دشواري همزمان حفظ برجام و رفع تحريم

آرمان ملي – محمدحسين لطف‌الهي: «ايران بايد فورا و بدون تاخير اجراي کامل تعهداتش در چارچوب برجام را از سر بگيرد»؛ اين خواسته‌اي است که کشورهاي E3 ÏÑ ÈíÇäíå ÎæÏ ÏÑ æǘäÔ Èå Ç㠍åÇÑã ˜ÇåÔ ÊÚåÏÇÊ åÓÊåÇí ÇíÑÇä ãØÑÍ ˜ÑÏåÇäϺ ÎæÇÓÊåÇí ˜å ÇÒ ÈíÑÛÈÊí ÇÑæÇ Èå ÝÑæÇÔí ÊæÇÝÞ åÓÊåÇí æ ÇÒ Óæí ÏíÑ åÑÇÓ ÇÑæÇííåÇ ÇÒ ÌåÔ åÓÊåÇí ÇíÑÇä ͘ÇíÊ ÏÇÑÏ. ÑÆíӝÌãåæÑ ÇíÑÇä ÑæÒ åÇÑÏåã ÂÈÇä 1398 ÏÑ í˜ ÓÎäÑÇäí ÇÒ ÈÑÏÇÔÊå ÔÏä Ç㠍åÇÑã ˜ÇåÔ ÊÚåÏ åÓÊåÇí ãÈäí ÈÑ ÊÒÑíÞ ÇÒ Èå 1044 ÓÇäÊÑíÝíæŽ IR1 ÏÑ ÊÃÓíÓÇÊ ÝÑÏæ ÎÈÑ ÏÇÏ. Çíä Çã ÈÑ ÎáÇÝ Óå Çã ÞÈáí ÇíÑÇä ˜å ÍÓÇÓíʝåÇí ÒíÇÏí ÑÇ ÈÑ äíÇäíÎÊå ÈæÏ¡ ÈÇ æǘäԝåÇí ÌÏí ØÑݝåÇí ÛÑÈí ÈÑÌÇã ÑæÈåÑæ ÔÏ. ÑæÓíå äíÒ Öãä åÔÏÇÑ ÏÇÏä ÏÑ ÎÕæÕ Âä˜å ˜å Çíä ˜ÇÑ «Èå ÎØÑ ÇäÏÇÎÊä ÊæÇÝÞ åÓÊåÇí» ãÍÓæÈ ãíÔæÏ ÇÒ ØÑÝíä ÈÑÌÇã ÎæÇÓÊ ÊÇ ÂÑÇãÔ ÎæÏ ÑÇ ÍÝÙ ˜ääÏ æ Èå ÝʝææåÇ Èå ãäÙæÑ «ÑÓíÏä Èå ÑÇå˜ÇÑí ÈÑÇí ÇÌÑÇí ˜Çãá ÈÑÌÇã» ÇÏÇãå ÏåäÏ. Èå ÝÊå ÑÆíӝÌãåæÑ Ç㠍åÇÑã ˜å Èå äæÚí ÊÚáíÞ ÊÚåÏ Èå í˜í ÇÒ ãåãÊÑíä ÈäÏåÇí ÈÑÌÇã ãÈäí ÈÑ ãäÚ ÛäíÓÇÒí ÏÑ ÊÃÓíÓÇÊ ÝÑÏæ ÈæÏ¡ ÒíÑ äÙÑ ÂŽÇäÓ ÇäÑŽí ÇÊãí ÇÊÝÇÞ ÇÝÊÇÏ æ ÂŽÇäÓ äíÒ Èå ÇÑÇÆå ÒÇÑÔí ÏÑÈÇÑå Âä ÑÏÇÎÊ. ÇÑæÇííåÇ ã흐æíäÏ Çíä Çã ÇÞÏÇã «ÇíÑÇä ÈÇ äÕ ÕÑíÍ ÈÑÌÇã ÏÑ ãæÑÏ ÝÑÏæ ÏÑ ÊÚÇÑÖ ÇÓÊ æ åãäíä ÇÒ áÍÇÙ ÓíÇÓÊ ÌáæíÑí ÇÒ ÓÊÑÔ Ìä ÇÝÒÇÑåÇí ÇÊãí ÊÈÚÇÊí ÔÏíÏ ÏÇÑÏ». åãäíä ÏÑ ÈíÇäíå ÊÑæÆí˜Çí ÇÑæÇíí ÏÑ æǘäÔ Èå Ç㠍åÇÑã ˜ÇåÔ ÊÚåÏÇÊ åÓÊåÇí ÂãÏå ÇÓÊ ˜å «ÇíÑÇä ÈÇíÏ ÏÑ ÇэæÈ ÈÑÌÇã æ åãäíä ØÈÞ ÊãÇãí ÊÚåÏÇÊ ÇÊãí åÓÊåÇí ÎæÏ Èå ØæÑ ˜Çãá ÈÇ ÂŽÇäÓ ÈíäÇáãááí ÇäÑŽí ÇÊãí Èå ÎÕæÕ ÏÑ Òãíäå ÇÏãÇäåÇ æ Ñæʘá ÇáÍÇÞí åã˜ÇÑí ˜äÏ». ÇäáÓÊÇä¡ ÂáãÇä æ ÝÑÇäÓå åÔÏÇÑ ÏÇÏåÇäÏ «ÂãÇϐí ÈÑÑÓí ÇÓÊÝÇÏå ÇÒ ÊãÇãí ÓÇÒæ˜ÇÑåÇí íԝÈíäí ÔÏå ÏÑ ÈÑÌÇã¡ ÇÒ Ìãáå ÓÇÒæ˜ÇÑ ÑÝÚ ÇÎÊáÇÝÇÊ¡ ÌåÊ Íá æ ÝÕá ãÓÇÆá ãÑÊÈØ ÈÇ Úãá˜ÑÏ ÇíÑÇä ÏÑ ÇÌÑÇí ÊÚåÏÇÊÔ ÏÑ ÈÑÌÇã ÑÇ ÏÇÑäÏ». Çíä Óå ˜ÔæÑ ÇÑæÇíí ãÏÚíÇäÏ Êǘäæä Èå ÊãÇã ÊÚåÏÇÊ ÎæÏ ÏÑ ÈÑÌÇ㠁ÇíÈäÏ ÈæÏåÇäÏ æ ÇÒ ÇíÑÇä äíÒ åãíä ÇäÊÙÇÑ ÑÇ ÏÇÑäϺ ÇÏÚÇíí ˜å äÏÇä ÇÒ Óæí ãÞÇãÇÊ ÇíÑÇäí ÞÇÈá ÞÈæá äíÓÊ.
نارضايتي ايران از عملکرد اروپا
وزير امور خارجه ايران با اشاره به بيانيه تروئيکاي اروپايي، خطاب به همتايان خود در آلمان، فرانسه و انگلستان مي‌نويسد: «]نوشته‌ايد[ به تعهدات خود ذيل برجام کاملا پايبند بوده‌ايم. شما؟! واقعاً؟! فقط يک تعهد را نشان دهيد که در 18 ماه گذشته به آن عمل کرده‌ايد. وقتي که شما مشغول دفع‌الوقت بوديد، ايران مکانيسم رفع اختلاف را به جريان انداخت و آن را به اتمام رساند». محمدجواد ظريف همچنين در بخشي از سخنراني خود در پنل خلع سلاح و عدم اشاعه کلوپ آستانه که در قزاقستان در حال برگزاري است، ضمن تأکيد بر عدم تمايل ايران به ساخت بمب هسته‌اي خاطرنشان کرد که عادي‌سازي روابط اقتصادي با ايران از شروط برنامه جامع اقدام مشترک است. او گفت اگر اين مساله حتي تا اندازه‌اي هم محقق شود ما آماده‌ايم تا به اجراي کامل تعهداتمان ذيل اين توافق بازگرديم و حسن نيت خود را نشان دهيم. سيد عباس عراقچي نيز که اکنون در مسکو به سر مي‌برد، در گفت‌وگو با يک خبرگزاري روسي اظهار داشت «اروپايي‌ها به ما مي‌گفتند که در برجام بمانيد و ما تلاش خواهيم کرد که برنامه‌هايي جايگزين براي استفاده ايران از برجام ايجاد کنيم ما نيز به مدت يک سال کامل صبر کرديم اما متاسفانه تلاش‌هاي آنان بي‌نتيجه بود و در نهايت در هشتم مي‌2019 تصميم گرفتيم تعهدات برجامي خود را کاهش دهيم و اين کار را تدريجي و گام به گام انجام داديم تا فرصتي براي ديپلماسي داده باشيم».
هشداري به آژانس


در گزارشي که آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز دوشنبه منتشر کرد، آمده است که اين نهاد «ذرات اورانيوم طبيعي ساخت بشر در مکاني که توسط ايران به آژانس اظهار نشده بود، شناسايي کرده است». کاظم غريب آبادي، سفير و نماينده دائم کشورمان در وين در اين باره مي‌گويد: از همان ابتدا و از زماني که آژانس، ايران را مطلع کرد که برخي سوالات در مورد يک مکان خاص دارد، ايران موافقت کرد وارد يک تعامل مثبت با آژانس براي شفاف‌کردن وضعيت و رسيدگي به سوالات مرتبط شود. ايران با نشان‌دادن نهايت همکاري و شفافيت، متعاقبا دسترسي لازم را براي آژانس فراهم کرد. همانگونه که توسط مقامات آژانس نيز در موقعيت‌هاي مختلف تأکيد شد، تعامل بين آژانس و ايران در خصوص اين موضوع در حال انجام است. بنابراين، هرگونه تلاش براي پيش‌داوري و ارائه ارزيابي زودهنگام و خام، صرفاً در جهت مص
ادره اين موضوع در راستاي مقاصد سياسي است. وي افزود: وجود اينگونه سوالات در تعاملات بين آژانس و کشورهاي عضو امري معمول و عادي بوده و در حاليکه دو طرف براي حل آن در تعامل هستند، نبايد با اغراض سياسي مورد سوءاستفاده و بزرگنمايي واقع شود. غريب آبادي تأکيد دارد که «آژانس بايد از بزرگ‌نمايي موضوعات پادماني پرهيز کند».
سناريو‌هاي پيش رو
مجموعه شرايط نشان مي‌دهد که از يک سو اروپا به رغم ناتواني در عمل به تعهدات دست کم تاکنون حاضر نبوده با اقدامي عملي به کاهش تعهدات ايران پاسخ دهد و از سوي ديگر جمهوري اسلامي نيز به هيچ وجه حاضر نيست در صورتي که منافع اقتصادي‌اش از برجام تأمين نشود به اجراي يک طرفه توافق ادامه دهد. بر اين اساس چند سناريو پيش روي ايران است: اول آن که جمهوري اسلامي به طور کامل از برجام قطع اميد کند و از منافع و مزاياي آن نيز چشم بپوشد. به آن معنا که ديگر از حمايت‌هاي سياسي اروپا صرف نظر کرده و با ادامه جهش هسته‌اي ابزاري براي قدرت و بازدارندگي براي خود ايجاد کند. بر اساس اين سناريو اروپايي‌ها سازوکار اسنپ‌بک را فعال کرده و عملا ايران با بازگشت به عقب به شرايط سال 1391 و ذيل فصل هفتم منشور ملل متحد بازگردد. سناريو دوم بر اساس ديپلماسي است، به طوري که ايران با 1+5 بر سر ميز مذاکره بنشيند و به توافقي جديد در کنار برجام دست يابد. سناريو سوم جنگ و درگيري نظامي است که به مثابه آخرين راه يا همان راه ناگزير خواهد بود و اگر فشارها بر ايران افزايش يابد و به تبع آن آمريکا بخواهد به هر صورتي خواسته‌هاي خود را از طريق گزينه نظامي تأمين کند، جمهوري اسلامي نيز واکنش نشان خواهد داد. آخرين سناريو نيز فريز وضعيت کنوني است به صورتي که همه چيز در شرايط فعلي يعني ادامه نيم بند برجام و ادامه تحريم‌ها ثابت بماند و ايران براي حفظ دستاوردهاي برجام از برداشتن گام‌هاي بيشتر کاهش تعهدات صرف نظر کند. به نظر مي‌رسد در اين خصوص نظر دولت بر سناريو چهارم باشد. رئيس‌جمهور اخيرا در سفر خود به استان کرمان گفته است که «سال‌هاست خريد سلاح از طرف ايران طبق قطعنامه سازمان ملل ممنوع است و ما نمي‌توانيم سلاح خود را بفروشيم، اما اگر برجام را نگه داريم سال آينده تحريم تسليحاتي ايران برداشته مي‌شود و ما مي‌توانيم به راحتي هم سلاح بخريم و هم بفروشيم». مطابق قطعنامه 2231 مصوب شوراي امنيت سازمان ملل متحد، که در ژوئيه سال 2015 براساس برجام صادر شد،، پنج سال پس از آغاز اجراي برجام، تحريم‌هاي تسليحاتي سازمان ملل عليه ايران لغو مي‌شود. آقاي روحاني مرداد ماه امسال نيز با دفاع از عملکرد دولتش در رسيدن به توافق هسته‌اي، گفته بود در صورت باقي ماندن برجام، ايران مي‌تواند از سال آينده وارد بازار جهاني تجارت اسلحه شود. در آن زمان پس از سخنان آقاي روحاني، مايک پمپئو، وزير امور خارجه آمريکا در مورد نزديک شدن زمان انقضاي مهلت تحريم تسليحاتي ايران هشدار داد و گفت: «زمان باقي مانده تا انقضاي مهلت تحريم تسليحاتي عليه ايران و پايان ممنوعيت سفر قاسم سليماني به پايان مي‌رسد. ما از تمامي متحدان و شرکاي خود مي‌خواهيم تا فشار بر رژيم ايران را افزايش دهند تا اين رژيم رفتار بي‌ثبات ساز خود را کنار بگذارد». در اين شرايط بايد ديد ديگر نهادهاي تصميم‌گير در کشور از جمله شوراي امنيت ملي در اين خصوص چه نظري دارند و چه سناريويي را ترجيح مي‌دهند. ايران ترجيح مي‌دهد در برجام بماند و از مزاياي آينده آن بهره‌مند شود يا ترجيح مي‌دهد شيوه تقابل با جهان را امتحان کند؟ به گفته سيدعباس عراقچي «گام‌هاي کاهش تعهدات براي حفظ برجام است نه نابودي آن». آيا زماني که برداشتن گام‌هاي بعدي نتيجه‌اش نابودي برجام باشد، ايران باز هم گام بعدي را بر خواهد داشت؟