودیت‌های عرفی است که همچنان بیماریابی در حوزه اچ‌آی‌وی تبدیل به چالش جدی نظام سلامت کشور شده است، به نحوی که وزارت بهداشتی‌ها از 60 هزار مبتلا به اچ‌آی‌وی در کشور سخن می‌گویند در حالی که به گفته پروین افسر کازرونی- رئیس اداره پیشگیری از ایدز و کنترل بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت- کل موارد ثبت شده این بیماری از ابتدا تا کنون حدود ۴۰ هزار نفر است و حدود 20هزار نفر از مبتلایان یا به بیماری خود آگاهی ندارند یا از ترس متهم شدن و قضاوت‌های جامعه بر آن سرپوش گذاشته‌اند.
معاون بهداشتی وزارت بهداشت نیز بیماریابی را چالش ایدز در ایران دانست. همین دیروز علیرضا رئیسی به ایسنا گفت: «مشکل کشور در حوزه اچ‌آی‌وی، مربوط به بیماریابی است و در حال حاضر تمرکزمان نیز در برنامه‌های مربوط به اچ‌آی‌وی در حوزه بیماریابی است. متاسفانه انگی که در حوزه اچ‌آی‌وی وجود دارد، اجازه نمی‌دهد که به راحتی بتوانیم بیماریابی کرده و درباره بیماری ایدز اطلاع‌رسانی کنیم.
در جایی هم که تعدادی بیمار مبتلا به اچ‌آی‌وی را شناسایی می‌کنیم، فورا جنجال برپا شده و مشکل ایجاد می‌شود. بنابراین اکیدا توصیه می‌کنیم که در بستری آرام‌تر و با همدلی بهتر باید در جهت بیماریابی اقدام کنیم، ضمن این که از سازمان‌ها و ارگان‌های دیگری مانند صدا و سیما، آموزش و پرورش، ‌ مجلس شورای اسلامی و... می‌خواهیم به کمک ما بیایند تا بتوانیم بیماریابی‌مان را بهتر انجام دهیم.»
رئیسی مهم‌ترین راه پیشگیری از اچ‌آی‌وی را نیز به یافتن افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی گره زد، چراکه به گفته وی اگر بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی را پیدا کرد و تحت درمان قرار داد، هم بیماران می‌توانند زندگی طبیعی داشته باشند و هم شانس انتقال بیماری از سوی آنها به دیگران به صفر می‌رسد.
یک کارشناس ایدز روند رو به رشد ایدز و سرپوش گذاشتن بر این بیماری از سوی فرد بیمار یا خانواده وی را به عدم آگاهی کافی و درست از این بیماری و فشارهای اجتماعی و خانوادگی و تابوهای نادرست فرهنگی گره زد.
«شروین وفایی» به همدلی گفت: اطلاعات مردم از بیماری ایدز تا آن اندازه نادرست است که برخی افراد فکر می‌کنند این بیماری از طریق تماس با فرد مبتلا یا روبوسی و دست دادن با او نیز منتقل می‌شود، در صورتی که ویروس این بیماری تحت شرایط خاصی منتقل می‌شود. عدم آگاهی از این بیماری فقط به افراد کم سواد یا عوام جامعه مربوط نمی‌شود و به قشر تحصیلکرده نیز سرایت کرده است، به نحوی که در مواردی اتفاق افتاده است که برخی از پزشکان از درمان بیماران مبتلا به ایدز سرباز زده‌اند یا با اکراه درمان آنان را پذیرفته‌اند. این نوع دیدگاه نشان‌دهنده این واقعیت تلخ است که میزان آگاهی از این بیماری حتی در برخی از گروه پزشکی و تخصصی بالا نیست.
وفایی افزود: علاوه بر ضعف آگاهی در مورد این بیماری انگ‌های اجتماعی نیز باعث سرپوش گذاشتن آن از سوی فرد بیمار است. معمولا در نگاه اغلب مردم این بیماری با بی‌بند و باری جنسی رابطه مستقیمی دارد، در صورتی که این مقوله تنها یکی از راه‌های انتقال این بیماری است. همین نوع نگاه‌ها باعث می‌شود فرد بیمار از ترس قضاوت‌های نادرست به جای اقدام برای درمان به پنهان کردن آن روی بیاورد.
البته در شکل‌گیری این نوع نگاه و باور رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی بی‌تقصیر نیست. چرا که همواره در برخی از فیلم‌ها، چنین نمایش داده شده که تنها علت ابتلا به ایدز داشتن روابط جنسی غیراخلاقی و خارج از چهارچوب‌های شرعی و قانونی بوده است، بدیهی است که این مساله موجب ساخته شدن یک «انگ اجتماعی و فرهنگی» برای بیماری ایدز شده است. بنابراین این انگ اجتماعی و ساختن یک تصویر غیرواقعی از بیماری ایدز از سوی افراد و نهادهای مختلف به‌ویژه رسانه‌ها باعث شده تا مبتلایان به ایدز علاوه بر داشتن رنج بیماری، دچار انواع صدمات اجتماعی و روانی شوند به نحوی که دست به سانسور خود بزنند.
وفایی با بیان اینکه ایدز، بیماری خاموش است و هرگز نباید با بیمار مبتلا به ایدز مانند گناهکاران رفتار شود، به خانواده‌ها توصیه کرد که بیشتر در روابط فرزندانشان حساسیت نشان دهند. وی طرد بیماران و افراد در معرض خطر ایدز را فقط موجب دوری آنها از خدمات مورد نیاز دانست که هم روند بهبودی فرد را به تاخیر می‌اندازد و هم به شیوع این بیماری کمک می‌کند.
حالا در شرایطی که تعداد مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری ایدز در جهان در حال کنترل است و براساس برنامه بهداشت جهانی قرار است سال2030 پایان همه‌گیری ایدز در جهان باشد و ایران نیز همگام با سایر کشورها در راستای اهداف بین‌المللی خود، برای رسیدن به پایان همه‌گیری ایدز تا سال ۲۰۳۰ متعهد به انجام سه هدف شده است. این سه هدف عبارت است از:شناسایی ۹۰درصد موارد آلوده به ایدز، مراقبت و درمان ۹۰درصد موارد مبتلا و همچنین درمان ۹۰درصد از افرادی که حجم ویروس در بدن آنها به حدی رسیده که قابلیت انتقال و عفونت‌زایی به دیگران را نداشته باشد، بنابراین با توجه به وضعیت موجود که نشانگر روند رو به رشد این بیماری در کشور است و همچنین با توجه به تعهدات بین‌المللی ایران به نظر می‌رسد باید فعالیت‌های جدی‌تری برای مقابله با این بیماری در کشور صورت بگیرد.