روزنامه آفتاب یزد
1396/02/17
زیر سایه سنگین طالبان
آفتاب یزد- علی اکبر سمیعی: پاکستان کشوری با جمعیت بالغ بر 200 میلیون نفر است که در جنوب غربی آسیا واقع شده است.پاکستان به لحاظ اقتصادی کشوری در حال توسعه است و کشاورزی، خدمات و صنعت بخش های اصلی اقتصاد این کشور هستند.پاکستان چهار ایالت دارد که در هر ایالت یک مجلس ملى و یک وزیر اعلاء یا (نخست‌وزیر) و وزرای متعدد از جمله وزیر تعلیم قرار دارند. در مرکز، مجلس ملی، نخست‌وزیر فدرال و ریاست‌جمهور وجود دارد و امور آموزش و پرورش کشور پاکستان زیر نظر وزیر تعلیم دولت فدرال اداره مى‌شود. در راس آموزش و پرورش هریک از ایالات سند، پنجاب، سرحد و بلوچستان یک وزیر تعلیم قرار دارد و هر وزیر قائم‌مقامى دارد که ثبات بیشترى داشته و از تجارب ادارى و آموزشى فراوانى برخوردار است.در پاکستان امور آموزش و پرورش پیش‌دانشگاهى و دانشگاهى زیر نظر یک وزیر به‌نام وزیر تعلیم دولت فدرال و قائم‌مقام او اداره مى‌شود. تعیین اهداف و ساختار آموزش و پرورش، تصویب برنامه‌هاى درسى مدارس پاکستان، تعیین سیاست‌هاى کلی، وضع مقررات کلى آموزش و پرورش، ادارى و مالی، سیاست‌هاى کلى در مورد تربیت و تامین نیروى انسانى مورد نیاز، از جمله مواردى هستند که در مرکز کشور، وزارت تعلیم دولت فدرال عهده‌دار انجام دادن آنها است و به تناسب موقعیت، اختیارات فراوانى به‌شرح زیر به ایالات داده مى‌شود:=هریک از ایالت‌ها مجاز هستند در مدارس خود، علاوه بر زبان ملى (اردو) و زبان انگلیسى (زبان دیوانی) به آموزش زبان ایالتى خود، نظیر سندى و پنجابى بپردازند.
=ایالات مختلف مجاز هستند با توجه به موقعیت جغرافیایی، حرارت و برودت هوا مدارس و دانشگاه‌هاى خود را دایر یا تعطیل کنند؛ براى مثال مدارس و دانشگاه‌هاى ایالت بلوچستان در زمستان به‌دلیل سردى هوا تعطیل مى‌شود و در همین زمان همه مدارس و دانشگاه‌هاى ایالت سند و پنجاب دایر هستند.
=برنامه‌ها و کتاب‌هاى درسى را دولت مرکزى تائید مى‌کند، ولى هر ایالت در چاپ و توزیع کتاب‌هاى درسى آزادى عمل دارد.
=زمان آغاز و پایان تحصیل دوره کودکستان و آمادگى در ایالات، متفاوت است.
=مدارس متعدد و متنوعى اعم از دولتی، خصوصی، خارجى و خصوصى مذهبى وجود دارد و مردم در تاسیس و اداره مدارس، آزادى عمل دارند.
=به استفاده از مشارکت مردم در امر آموزش و پرورش هر ایالت توجه و تاکید فراوانى مى‌شود و بخش خصوصى در پاکستان در همه زمینه‌ها از جمله آموزش و پرورش فعال است.
****
ساختارآموزش و پرورش پاکستان
ساختارآموزشی پاکستان به دو سطح آموزش پیش دانشگاهی و آموزش عالی به شرح ذیل قابل تقسیم است :
1- آموزش پیش دبستانی
2- آموزش ابتدایی مشتمل برپایه های اول تا پنجم
3- آموزش مقدماتی متوسطه مشتمل بر پایه های ششم تا هشتم
4- آموزش تکمیلی متوسطه مشتمل بر پایه های نهم تا دهم
5- آموزش کاردانی مشتمل بر پایه های یازدهم تا دوازدهم
**
آموزش پیش دبستانی
مقطع آموزش پیش دبستانی در کشور پاکستان مدت زمان 6 ماه به طول انجامیده و از سن5سالگی آغاز می گردد.گفتنی است که کلیه برنامه های آموزشی و مراقبتی مراکز آموزش پیش دبستانی کشور پاکستان به صورت اجباری و رایگان به کلیه کودکان پاکستانی ارائه می گردد.
***
آموزش ابتدایی
ازجمله مهمترین برنامه های آموزشی مقطع آموزش ابتدایی می‌توان به دروس زبان اول،زبان دوم، ریاضیات،علوم اخلاقی واسلامی،فیزیک،علوم،هنر،علوم اجتماعی،زبان فارسی پشتو و فرهنگ پاکستانی،کار عملی و طرح درختی اشاره نمود. گفتنی است که مدت زمان ارائه هفتگی دروس آموزشی مقطع ابتدایی بردوره های آموزشی5روزکاری کامل(4ساعت و40دقیقه طی 7جلسه آموزشی و نصف روزشامل 2ساعت و40 دقیقه طی 4 جلسه آموزشی) مشتمل می‌گردد.گفتنی است که مدت زمان ارائه هفتگی دروس آموزشی مقطع مقدماتی متوسطه بردوره های آموزشی5روزکاری کامل(5ساعت و 20دقیقه طی 7جلسه آموزشی و جلسات نصف روزه شامل 2ساعت و20 دقیقه طی 4 جلسه آموزشی) مشتمل می گردد.کل دوره های هفتگی آموزشی بر 45 هفته آموزشی مشتمل می گردد.
**
آموزش متوسطه
آموزش متوسطه از2مرحله به شرح ذیل متشکل می گردد :
***
مرحله مقدماتی متوسطه
این بخش از آموزش پس از استقلال رشد بسیار زیادی داشته است. با رشد این دوره که با عنوان دوره آماده سازی دانش آموزان جهت ورود به کالج از آن یاد می گردد، تحولی عمیق در ایجاد کالج های جدید و افزایش آموزش های فنی صورت گرفته است.
***
مقطع پیش دانشگاهی
( آموزش تکمیلی متوسطه )
آموزش متوسطه دارای گروه تحصیلی علوم انسانی، گروه آمادگی مهندسی و گروه آمادگی پزشکی است.ازجمله مهمترین دروسی که در گروه علوم انسانی تدریس می‌گردد می‌توان به دروس تاریخ،علوم اجتماعی،جغرافیا، روانشناسی،اقتصاد،انگلیسی،زبان‌اردو،فارسی،عربی،پنجابی‌و...اشاره نمود.در حقیقت،مرحله پیش دانشگاهی آموزش متوسطه ، مرحله مقدماتی جهت ورود به مقطع آموزش عالی است.مقطع تکمیلی متوسطه خود بر2مرحله کلاس‌های9و10وکلاسهای11و12 مشتمل می‌گردد.مقطع آموزشی فوق، اجباری و غیر رایگان است. زبان آموزشی این مقطع آموزشی، زبان اجباری اردو است.
**
منبع اصلی تولید نیروی انسانی
آموزش متوسطه در دوره آموزشی اهمیت زیادی دارد، منبع اصلی تولید نیروی انسانی برای رفع نیازهای کشور است. سیاست آنها گسترش صنایع کشاورزی است، به همین علت در جهت تربیت معلم اقداماتی صورت گرفته از جمله دانشکده‌های فنی و به خصوص دانشکده های کشاورزی ملزم به تربیت دبیران ورزیده در رشته‌های فنی و کشاورزی شده‌اند، برای معلمان شاغل ضمن خدمت دایر کرده‌اند به مدت 4 ماه و کمبود معلم ورزیده در رشته های صنایع و کشاورزی کم کم مرتفع خواهد شد، سیاست آموزشی به گسترش رشته های دامداری، زراعت، مرغداری و صنایع غذایی و طرز استفاده از شیر و لبنیات پرداخته است.
**
تقسیم‌بندی مدارس پاکستان
۱- مدارس عمومی یا مدارس دولتی این مدارس را دولت اداره و تامین مالی می‌کند. متاسفانه، بسیاری از این مدارس در وضعیت بدی هستند. هیچ سیستم پاداشی وجود ندارد و معلمان و کارکنان دیگر از سوی وزرا و با توجه به خواسته‌های آنها منصوب می‌شوند.همچنین سیستم پاسخگویی هم در این مدارس وجود ندارد، نام تعداد زیادی از مدارس و معلمان در اسناد ذکر شده‌است و آنها وجوه و پرداختی دریافت می کنند درحالی‌که در واقعیت موجود نیستند.در مناطق روستایی، ساختمان‌های مدارس دولتی عمدتا به زمین‌داران تحویل داده میشود که آنها از این ساختمان‌ها به عنوان سالن‌های ازدواج استفاده می‌کنند.
**
۲- مدارس نخبگان (مدارس خصوصی)
با توجه به شکست بد دولت در ارایه آموزش، سیستم آموزش و پرورش مدارس نخبگان در پاکستان به‌سرعت موفقیت‌های بسیاری کسب کرد. امروزه، حتی افراد کم درآمد ترجیح می‌دهند فرزندان خود را به این مدارس خصوصی بفرستند، اما به دلیل هزینه بالای این مدارس بسیاری از مشتاقان قادر به استفاده از این سیستم آموزش و پرورش نیستند. سیستم آموزشی مدارس نخبگان، استاندارد و قابل اعتماد معرفی شده‌است و رتبه اول را نسبت به مدارس دولتی و سازمان‌های غیردولتی در پاکستان دارد.در این مدارس، پاسخگویی، شفافیت و چک‌کردن سیستم وجود دارد. به‌طور‌کلی، دانش‌آموزان مدارس خصوصی نسبت به دیگران لایق‌تر هستند و مردم پاکستان معتقدند دولت باید از این سیستم آموزش و پرورش الگوبرداری کند.
**
۳- Madarsas
امروزه در پاکستان حدود ۸ هزار Madarsas در حال فعالیت است. این سازمان‌ها نه تنها یک سیستم آموزش و پرورش هستند، بلکه همچنین مسکن و مواد غذایی را نیز تامین می‌کنند. آنها همچنین اسلام را همپای آموزش جهانی نشر می‌دهند. بیشتر والدین کم‌درآمد، این سیستم آموزش و پرورش را ترجیح می‌دهند. دولت باید اصلاحاتی را برای Madarsas معرفی کند و استانداردهای آنها را بهبود ببخشد.
**
میلیون ها کودک پاکستانی محروم از تحصیل
البته درپاکستان کودکان زیادی به دلایل مختلف از تحصیل محرومند.دیده بان حقوق بشر در گزارش جدید خود با اشاره به تداوم حملات طالبان و دیگر گروههای تروریستی به مراکز آموزشی و مدارس پاکستان ، تروریسم را مهمترین عامل محروم ماندن 25 میلیون کودک از تحصیل در این کشور دانست.دیده بان حقوق بشر در گزارش اخیر خود با تاکید بر ادامه حملات گروه های غیرقانونی از جمله شبه نظامیان طالبان به مراکز آموزشی و مدارس در مناطق مختلف پاکستان افزود: حملات به مراکز آموزشی، معلمان و دانش آموزان وضعیت آموزش و پرورش را در پاکستان با خطر جدی مواجه کرده است. در این گزارش به جزئیاتی از حملات شبه نظامیان به مدارس پاکستان از ژانویه 2007 تا اکتبر 2016 میلادی پرداخته شده است. در این سال ها بسیاری از مدارس و مراکز آموزشی در مناطق مختلف این کشور تخریب شده و شبه نظامیان طالبان، معلمان، دانش آموزان و مسئولان این مدارس و مراکز را نیز مورد هدف قرار دادند.
***
تهدید طالبان
ملاله یوسف‌زَی (زاده ۱۲ ژوئیه ۱۹۹۷) دختر نوجوانی است که در دفاع از حق آموزش توسط طالبان مورد هدف گلوله قرار گرفت. او فعال حقوق کودکان و عضو کمپین تحصیل دختران اهل پاکستان است که در اکتبر ۲۰۱۲ توسط گروه طالبان و در راه بازگشت از مدرسه ترور نافرجام شد تهدید علیه آموزش و پرورش دانش آموزان در پاکستان پس از حمله بهملاله یوسف زی و حمله مرگبار طالبان به مدرسه دولتی ارتش در شهر پیشاور در 16 دسامبر 2014 که 135 دانش آموزش کشته شدند، باعث شد تا دولت نواز شریف نخست وزیر پاکستان طرح 20 ماده ای اقدام جامع ملی علیه تروریسم را اجرا کند اما به گفته دیده بان حقوق بشر در هیچ کدام از این 20 ماده اقدامی جهت تامین امنیت برای دانش آموزان و بخش آموزش و پرورش اتخاذ نشده است.براساس گزارش سازمان آموزشی ، علمی و فرهنگی سازمان ملل یونسکو کمتر از نیمی از کودکان این کشور آموزش های اولیه را فرا می گیرند . براین اساس پاکستان یکی از چهارکشور غیر از منطقه صحرای آفریقا است که چنین وضعیتی در زمینه آموزش دارد .
**
اهم مشکلات آموزش و پرورش پاکستان
1- افزایش جمعیت و آثار ناشی از آن در فراهم آوردن امکانات آموزش و نیروی انسانی به ویژه معلمان مورد نیاز
2- وجود نرخ بالای بیسوادی در کشور به ویژه بین دختران و زنان
3- عدم گسترش مدارس در دوره های مختلف تحصیلی به تناسب نیاز و در نتیجه محروم ماندن گروه قابل توجهی از افراد واجب التعلیم در دوره ابتدایی یا گروههای نوجوان و جوان محروم از تحصیل .
4- عدم استقبال از شغل معلمی و نبودن جاذبه های لازم در گرایش افراد به این شغل
5- کمبود بودجه و اعتبارات برای گسترش کمی و کیفی آموزش و پرورش
6- وجود مدارس مختلف با امکانات متفاوت و در نتیجه تفاوت فاحش در برخورداری از فرصتهای آموزشی در کشور
7- پراکندگی روستاها، کمبود مدرسه در روستا و در نتیجه محروم شدن قشر عظیم از تحصیل .
زبان فارسی قربانی نظام آموزشی در پاکستان دکترمهرنور محمدخان که سال گذشته، از ریاست گروه زبان فارسی دانشگاه ملی زبان های مدرن پاکستان در اسلام آباد، بازنشسته شد می گوید : مردم پاکستان زبان فارسی را دوست دارند و در بسیاری از محافل در پاکستان، سخن از حافظ و سعدی و اقبال و دیگر بزرگان زبان و ادبیات فارسی است.اما متاسفانه باید گفت که زبان فارسی قربانی نظام آموزشی در پاکستان شده است. مقامات و مسئولان پاکستان با وجود علاقه ای که به زبان فارسی دارند، چاره ای جز پذیرفتن قوانین و مقررات نظامی آموزشی این کشور ندارند. البته برخی گروه های فشار هم هستند که بر این موضوع تاثیر می گذارند.از سال 1947 که کشور پاکستان تاسیس شد، تا سال 1985 ، زبان فارسی در تمام مدارس از کلاس ششم به بعد تدریس می شد. در آن دوره دانش آموزان باید یکی از سه درس فارسی، عربی یا هنر را انتخاب می کردند و بطور طبیعی، اکثر قریب به اتفاق دانش آموزان زبان فارسی را انتخاب می کردند چون هم نسبتا آسان تر نسبت به دو درس دیگر بود و همچنین کاربرد بیشتری برای آنان داشت. به همین دلیل در تمام مدارس چند استاد و معلم زبان فارسی وجود داشت.محمدخان با اشاره به حذف زبان فارسی از مدارس پاکستان می گوید: از سال 1985 به بعد، نظام آموزشی در پاکستان تعییر کرد. در آن سال ها زبان فارسی پشتیبان نداشت. ایران سخت گرفتار مسائل بعد از انقلاب و جنگ بود. لذا برخی ها از این فرصت سوء استفاده کردند و قرار شد از سال 1985 به بعد، زبان فارسی و درس نقاشی از مدارس پاکستان خارج شود و فقط زبان عربی ادامه پیدا کند و این نظام آموزشی تا به امروز هم ادامه دارد و زبان عربی همچنان به عنوان یک درس اجباری از کلاس ششم به بعد در مدارس پاکستان تدریس می شود.وقتی زبان فارسی از مدارس پاکستان حذف شد، در واقع بنیان و اساس این زبان در پاکستان
فرو ریخت. وقتی بچه های پاکستانی درمدرسه چند درس فارسی می گذراندند، اگرچه زبان فارسی را کاملا خوب یاد نمی گرفتند، اما پایه و اساس زبان فارسی در آنها شکل می گرفت تا در آینده اگر فرصتی برای تحصیل زبان فارسی در مقاطع بالاتر پیش آمد، زمینه و پتانسیل آن را داشته باشند.دانشجویان پاکستانی که در دوران مدرسه راهنمایی و دبیرستان خود فارسی نخوانده، اکنون چطور می توانند در مقاطع بالاتر به سمت زبان فارسی بروند. یک فاصله بزرگ ایجاد شده و اصولا هیچ اساسی برای زبان فارسی برای دانش آموزان باقی نمانده است. وی معتقد است: تاریخ شبه قاره کلا به زبان فارسی نوشته شده و ما وارث این تاریخ هستیم. اگر ما ملت پاکستان فارسی را فراموش کنیم، مثل این است که تمام میراث و تاریخ و گذشته خود را فراموش کرده ایم.در زبان اردو، بالغ بر 60 درصد واژه ها از زبان فارسی است. به همین دلیل اگر زبان فارسی در پاکستان محو شود، زبان اردو هم با خطر جدی روبرو خواهد شد.
