چرا بازرس مشكوك آژانس اخراج شد؟

شامگاه چهارشنبه بود که خبرگزاري رويترز به نقل از مقامات آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام کرد يکي از بازرسان اين نهاد در ايران از ورود به تأسيسات هسته‌اي منع شده و به علت ظن خرابکاري، طي نامه نگاري‌هاي آژانس و سازمان انرژي اتمي اين فرد مأموريت خود را ناتمام گذاشته و ايران را ترک کرده است. پس از اين بود که سازمان انرژي اتمي در بيانيه‌اي به تشريح ماجراي اين بازرس آژانس پرداخت و نوشت: «ظاهرا هنگام ورود اين خانم بازرس، تجهيزات کنترلي علامت هشدار را نشان داده است و به همين دليل ضمن کنترل وسايل همراه بازرس از ورود او به سايت جلوگيري و مراتب نيز به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي منعکس شده و از طرف ايران به آژانس اعلام شده که پذيرش قبلي اين بازرس لغو شده تلقي مي‌شود». بر اساس بيانيه اداره کل ديپلماسي عمومي و اطلاع رساني سازمان انرژي اتمي ايران همچنين خواستار «همکاري آژانس براي ادامه تحقيقات» در اين خصوص شده است که آژانس نيز در پاسخي کتبي اين موضوع را پذيرفته و در نتيجه لغو پذيرش بازرس، فرد مزبور با ناتمام گذاشتن ماموريت خود، ايران را به مقصد وين ترک کرده است. پس از اقدام ايران مبني بر درخواست تغيير بازرس مشکوک، اتحاديه اروپا، ايالات متحده و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به اين مسأله واکنش نشان دادند. «ماريا کوچيانچيچ» سخنگوي مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا روز پنجشنبه با صدور بيانيه‌اي‌ در اين باره اعلام کرد: «اتحاديه اروپا از اتفاقاتي که حول يک بازرس آژانس اتمي در ايران رخ داده، عميقا نگران است». به نوشته واشنگتن پست، فردريک دال يکي از سخنگويان آژانس در اين باره اعلام کرده که بازرس مذکور به مدت يک هفته از « خروج از ايران منع شده بود». کرونل فروتا، مديرکل موقت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز طي بيانيه‌‌اي تأکيد کرد «ممانعت از خروج بازرس آژانس از کشور، اقدامي غيرقابل قبول است». در جلسه شوراي حکام نيز اعتراض‌ها به ايران در اين خصوص ادامه داشت و نماينده آمريکا در سازمان‌هاي بين‌المللي و آژانس اتمي، مدعي شد بازداشت موقت يک بازرس آژانس در ايران، اقدامي «تحريک‌آميز و ظالمانه» است. جکي وولکات با ادعاي اينکه اقدام ايران عليه يک بازرس آژانس، «ارعاب بي‌دليل» ناظران بين‌المللي بوده، گفت: «زمان آن رسيده که ايران به سوالات آژانس درباره يافت شدن بقاياي اورانيوم در يک تاسيسات توضيح دهد». وي در بيانيه‌ خود ادعا کرد: «تمام اعضاي شوراي حکام بايد تصريح کنند که چنين اقداماتي کاملا غيرقابل قبول بوده، تحمل نخواهد شد و عواقبي به دنبال آن خواهد بود». در اين جلسه نماينده اسرائيل بار ديگر ادعاهاي اين رژيم در خصوص «وجود موارد مشکوک» در تورقوزآباد را تکرار کرد و نماينده عربستان سعودي نيز مدعي شد که ايران بخش هاي حساسي از برنامه هسته‌اي خود را پنهان کرده است و اين مساله نشان مي دهد که بدون شک برنامه هسته اي ايران مسالمت‌آميز نيست و به دنبال دستيابي به سلاح هسته‌اي است.
روايت نماينده ايران از بازرس اخراجي
پس از اظهارات مقامات ايالات متحده، عربستان سعودي و اسرائيل، نماينده ايران در سازمان‌هاي بين‌المللي و آژانس اتمي به بيان جزئياتي از ماجراي بازرسي که از مقامات ايراني مانع از ورودش به تأسيسات هسته‌اي شده بودند، پرداخت. کاظم غريب آبادي گفت: «در 28 اکتبر 2019، گروهي از بازرسان برنامه بازديد از سايت هسته اي نطنز را داشته و مطابق رويه هاي معمول نيز همواره فرايند بازرسي معمولي در ورودي مجموعه انجام مي گردد که شامل استفاده از دستگاه‌هاي تشخيص شيميايي ويژه براي کشف طيفي از موادانفجاري که حاوي نيترات هستند، مي باشد. در حين انجام فرايند بازرسي معمول، آلارم دستگاه تشخيص بر روي يک فرد معيني روشن گرديد که تيم امنيتي اين فرايند را مجددا چند بار تکرار کرد و نتايج، هر بار براي يکي از بازرسان يکسان بود». او اضافه کرد: «تيم امنيت مشکوک شد که روشن شدن آلارم ممکن است به علت لباس هاي بازرس مذکور و يا وسايل شخصي او باشد. تيم حفاظت مجموعه، از وي خواست تا مورد بررسي بيشتر قرار گيرد و وي نيز قبول کرد . تيم امنيتي حتي سرويس بهداشتي را که اين بازرس از آن استفاده کرد، با دستگاه هاي مخصوص چک نمودند، که دستگاه ها با حساسيت بيشتري آلارم دادند». نماينده ايران افزود: «با رضايت بازرس مذکور و در حضور وي و همکارانش و با هماهنگي با مقامات آژانس، از محل اقامت وي بازديد و متعاقبا برخي لوازم و داروهاي وي چک و بررسي شد که داروهاي وي مشکلي نداشت، اما دستگاه ها روي کيف خالي وي هشدار مي دادند. پس از تماس با دبيرخانه آژانس و با هماهنگي و موافقت مقامات آژانس، برخي نمونه گيري ها از همان کيف دستي صورت پذيرفت و به طور مشترک، پلمب شد».
پاسخ به ادعاهاي اثبات نشده


پس از تشريح وضعيت بازرس مشکوک، غريب‌آبادي در واکنش به اظهارات نماينده آمريکا در نشست ويژه شوراي حکام مبني بر اعتماد کامل به کار حرفه‌اي بازرسان آژانس گفت: «اگر آمريکا به رويکرد و فعاليت حرفه‌اي آژانس و بازرسانش اعتماد کامل دارد، چرا به 16 گزارش پي در پي همين آژانس و بازرسان آن که پايبندي کامل ايران به برجام را تاييد کردند، اعتماد نکرد و به طور يکجانبه و غيرقانوني از برجام خارج شد؟!». سفير و نماينده دائم کشورمان در وين، در ادامه و در واکنش به اظهارات نماينده رژيم صهيونيستي درخصوص برنامه هسته اي ايران در نشست ويژه شوراي حکام اظهار داشت: «اين رژيم بايد ابتدا دستان خود را از لوث تجاوزات و جنايات و همچنين تسليحات کشتار جمعي‌ پاک نموده و سپس وارد اين نشست شود. رژيمي که عضو هيچ يک از معاهدات خلع‌سلاح و عدم اشاعه نيست و به عنوان تنها دارنده سلاح هسته‌اي، مهمترين مانع تحقق منطقه عاري از سلاح‌هاي هسته‌اي در غرب آسيا است، در جايگاهي نيست که به دولت‌هاي عضو توصيه به اجراي تعهداتشان و همکاري با آژانس نمايد». غريب آبادي همچنين در واکنش به اظهارات نماينده عربستان سعودي در نشست ويژه شوراي حکام مبني بر ضرورت همکاري کامل ايران با آژانس افزود: «پادشاهي عربستان که عليرغم درخواست هاي مکرر آژانس، هنوز موافقتنامه جامع پادمان را تصويب و اجرا نکرده و بازرسان آژانس حق ورود به فعاليت هاي هسته اي آن را ندارند، چگونه از شفافيت و همکاري صحبت مي کند؟ عربستان بايد به فعاليت هاي پنهاني هسته اي خود پايان دهد و در همکاري و شفافيت، ايران را الگوي خود قرار دهد».
نتيجه جلسه شوراي حکام چه بود؟
هدف آمريکا، اسرائيل و عربستان در نشست شوراي حکام آن بود که ايران را در موضع ضعف قرار دهند و به اين وسيله بتوانند از پاسخگويي در خصوص اقدامات مخرب خود در خاورميانه بگريزند. با اين وجود روايت نمايندگان روسيه و اتحاديه اروپا در نشست شوراي حکام، نشان مي‌دهد که چندان در اين هدف خود موفق نبوده‌اند. ميخائيل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي روز پنجشنبه به روايت نتايج جلسه شوراي حکام پرداخت و نوشت: «جلسه ويژه شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي توجيه چنداني نداشت. در واقع هيچ اتفاق اضطراري و هيچ رويداد فوق‌العاده‌اي به وقوع نپيوسته بود. فقط ابهاماتي درباره رويدادهايي که چند دهه پيش اتفاق افتاده بود وجود داشت. در حالت عادي، چنين مسائلي بدون درگير کردن شوراي حکام حل و فصل مي‌شوند. صرف نظر از اين، جلسه ويژه ديروز شوراي حکام در فضايي مثبت به کارش خاتمه داد. دبيرخانه آژانس و ايران هر دو آمادگي خودشان را براي ادامه همکاري‌هاي سازنده در جهت حل و فصل مسائل مطرح‌شده در اين جلسه ابراز کردند». پيشتر نيز يک مقام اروپايي ارشد به وال‌استريت‌ژورنال گفته بود: «وزراي خارجه اتحاديه اروپا نيز در جلسه‌اي که روز دوشنبه هفته آينده خواهند داشت، ارزيابي‌هاي آژانس از گام‌هاي ايران در کاهش تعهدات برجامي خود را مورد بررسي قرار مي‌دهد».