روزنامه خراسان

بچه‌مشهدی‌ها مدیون خدمات «کلنل پسیان»

جواد نوائیان رودسری – نام کلنل محمدتقی‌خان پسیان، همواره با احترام بر زبان مردم مشهد جاری می‌شود. پسیان از فروردین تا مهرماه سال 1300، حاکم ایالت خراسان بود؛ در دوره‌ای که حکومت ایران در پی کودتای سیاه، در اختیار سیدضیاءالدین طباطبایی یزدی قرار گرفت و او با استفاده از این فرصت، به سرکوب رقبایش پرداخت؛ رقبایی که یکی از آن ها، احمد قوام‌السلطنه، سیاستمدار کارکشته دوره قاجار و پهلوی بود. قوام در زمان وقوع کودتا، حکومت خراسان را در دست داشت و کلنل پسیان، به عنوان فرمانده ژاندارمری، به خدمت در این ایالت مشغول بود. او از زمان پذیرفتن این مسئولیت، به طور مداوم با قوام درگیری داشت. کلنل دریافته بود که قوام و اطرافیان او، از قدرت خود سوءاستفاده می‌کنند و اشراف شهر، با حمایت والی، هر آن‌چه را که مایلند، انجام می‌دهند و از زیر بار مالیات‌های تعیین شده، شانه خالی می‌کنند؛ با این حال، از دست کلنل کاری ساخته نبود؛ قوام با اقتدار و البته سیاستی که داشت، دمِ بسیاری از خان‌های خراسان را دیده بود و آن ها، برای حفظ موقعیت‌شان، همکاری همه‌جانبه‌ای با او داشتند. فرخ‌خان معتصم‌السلطنه، دوست کلنل که البته باید در برخی ادعاهای او تردید کرد، درباره قوام ادعا کرده است که او، اطلاعات مورد نیاز انگلیسی‌ها را از خاک روسیه و از طریق دوستانش، به دست می‌آورد و به کنسولگری بریتانیا در مشهد می‌فروخت. همه این عوامل، باعث شده بود که کلنل پسیان، دلِ خوشی از قوام‌السلطنه نداشته باشد و به همین دلیل، وقتی حکم بازداشت وی از تهران به مشهد واصل شد، در دستگیری قوام تردیدی به خود راه نداد و او را روانه تهران کرد. سیدضیاء برای آرام کردن اوضاع مشهد، به حکومت موقتی کلنل بر این شهر رضایت داد و به این ترتیب، خراسان از 13 فروردین 1300، تحت حاکمیت محمدتقی خان پسیان درآمد.
آغاز اصلاحات
با آغاز زمامداری کلنل در خراسان، اصلاح امور نیز به سرعت آغاز شد. پسیان افسری وطن‌دوست و شجاع بود و در مسیری که برای اصلاح برگزید، ابداً نرمش نشان نمی‌داد. خزانه خالی و کسری بودجه، نخستین معضلی بود که وی با آن دست به گریبان شد. او این مشکل را با استفاده از خدمات یک مستشار کارکشته فرانسوی به نام «موسیو دوبوا»، تاحدودی برطرف کرد. کلنل با گزارش‌های مالی جدید دریافت که بار مالیاتی ایالت، تنها بر دوش قشرهای ضعیف بوده و ثروتمندان و اشراف، مدت‌هاست که به خزانه، مالیاتی پرداخت نکرده‌اند و اصولاً خود را ملزم به پرداخت چنین وجهی نمی‌دانند. اوضاع مالی آستان‌قدس رضوی از این هم آشفته‌تر بود؛ طبق گزارش معتصم‌السلطنه، بدهی آستان قدس به قدری بالا رفته بود که ناچار به برخی از طلبکاران نزول می‌پرداخت! کلنل برای وصول مطالبات دولتی، به زور متوسل شد و اموال اشراف را مصادره کرد؛ این اقدام همان‌قدر که برای مردم خوشایند بود، خشم اشراف و خان‌ها را بر می‌انگیخت و آن ها را در ردیف دشمنان کلنل قرار می‌داد. پسیان توانست اوضاع مالی ایالت را سامان دهد و به وضعیت اقتصادی آستان‌قدس رضوی سر و صورتی بخشد و پس از آن، اقدامات اصلاح‌گرانه خود را در عرصه‌های دیگر آغاز کند.
سر و سامان دادن به وضعیت ژاندارمری


نخستین اقدام اصلاحی پسیان در عرصه غیراقتصادی، سازمان دهی دوباره ژاندارمری خراسان بود. پیش از کلنل، فرماندهی ژاندارمری خراسان را محمدحسین‌میرزا جهانبانی برعهده داشت؛ داماد برادر قوام‌السلطنه یعنی وثوق‌الدوله. در زمان او، شرایط ژاندارمری رو به قهقرا بود و اشرار عملاً هر چه می‌خواستند انجام می‌دادند. کوه‌های شمال و جنوب خراسان، محل ترکتازی افراد شروری مانند «خدوسردار» و «سالارخان بلوچ» بود و تجارت در این خطه، با این حجم ناامنی، عملاً مجالی برای رشد و ترقی پیدا نمی‌کرد. پسیان تعداد نیروهای ژاندارمری را از حدود 250 نفر، به چهار هزار نفر رساند. این رقم را می‌توان به دو هزار و 500 نیروی قزاقی که رضاخان برای فتح تهران در اختیار داشت، مقایسه کرد. ژاندارم‌ها حقوق منظم می‌گرفتند و در شهرهای بزرگ خراسان مانند نیشابور و سبزوار، پادگان‌های قدرتمندی ایجاد شد. نیروی ژاندارمری بر نظم عمومی شهرها هم نظارت داشت و همین موضوع، در کنار سیاست‌های مالی، زمینه‌ساز افت قیمت‌ها در خراسان و به ویژه مشهد شد.
اقدامات  عام‌المنفعه در مشهد
ساخت مراکز عام‌المنفعه، یکی دیگر از اقدامات اصلاحی پسیان بود که متأسفانه با کشته شدن ناجوانمردانه وی در جعفرآباد قوچان، در مهرماه 1300، بسیاری از آن ها ناتمام ماند. او با اصلاح امور مالی آستان‌قدس، صندوق خیریه‌ای ایجاد کرد تا به نیازمند مشهدی، خدمات ارائه کند. سنگ بنای نخستین سیلوی خراسان درست در همین زمان گذاشته شد و حتی، در آن وانفسا، امور فرهنگی خاصی مانند اهتمام به ساخت و ساز آرامگاه فردوسی، مورد توجه قرار گرفت. برای این منظور، برنامه هنری برگزار شد  و عواید آن به بازسازی آرامگاه فردوسی اختصاص یافت.
ساخت مدارس جدید با هزینه دولت
ساخت مدارس جدید در مشهد به سال 1274 هـ.ش و دوره ناصرالدین‌شاه قاجار باز می‌گردد. با پیروزی انقلاب مشروطیت، تعداد مدارس جدید در مشهد افزایش یافت و مدارسی مانند «مظفریه» و «ادب»، زیر نظر اداره معارف آن زمان و رئیسش، حسن‌خان صبا، شکل گرفت. حاج عبدالرحیم صراف، از تجار مشهد، مدرسه «رحیمیه» را بنیان نهاد. مدتی بعد، در سال 1296، نخستین مدرسه دخترانه مشهد نیز، توسط بانو فروغ آذرخشی، ساخته شد. با این حال، این مدارس رایگان نبودند و از بودجه دولتی استفاده نمی‌کردند. والدین باید شهریه می‌پرداختند و به این ترتیب، کمتر دانش‌آموز فقیری می‌توانست از موهبت تحصیل در این مدارس بهره ببرد. موضوع احداث مدارس جدیدی که از بودجه عمومی استفاده کند و همه بچه های مشهدی را تحت پوشش قرار دهد، توسط کلنل محمدتقی خان پسیان مورد توجه قرار گرفت و با همت او، سنگ بنای نخستین مدارس به اصطلاح دولتی، در شهر مشهد و البته خراسان، گذاشته شد. گزافه نیست اگر مشهد را در میان شهرهای ایران، از نخستین مکان‌هایی بدانیم که در آن، آموزش عمومی رایگان، رواج یافت.
 
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
کشتی‌ها و پایگاه‌هایی که در خشکی و دریا یکی پس از دیگری هدف قرار می گیرند (کيهان) اخبار کوتاه (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
روحانی: پرداخت کمک‌های حمایتی از امشب آغاز می‌شود روایت «ساکت» از موسیقی ملی ایران پازل فراموش شده سهمیه بندی بنزین 4  گام برای خودمانی تر شدن با همسر قاتل دختربچه ۷ ساله اعدام شد گران نخریم گران نمی خریم افزایش قیمت بنزین نباید موجب افزایش قیمت کالاها شود تب بازار ارز فروکش کرد بیم و امید سهمیه‌های بنزینی گزارشی از آتش زدن بانک ها و آسیب به اموال عمومی در اغتشاشات اخیر شگفتی سازی رقیب جوان ترامپ بچه‌مشهدی‌ها مدیون خدمات «کلنل پسیان» 7میلیارد در راه کمپ های اجباری ترک اعتیاد