روزنامه ابتکار
1398/09/05
«ابتکار» اهمیت حضور عکاسان حرفه‌ای برای ثبت وقایع اجتماعی را بررسی کرد قابی برای قضاوت آیندگان
فاطمه امینالرعایاکم نیستند عکس‌های مستندی که دنیا را تکان دادند، عکس‌هایی از گرسنگان آفریقا، قربانیان جنگ ویتنام و... عکس‌ها می‌توانند لحظه‌ای از تاریخ را روایت کنند، بنابراین اینجا است که اهمیت کار عکاسان مستند خصوصا عکاسان مستند خبری مشخص میشود، اما کار این عکاسان با مخاطرات بسیاری همراه است.
حتما عکس آن عابر پیاده‌ای را که مقابل صف تانک‌های جنگی ایستاده بود را دیده‌اید، یا عکس کودکانی که در جنگ ویتنام، برهنه و آسیمه‌سر در حال فرارند یا عکس‌هایی از همین زلزله‌ها و سیل‌های اخیر کشور. اگر عکاسان مستند خبری نبودند شاید ما از هیچکدام از این وقایع آگاه نبودیم. اما آیا در دنیای امروز که تلفن‌های هوشمند به دوربین‌های با کیفیت مجهز هستند و شهروندان هم می‌توانند در نقش شهروند-خبرنگار به ثبت وقایع پیرامون‌شان بپردازند، حضور عکاسان حرفه‌ای در شاخه مستند خبری لزومی دارد؟ ساعد نیک‌ذات، عضو هیئت موسس انجمن عکاسان ایران و عضو انجمن عکاسان بحران ایران در گفت‌وگو با «ابتکار» دراین‌باره می‌گوید: اگر مطبوعات را رکن چهارم دموکراسی بدانیم، بخشی از این رکن را عکاسی خبری تشکیل می‌دهد. بنابراین عکس‌ها در این بخش نشان می‌دهند که در کشورها چه اتفاقاتی در حال رخ دادن هستند. این تصاویر سفالینه‌‌هایی برای آینده هستند که حتما باید ثبت شوند، این‌ها مدارکی هستند بر وضعیت اجتماعی افرادی که در دوره تاریخی در شرایط خاص فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زندگی می‌کردند. اما امروزه به دلیل آنکه تلفن‌های همراه مجهز به دوربین‌های باکیفیت در اختیار همگان قرار دارد، عکاسی حرفه‌ای مستند و عکاسی آماتور در این ژانر بسیار تداخل پیدا کرده‌اند. عکاسی حرفه‌ای محاسنی داشت، به طور مثال عکاس حرفه‌ای آگاهانه وارد شرایطی خاص می‌شد، می‌دانست دوربین کجا قرار بگیرد و... اما امروز مرز بین عکاسی آماتور و حرفه‌ای شکسته شده است. امروز عکس بیشتر در حد رسانه‌ای چند ساعته عمل می‌کند اما به صورت کلی به دلیل آنکه عکس ماندگار است باید به عنوان سند ثبت شود. در گذشته شاید عکس‌های مستند از وقایع تاریخی را می‌شد پنهان کرد، اما امروزه از آنجایی که همه به دوربین دسترسی دارند دیگر نمی‌شود واقعه‌ای را پنهان کرد.
کسی نمی‌تواند به عکاسان آماتور خواسته‌هایش را دیکته کند
گرچه این روزها همه شهروندان اقدام به ثبت لحظات مهم در شرایط پیرامونی خود به خصوص وقایع اجتماعی و سیاسی می‌کنند، اما همچنان حضور عکاسان حرفه‌ای برای ثبت سندی باکیفیت اهمیت دارد. نیک‌ذات درباره اهمیت حضور عکاسان حرفه‌ای در چنین وقایعی می‌گوید: یک عکاس حرفه‌ای معمولا درباره ژانری که به عکاسی می‌پردازد، آگاهی دارد. به طور مثال یک عکاس ورزشی، عکاس محیطزیست یا عکاسی که به ثبت رویدادهای سیاسی می‌پردازد تخصصی به وقایع نگاه می‌کنند چون به جز عکاسی، به تحقیقات کتابخانه‌ای هم می‌پردازند و می‌دانند اگر چند سیاست‌مدار ملاقاتی دارند، دارای چه ویژگی‌هایی هستند و بر مبنای اطلاعات‌شان عکاسی می‌کنند. بنابراین عکاسان حرفه‌ای در وقایع گوناگون جامعه باید حضور داشته باشند. امروز در سطح جهان این معضل وجود دارد، امروز عکاسان حرفه‌ای گویا گم شده‌اند و این اتفاق آسیب‌هایی به همراه دارد. بگذارید مثالی بزنم. در یکی از خبرگزاری‌ها در چند روز اخیر عکسی منتشر شد با توضیح حضور مردم اصفهان در وقایع اخیر، اما آنچه دیده میشود چند فرد رنگین‌پوست آفریقایی است. چه عکاس حرفه‌ای این عکس را گرفته و با این شرح منتشر کرده است؟ حتی توضیحی داده نشده که مثلا این افراد دانشجوی رشته‌ای خاص هستند یا هر دلیل دیگری که وجود این افراد را توجیه کند. این عکس اطلاعات غلط به افراد می‌دهد. عکاس حرفه‌ای واقعی بر مبنای اطلاعاتی که دارد عکاسی می‌کند، می‌تواند وقایع را تعریف کند یا کنار آن شرح بگذارد. اما مردم در سطح فقط می‌خواهند وقایع را ثبت کنند.
او ادامه می‌دهد: تلفن‌های هوشمند ابزاری است که برنامه‌های گوناگونی دارد، بخشی از آن هم برنامه‌های عکاسی است. اینگونه عکاسی‌ها در سطح هستند و عمقی ندارند، چیزی را پیگیری نمی‌کنند و تنها لحظه‌ای را ثبت می‌کند و تنها به عنوان یک شاهد ظاهر میشود. البته این یک حسن است چون دیگر به فردی که عکاسی می‌کند، سیاست‌ها و خواسته‌های رسانه یا دولت‌ها دیکته نمی‌شود. اما اینگونه عکس ماندگاری برای آینده نخواهیم داشت. همچنین با توجه مشکلاتی که تکنولوژی در اینگونه عکس‌برداری‌ها به‌وجود آورده مثل تحریف‌هایی که گاه امکان رخ دادن دارند، حضور عکاس حرفه‌ای با تعهد بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند.
عکاس نمی‌تواند بی‌طرف باشد
عکس‌ها سندهای تاریخی هستند که آیندگان بر اساس آنها می‌توانند درباره گذشتگان و وقایع رخ داده در تاریخ، قضاوت کنند. بنابراین لزوم بی‌طرف بودن عکاس در ثبت این وقابع بسیار پررنگ است. اما آیا عکاسان، حتی عکاسان حرفه‌ای می‌توانند اندیشه‌های شخصی خود را کنار بگذارند و تنها به ثبت بی‌طرفانه یک لحظه تاریخی بپردازند؟ نیک‌ذات می‌گوید: این موضوع همیشه مدنظر بوده است اما همیشه عکاسان ترجیح می‌دهند به سمتی بروند که از لحاظ ذهنی به آن‌سو گرایش دارند. به طور مثال اگر در جایی دولتی سرگوبگرانه رفتار می‌کند، عکاس به سمت مردم می‌رود. این اتفاق ناخودآگاه می‌افتد. معمولا عکاس به سمتی می‌رود که قدرت کمتری دارد. همیشه می‌گویند عکاس باید بی‌طرفانه عکاسی کند، اما من به عنوان یک عکاس معتقدم نمی‌شود 100 درصد بی‌طرفانه عکاسی کرد. مثلا عکاس در موقعیتی قرار می‌گیرد که باید بین عکاسی یا نجات یک نفر باید انتخاب کند، همین که به نفع نجات دادن یک فرد عکاسی را کنار بگذارید یعنی داخل ماجرا می‌شوید و بی‌طرفانه عکاسی نمی‌کنید. اما اگر بخواهیم به عکاسی مستند خبری به شکل یک قانون کلاسیک نگاه کنیم، عکاس خبری باید بی‌طرف کار خودش را انجام دهد تا عکسش به عنوان سند ثبت شود، اما این کار مشکلی است که عکاس کاملا بر احساسش غلبه کند و 100 درصد بی‌طرف باشد. به طور مثال اگر عکاسان بین‌المللی جنگ‌ها را رصد کنیم می‌بینیم بیشتر مردم یا افرادی را که مورد ستم واقع می‌شوند را پوشش می‌دهند و از نظر احساسی بیشتر به این سمت تمایل دارند.
عکاس اجتماعی نامحرم است
اما عکاسی اجتماعی آن هم مستند، آن هم خبری با مخاطرات بسیاری همراه است. حضور در بحبوحه وقایع کار ساده‌ای نیست، چه بسا جان عکاس هم برای ثبت لحظات مهم در خطر باشد. نیک‌ذات با برشمردن دوگونه مخاطره برای عکاسان این ژانر می‌گوید: عکاسی در این شاخه در همه جهان با مخاطراتی همراه است اما در ایران خصوصا عکاسی مستند اجتماعی از دو سو نامحرم شناخته میشود، یکی امنیتی و دیگری شرعی. همیشه این دو مشکل وجود دارد. اگر بهترین عکاس جهان باشید و کارت‌های معتبر حمایتی هم داشته باشید همیشه مورد تهدید هستید. به عنوان مثال در همین وقایع اخیر عکاس می‌خواهد عکس بگیرد اما افراد حاضر در صحنه نمی‌دانند شما متعلق به کدام گروه هستید. هر دو طرف ماجرا فکر می‌کنند شما در جبهه مقابل او قرار دارید و در حال تهیه اسنادی علیه او هستید. به همین دلیل یکی از پرمخاطره‌ترین رشته‌های عکاسی در جهان این شاخه از عکاسی است.
این عکاس می‌افزاید: در کنار این شرایط، با توجه به قیمت دوربین‌ها هم، صرف قدم زدن یک عکاس در خیابان خصوصا اگر کمی دیروقت هم باشد، برای او خطرآفرین است.
او درباره راه‌های عبور از این مخاطرات می‌گوید: عکاسان خبری، در گذشته از رسانههایشان امکانات محافظتی دریافت می‌کردند. اما کم‌کم این‌ها هم از بین رفت. اما عکاس آزاد که به جایی وابسته نیست، در مخاطره است. امروز حتی اکر یک ساک عکاسی با قیمتی حدود سیمیلیون تومان هم همراه‌تان باشد و شب‌هنگام در خیابان قدم بزنید، برایتان مخاطره‌آمیز خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
در طول یک هفته گذشته 15 نفر به دلیل ابتلا به بیماری وﻳﺮوﺳﻲ ﺣﺎد دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﻲ جان باخته‌اند
جلال خوش‌چهره
جاماندگان از تحولات
مایکل بلومبرگ میلیاردر مشهور آمریکایی نامزد انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا شد
«ابتکار» اهمیت حضور عکاسان حرفه‌ای برای ثبت وقایع اجتماعی را بررسی کرد
قابی برای قضاوت آیندگان
«ابتکار» از ساماندهی اخذ مالیات از املاک اجاره‌ای مسکونی و تجاری گزارش می‌دهد
املاک اجاره‌ای در ایست بازرسی مالیات!
سردار سلامی در اجتماع مردم در حمایت از اقتدار و امنیت:
مردم به سیاست‌های تجاوزکارانه دشمن تیر خلاص زدند
رئیس شورای اسلامی شهرستان ری:
امکانات زندان فشافویه جوابگوی این حجم از بازداشتی‌ها نیست
رئیس‌جمهوری با استعفای محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی موافقت کرد
فرار از استیضاح
معاون اول رئیس‌جمهوری:
صادرات مهم‌ترین پیشران اقتصاد کشور است
آیا فدراسیون فوتبال «استراتژی» برای تغییر دارد؟
خوب و بدهای حضور برانکو در تیم ملی
رئیس قوه قضائیه:
افرادی که موجب اغتشاش شدند در دادگاه به جرم‌شان رسیدگی میشود
ناممکنهای سیاست
