روزنامه ابتکار
1398/09/06
«ابتکار» از چالش میان آمریکا و اروپا بر سر پیمان آتلانتیک شمالی گزارش می‌دهد بحران واگرایی در ناتو
محمدرضا ستاریکارشناسان معتقدند سخنان جنجالی امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه مبنی بر مرگ مغزی ناتو، اتفاق امروز و دیروز نیست، بلکه اختلافات میان آمریکا و اروپا است که سال‌های گذشته به پیمان آتلانتیک شمالی سرایت کرده است.
پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ در سال 2016 و روندی که دولت او درخصوص سازمان‌های بین‌المللی و توافق‌های چند جانبه دنبال کرد، بحث پیرامون اختلافات میان آمریکا و اروپا بر سر ناتو شدت گرفت. در این میان عده‌ای از ناظران بر این عقیده بودند که با توجه به رویکرد آمریکا درمورد پیمان آب و هوایی پاریس، توافق برجام، نفتا و غیره، ممکن است ایالات متحده قصد خروج از ناتو را نیز داشته باشد. این امر زمانی پررنگ‌تر شد که دونالد ترامپ به صورت علنی ضمن انتقاد از راهبرد سایر کشورهای عضو ناتو، خواستار هزینه متوازن میان آنها شد و اعلام کرد آمریکا دیگر به صورت یک‌تنه موضوع امنیت بین‌المللی را تقبل نخواهد کرد.
سه نقطه عطف در ناتو
به گفته تحلیلگران فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ابتدای دهه 1990 میلادی، نخستین چالش در فلسفه وجودی ناتو را رقم زد؛ جایی که این پیمان دیگر ماهیت سابق خود را برای ایستادگی در قبال بلوک شرق از دست داده و ناچار شد به فصل جدیدی از فعالیت‌های نظامی و امنیتی وارد شود. در این میان بسیاری از هم‌پیمانان شوروی نیز به خصوص در اروپای شرقی به عنوان متحد به بلوک غرب پیوسته و ادامه سازوکار سابق را برای کشورهای اروپای غربی و به خصوص آمریکا از لحاظ اقتصادی و مناسبات امنیتی پرهزینه ساختند.
از سوی دیگر وقایع یازده سپتامبر نیز برگ جدید دیگری را در مقابل ناتو گشود. در این راستا، مرتضی مکی کارشناس مسائل اروپا طی یادداشتی برای شورای راهبردی روابط خارجی معتقد است: حادثه 11 سپتامبر هم نقطه اوج پیمان ناتو و هم آغاز افول این پیمان بود. از این جهت نقطه اوج پیمان ناتو بود که برای اولین بار دولت‌های اروپایی در راستای مقابله با تهدیدات تروریستی با آمریکا ابراز همدردی و همراهی کردند و از این جهت آغاز افول پیمان ناتو بود که آمریکایی‌ها پس از اینکه نتوانستند مجوز لازم از شورای امنیت سازمان ملل را در سال 2003 برای حمله به عراق کسب کنند با مخالفت جدی آلمان و فرانسه در حمله به عراق مواجه شدند. این مسئله منجر به ایجاد شکافی عمیق میان اعضای ناتو از یک سو و آمریکا و اعضای اروپایی ناتو از سوی دیگر شد.
تمامی این عوامل با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا جنبه‌ای دیگر به خود گرفت. ترامپی که با پیش گرفتن رویه یکجانبه‌گرایی و شعار اول آمریکا در اوج چالش اروپا که به واسطه بریگزیت کلید خورده و با اقبال عمومی به راست افراطی و نیز موج استقلال‌خواهی از کاتالونیا تا اسکاتلند تقویت شده است، بی‌سابقه‌ترین روابط فراآتلانتیکی میان آمریکا و اروپا را به وجود آورده است. در این خصوص کارشناسان دو نظر متفاوت را پیگیری می‌کنند؛ عده‌ای بر این باورند که فرهنگ و سیاست، اساس مناسبات فراآتلانتیکی را تشکیل می‌دهد، به این معنا که اروپا و آمریکا به رغم مواضع معمولاً ناهمسو در قبال برخی رویدادها، همگی در محور غرب قرار دارند که در اینجا غرب از نوعی بار ارزشی– فرهنگی برخوردار بوده که مسیحیت جوهره آن را تشکیل می‌دهد. همچنین رویکرد سیاست‌محور بر این اعتقاد است که دو طرف بر محوریت لیبرال دموکراسی با یکدیگر متحد شده و در این طرز تفکر، صلح لیبرالی میان کشورهای لیبرال و جنگ علیه رژیم‌های اقتدارگرا تلویحاً یک ارزش محسوب میشود.
در مقابل معتقدان به ناهمسویی در مواضع اروپا و آمریکا بر این اعتقادند که قدرت و منافع جوهره اصلی سیاست بین‌الملل را تشکیل می‌دهد. از این رو امکان آن وجود دارد که به دلیل رقابت در مسائل اقتصادی و یا منافع متضاد در امور سیاسی و بین‌المللی، روابط اتحادیه اروپا و آمریکا به رغم بنیادهای ارزشی و فرهنگی مشترک به واگرایی بینجامد. از این دیدگاه اتحادیه اروپا و آمریکا فقط در حوزه‌هایی مواضع مشترک و یکسان دارند که منافع آنها اقتضاء کند. این روابط به‌رغم برخورداری از برخی منافع مشترک و موازی در صحنه بین‌المللی، از دو منطق متفاوت پیروی میکند. اتحادیه اروپا در بعضی از زمینه‌ها مکمل و شریک و در پاره‌ای دیگر توازن‌بخش، چالشگر و رقیب آمریکا بـه شمار می‌رود. ابعاد همگرایی و واگرایی در روابط اتحادیه اروپا با آمریکا بیشتر بـه حـوزه منافع و نقشه متفاوت هرکدام از آنها در روابط بین‌المللی بستگی دارد.
از این رو می‌توان گفت، در حوزه‌هایی که این دو قدرت دارای منافع مشترک یا موازی هستند، یا دارای نقش جهانی ـ بـین‌المللی هستند، بیشتر شاهد همگرایی و همکاری آنها هستیم. ولی در حوزه‌هایی که منافع آنها با هم تعارض دارد یا دارای نقش ملی هستند، بیشتر واگرایی و رقابت میان این دو بلوک قدرت را مشاهده می‌کنیم.
اختلافات علنی
با توجه به این موارد می‌توان اظهار نظرهای اخیر مقامات اروپایی درمورد ناتو و اختلافاتی که گفته میشود میان آمریکا و اتحادیه اروپا درخصوص این پیمان وجود دارد را بررسی کرد. در همین راستا، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه که مدتی است طرح تشکیل ارتش واحد اروپایی را مطرح کرده است، ماه گذشته در گفت‌وگویی با نشریه اکونومیست گفته بود که ناتو دچار مرگ مغزی شده است. اظهار نظری که بلافاصله جنجالی شد و در نخستین واکنش ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو آن را رد کرد.
پس از آن روزنامه نیویورک تایمز آمریکا در گزارشی به جلسه تنش‌آلود میان مرکل صدراعظم آلمان با امانوئل ماکرون در سالگرد سقوط دیوار برلین اشاره کرد و نوشت: آنگلا مرکل در دیدارش با ماکرون به صراحت اظهار نظر وی درمورد ناتو را زیر سوال برده و گفته بود: از اینکه مجبورم بارها و بارها تکه‌های فنجانی را که شما شکسته‌اید به هم بچسبانم خسته شده‌ام. ماکرون نیز در پاسخ گفته است: در شرایط فعلی و در حالی که قرار است ماه آینده در جلسه ناتو در لندن شرکت کنم، نمی‌توانم وانمود کنم که اقدامات آمریکا و ترکیه در سوریه در راستای منافع کشورهای عضو ناتون است. به گفته کارشناسان به ندرت اتفاق افتاده که روابط میان برلین و پاریس به عنوان دو ستون اصلی اتحادیه اروپا تا این حد دچار اختلاف شود. در این میان هرچند بسیاری از اعضای ناتو با نظر ماکرون موافق بوده و معتقدند که اقدامات ترامپ و نزدیکی وی با پوتین و اردوغان، پیمان آتلانتیک شمالی را در وضعیت بی‌سابقه‌ای قرار داده است، اما از سوی دیگر تاکید دارند که این اختلافات نباید به صورت علنی فاش شود. از سوی دیگر گفته میشود که موضوع تشکیل ارتش واحد اروپایی و حمایت امنیتی و نظامی فرانسه از اروپا، ایده‌ای است که آلمانی‌ها با آن مخالف هستند زیرا معتقدند فرانسه توان حراست و تامین امنیت کل اروپا را به تنهایی ندارد. به همین دلیل است که هایکو ماس وزیر خارجه آلمان بار دیگر نسبت به سخنان ماکرون درخصوص مرگ مغزی ناتو واکنش نشان داده و روز گذشته مجدداً تاکید کرد: ناتو زنده است و در آینده نقش مهمی را در امنیت ایفا میکند و باید بیش از پیش گسترش یابد.
همچنین ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز دیروز پس از دیدار با رئیس جمهوری لتونی در بروکسل با تاکید بر اینکه ناتو تنها ضامن امنیت اروپا است، بحث روسیه را پیش گرفته و اعلام کرد: ناتو به تمامی اعضای خود به خصوص کشورهای حوزه بالتیک این پیام را می‌فرستد که به تعهدات خود در قبال آنها در مواجهه با تقویت نیروی نظامی روسیه و رفتارهای این کشور پایبند است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) پایان صبر استراتژیک ایران!(یادداشت میهمان) (کيهان) راه حل کنترل نوسانات ارزی (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
طرح استیضاح وزیر آموزش و پرورش با ۶۰ امضاء تحویل هیئت رئیسه شد
استیضاح عجیب وزیر 66 روزه!
ژوبین صفاری
انفعال زیر سایه تناقضگویی
برخی خانوارها به واریز نشدن بسته حمایتی دولت معترض هستند
همه ابهام‌های اجرای طرح حمایت معیشتی
دلایل طرح استیضاح برخی وزرای دولت در مجلس بررسی شد
چرا مجلس به دنبال استیضاح وزرا است؟
موضع‌گیری شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی درخصوص عملکرد صدا و سیما در جریانات اخیر بررسی شد
«ابتکار» از نوسان اخیر بازارهای اقتصادی گزارش می‌دهد
گام‌های لرزان ثبات زیرسایه جو روانی
«ابتکار» از چالش میان آمریکا و اروپا بر سر پیمان آتلانتیک شمالی گزارش می‌دهد
بحران واگرایی در ناتو
رئیس قوه قضائیه:
زندان‌ها به حاشیه شهرها منتقل می‌شوند
رئیس کل دادگستری استان تهران:
بازداشتی‌هایی که نقشی در ایجاد و یا مشارکت نداشته‌اند آزاد شوند
شورای نگهبان شرایط شرکت در انتخابات مجلس خبرگان را اعلام کرد
بررسی استیضاح وزیر نفت به ۱۷ آذرماه موکول شد
نامه نمایندگان تهران به وزیر ارتباطات برای وصل اینترنت موبایل
نماینده ایران در سازمان ملل:
شورای امنیت باید اصلاح شود
طغیان وکیل مدافع علیه موکل خود
امین جمشیدزاده - فعال سیاسی اصلاحطلب
