بنزین؛ سوخت یارانه

براساس اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، قیمت بنزین معمولی سهمیه‌ای هر لیتر ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین معمولی غیرسهمیه‌ای به ازای هر لیتر 3000 تومان خواهد بود، همچنین قیمت بنزین سوپر هر لیتر ۳۵۰۰ تومان تعیین شده است. البته برای بنزین سوپر هیچ سهمیه‌ای در نظر گرفته نشده و صاحبان خودرو برای استفاده از بنزین سوپر باید از کارت سوخت جایگاه‌داران استفاده کنند. بر این اساس سهمیه کامل آبان خودروهای شخصی از بامداد روز گذشته به کارت سوخت شخصی آنها واریز شد و این سهمیه به مدت شش ماه قابل ذخیره است. البته سهمیه خودروهای سواری شخصی بنزینی ماهانه ۶۰ لیتر و دوگانه‌سوز ۳۰ لیتر خواهد بود. همچنین سهمیه سوخت تاکسی بنزینی ماهانه ۴۰۰ لیتر و دوگانه‌سوز ۲۰۰ لیتر است. سهمیه سوخت موتورسیکلت نیز ماهانه ۲۵ لیتر تعیین شده و وانت کم‌مصرف بنزینی در ماه ۲۰۰ لیتر و وانت کم‌مصرف دوگانه‌سوز ماهانه ۶۰ لیتر سهمیه سوخت دارند. این اطلاعیه افزوده: وانت پرمصرف بنزینی ماهانه ۳۰۰ لیتر و وانت پرمصرف دوگانه‌سوز ماهانه ۱۲۰ لیتر سهمیه دریافت خواهند کرد. سهمیه سوخت آمبولانس‌ها نیز ماهانه ۵۰۰ لیتر خواهد بود.
   تاثیر 4 درصدی گرانی بنزین بر تورم
اطلاعیه شرکت پخش فرآورده‌های نفتی باعث شد تا سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش نرخ سوخت خودروها پایان یابد و قبل از شروع سال 99 تکلیف قیمت بنزین مشخص شود. این در حالی است که بسیاری در این تصور بودند که با توجه به ملاحظات سیاسی، دولت این اقدام را به بعد از انتخابات مجلس که در اسفند ماه برگزار می‌شود، موکول کند، اما سران سه قوه نشان دادند که فارغ از ملاحظات سیاسی اقدام به تصمیم‌گیری کرده‌اند. البته در این بین تعدادی از نمایندگان در توئیتر با هشتگ «مجلس ساکت نمی‌نشیند»، مخالفت خود را با این طرح نشان دادند، اما روز گذشته محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری، اعلام کرد که این تصمیم با اتفاق نظر سران سه قوه در جلسه عالی هماهنگی اقتصادی اتخاذ شد. از سوی دیگر گروهی اثرات تورمی این تصمیم را به سه قوه گوشزد کردند. با این حال رئیس کل بانک مرکزی در صفحه اینستاگرامی خود نوشت که تاثیر افزایش قیمت بنزین در تورم حدود چهار واحد درصد در سال خواهد بود. اظهارنظرات مسئولان و اقتصاددانان در این زمینه نشان می‌دهد که افزایش 500 تا 2000 تومانی نرخ بنزین تاثیری بر قیمت سایر اجناس نمی‌گذارد و نباید این امر مورد سوءاستفاده بعضی از اصناف قرار بگیرد. در همین زمینه دیروز، آیت‌الله امامی‌کاشانی در خطبه‌های نماز جمعه تهران اعلام کرد: گرانی بنزین چه ربطی به خانه و میوه و اجناس دارد که گران شوند؟ باید انصاف باشد. درباره این موضوع دولت، مجلس و همان فرهیختگانی که مربوط به مسائل اقتصادی هستند، تصمیم گرفته‌اند. حال این طرح باید با دقت و نظارت کافی اجرا شود. همچنین ستاد تنظیم بازار روز گذشته جلسه‌ای فوق‌العاده تشکیل داد و اعلام کرد که هیچ دلیلی برای افزایش قیمت‌ها وجود ندارد. مردم نیز می‌توانند تخلفات را به شماره 124 اطلاع دهند. در این جلسه رضا رحمانی، وزیر صمت، نیز تاکید کرد که هرگونه افزایش قیمت سوءاستفاده تلقی شده و حتما با متخلفان برخورد قانونی سختی صورت می‌گیرد. او همچنین توضیح داد که دولت از محل درآمدهای حاصل از افزایش نرخ بنزین توجه ویژه‌ای به اقشار آسیب‌پذیر دارد که از همین امروز وارد مرحله اجرایی می‌شود. علی ربیعی، سخنگوی دولت، نیز در این زمینه گفته است که یک ریال هم از درآمد ناشی از افزایش نرخ سوخت خرج بودجه کشور نمی‌شود و قرار است دولت آن را در اختیار 60 میلیون نفر در قالب 18 خانوار قرار دهد. موضوعی که محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه هم به آن تاکید داشت.  بر این اساس، یارانه جدید برای خانوار یک‌نفره، ۵۵ هزار تومان، خانوار دونفره ۱۰۳ هزار تومان، خانوار سه‌نفره ‌۱۳۸ هزار تومان، خانوار چهارنفره ۱۷۲ هزار تومان و خانوار پنج‌نفره ۲۰۵ هزار تومان خواهد بود که به یارانه قبلی افزوده می‌شود. رئیس جمهوری نیز این اتفاق را به نفع مردم و اقشار آسیب‌پذیر جامعه دانست و اعلام کرد که بر این اساس نگذاشتیم بنزین 5000 تومان شود. به گزارش تابناک اقتصادی، عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در پیامی اظهار داشت: متوسط نرخ دلار در بازار آزاد در سه ماه گذشته با ثبات نسبی معادل ۱۱ هزار و ۴۰۰ تومان بوده است. محاسبات اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی نشان می‌دهد که تاثیر افزایش امروز قیمت بنزین در تورم در حدود ۴ واحد درصد در سال خواهد بود. در این چند روز تحت تأثیر انتظارات ناشی از تقاضای فصلی ارز عوامل سیاسی و نیز اخبار افزایش قیمت بنزین در مقایسه با نرخ میانگین سه ماه گذشته افزایش قیمت دلار در بازار آزاد حدود ۳ درصد بوده است.
   به مصلحت کشور بیندیشیم


یک عضو کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگو با «آرمان ملی» می‌گوید: افزایش قیمت بنزین دستوری است که از جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا بیرون آمده و به هر حال مدتی است که از تشکیل این شورا می‌گذرد. حال این تصمیم هم به تایید مقام معظم رهبری رسیده، پس باید به‌طور صحیح به اجرا گذاشته شود. غلامرضا حیدری می‌افزاید: به هر حال مدت‌هاست که درباره افزایش قیمت بنزین بحث می‌شود و سرانجام از روز گذشته به اجرا گذاشته شد. شورای هماهنگی اقتصادی هم پیش از این به بررسی سناریوهای مختلف پرداخته است. نمایندگان مجلس نیز کم‌وبیش درگیر تصمیم‌گیری در زمینه افزایش قیمت بنزین بودند و به هر حال مخالفت‌هایی در این زمینه وجود داشت.  او با بیان اینکه البته موافقان گرانی بنزین هم می‌گویند که قیمت حامل‌های انرژی در ایران در مقایسه با سایر کشورها ارزان است، ادامه می‌دهد: شاخص سنجش آنها فوب خلیج‌فارس، یعنی قیمت دلار، است. امروزه حتی اقتصاددانان طرفدار اقتصاد بازار آزاد هم معتقدند که برابری ارزش دلار نسبت به ریال از عوامل غیراقتصادی، ازجمله مسائل سیاسی، پیروی می‌کند. حال در بخش سیاسی هم این روابط بین‌المللی هستند که نقش تعیین‌کننده‌ای دارند؛ در حال حاضر هم به هر دلیلی تنش‌هایی بین ایران و بعضی از کشورها وجود دارد که بررسی آن در این بحث نمی‌گنجد، اما این تنش‌ها باعث شده تا صادرات ایران، به‌ویژه در حوزه نفتی با مشکلاتی مواجه شود. حیدری یادآور می‌شود: نمایندگان مخالف این طرح هم معتقدند که کاهش درآمدهای نفتی را نباید از طریق بالابردن قیمت بنزین جبران کرد، منتهی زمانی که سران قوا به تائید مقام معظم رهبری تصمیمی را اتخاذ کرده‌اند، دیگر جای بحثی باقی نمی‌ماند و بهتر است کارشناسان و نمایندگان هم نظرات شخصی خود را کنار بگذارند. هرچند برخی صاحب نظران اعتقاد دارند در تغییر قیمت بنزین نگرشی مبتنی بر تقویت بودجه هم وجود دارد.
   تضاد آرا  سم اقتصاد است
یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با اینکه آیا نمایندگان در جریان این تصمیم بودند یا خیر؟ به «آرمان ملی» می‌گوید: در شهریور سال گذشته مجلس تصمیم گرفت تا مسائلی که برای تصویب نیاز به فوریت دارد، برای اینکه از پیچ و خم آن کم شود، سران قوا در مقاطعی خاص و حساس بتوانند تصمیماتی را اتخاذ و برای اجرا، ابلاغ کنند. از ابتدای سال تا امروز حدود چهار بار پیشنهاد افزایش قیمت بنزین در مجلس مطرح شده و سناریوهای مختلفی را بیان کرده‌اند.با اینکه ما شرایط کشور و به‌ویژه موضوع کسری بودجه را درک می‌کنیم، اما انتظار می‌رفت که نمایندگان مجلس هم در این تصمیم‌گیری سهیم باشند. معصومه آقاپور علیشاهی تشریح می‌کند: تغییر در این تصمیم امکان‌پذیر نیست و تضاد سیاست‌ها و تصمیمات یک سم برای اقتصاد و منافع ملی است. از سوی دیگر موضوع پرداخت یارانه‌های جدید به حدود 60 میلیون نفر مطرح شده که انتظار می‌رود در این زمینه هم دولت با تدبیر و مطالعه بیشتری عمل کند.
   نمایندگان در جریان تغییر قیمت بنزین قرار داشتند
یک عضو کمیسیون انرژی مجلس اما نظر متفاوت‌تری با علیشاهی دارد و در گفت‌وگو با «آرمان ملی» می‌گوید: نمایندگان مجلس در ماه‌های اخیر در جریان اخبار تغییر قیمت بنزین قرار داشتند. به هر حال اکنون افزایش نرخ بنزین امری اجتناب‌ناپذیر است و از جوانب مختلف می‌تواند به نفع کشور باشد. جلوگیری از اتلاف منابع انرژی، کاهش و کنترل قاچاق سوخت، پیشروی به سمت صادرات فرآورده‌های نفتی به جای خام‌فروشی، بهبود آلودگی هوا و جلوگیری از ایجاد ترافیک‌های سنگین شهری و جاده‌ای و ... ازجمله عواملی هستند که افزایش قیمت بنزین را می‌طلبند. فقط نمایندگان هنوز درباره زمان اجرای این اقدام به جمع‌بندی نهایی نرسیده بودند که شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا در این رابطه هم تصمیم گرفتند و از دیروز آن را به اجرا گذاشتند. جلال میرزایی یادآور می‌شود: مجلس در برنامه ششم توسعه این اجازه را به دولت داده بود که بتواند در رابطه با تغییر قیمت‌ حامل‌های انرژی تصمیم بگیرد. او درباره تبعات دونرخی‌شدن بنزین توضیح می‌دهد: در این باره جای نگرانی خاصی وجود ندارد؛ چراکه تجربه نشان می‌دهد مصرف خودروهای شخصی به‌قدری نیست که بخواهیم بروز قاچاق داخلی را هشدار دهیم. فقط ممکن است عده‌ای سودجو کارت سوخت خود را در اختیار برخی جایگاه‌داران قرار دهند تا از تفاوت قیمت آن سود ببرند. اما این سود در هر ماه نهایت به 90 هزار تومان می‌رسد و رقمی نیست که نگرانی چندانی در رابطه با آن وجود داشته باشد و البته این امر هم با نظارت‌های موجود به حداقل می‌رسد. میرزایی خاطرنشان می‌کند: چالش اصلی امروز در حوزه بنزین به تفاوت قیمت بنزین داخلی با قیمت این فرآورده نفتی در سایر کشورها مربوط می‌شود که انگیزه قاچاق را به شکل مضاعفی بالا می‌برد. متاسفانه این امر امروز از اراده دستگاه‌های نظارتی خارج شده و درآمد ناشی از فروش منابع ملی به جیب عده‌ای قاچاقچی و دلال می‌رود. دولت در طول این سال‌ها با کمک استانداری‌ها تلاش زیادی انجام داد تا این شکل از قاچاق را به صادراتی رسمی تبدیل کند، اما همچنان موانعی در این زمینه وجود دارد. اکنون نیز با کاهش ارزش پول ملی، انگیزه قاچاق بیشتر شده و افراد سود بیشتری از این راه می‌برند.
   رفتار دوگانه را کنار بگذاریم
یک تحلیل‌گر اقتصاد انرژی در رابطه با مخالفت برخی نمایندگان با افزایش نرخ بنزین در گفت‌وگو با «آرمان ملی» می‌گوید: به نظر من در کشور ما یک عده عادت کرده‌اند که درعمل رفتار جداگانه‌ای با اظهارات رسمی خود داشته باشند. طوری‌که اکنون رفتار دوگانه بین برخی از مسئولان و به‌ویژه نمایندگان مرسوم شده است. از یک طرف مجلس‌نشینان می‌دانند که فروش نفت کشور به حداقل رسیده و افزایش مالیات‌ها هم از یک حدی بیشتر امکان‌پذیر نیست، از سوی دیگر خود را مخالف حذف یارانه‌های پنهان جا می‌زنند. این صحبت‌ها ریشه در رفتارهای پوپولیستی دارد و نمایندگان می‌خواهند صحبت‌هایی انجام دهند که خوشایند مردم باشد. اما راهکار آنها برای ازبین‌بردن محدودیت‌هایی که وجود دارد، چیست؟ پس امروز همه باید پای تصمیمی که در رابطه با افزایش قیمت بنزین گرفته شده بایستند؛ بهتر است نمایندگان هم در این مسیر مسئولیت‌های خود را به‌درستی انجام دهند و برای رضایت مردم خود را مخالف گرانی بنزین نشان ندهند. آنها هم کم و بیش در جریان این تصمیم قرار داشتند و در قانون برنامه ششم توسعه هم با تصمیم‌گیری ستاد هماهنگی اقتصادی سران سه قوه در رابطه با تغییر قیمت حامل‌های انرژی موافقت کرده‌اند. امروز موافقت و مخالفت شخصی افراد در این رابطه اهمیت چندانی ندارد، باید اقداماتی که صورت می‌گیرد را تحلیل کرد. موید حسینی‌صدر ادامه می‌دهد: البته سران سه قوه می‌توانستند سناریوی بهتری را برای اجرا، ابلاغ کنند تا بنزین به سمت دونرخی‌شدن نرود. عده‌‌ای هم در مصاحبه‌ها و سخنرانی خود می‌گویند که امروز هزینه‌ها به دلار است، اما درآمدها به ریال؛ خیر ماجرا این نیست. بسیاری از هزینه‌ها هم امروز مانند درآمدها به شکل ریال هستند. در این زمینه می‌توان نان، لبنیات، آب، گاز، مواد غذایی و ... را مثال زد. اما بعضی از هزینه‌ها هم به‌ دلیل وارداتی‌بودن کالا یا مواد اولیه آن ممکن است متناسب با نرخ ارز دچار نوسان شوند که خودرو و پوشاک بهترین مثال آن است. در تحلیل‌ها باید جانب انصاف را در نظر گرفت و بر اساس واقعیات سخن گفت. او می‌افزاید: حال اگر بنزین را با نرخ ارز آزاد محاسبه کنیم، در ایران حدود 12 سنت قیمت دارد؛ ولی نرخ ریالی آن رقم قابل‌توجهی می‌شود. بنابراین می‌توان انتظار داشت که حتی قیمت‌ حامل‌های انرژی واقعی شود و متناسب با فوب خلیج‌‌فارس افزایش یابد. نباید کشور را به سمتی برد که افراد مرفه از یارانه بیشتری بهره‌مند شوند. این نماینده سابق مجلس پیشنهاد می‌دهد: زمانی که قیمت‌ها واقعی می‌شود، لازم است که درآمدها هم واقعی شود. پس از اصلاح قیمت‌ها حتی می‌توان یک صندوق با نمایندگان مردم راه‌اندازی کرد و عواید آن را به افراد نیازمند پرداخت. حسینی‌صدر درباره تبعات احتمالی این مصوبه می‌گوید: البته این تصمیم سران قوا اثر تورمی خاصی بر سایر کالاها نمی‌گذارد. به نظر می‌رسد که فقط یک‌چهارم بنزین مصرفی (20 میلیون لیتر) به شکل آزاد مصرف شود و 60 میلیون لیتر دیگر با کارت‌های سوخت به مردم برسد. البته می‌توان گفت که با این تصمیم اصلاح یارانه‌های پنهان کلید خورده است که امید می‌رود یارانه شرکت‌های رانتیر نیز در این مسیر حذف شود.