روزنامه آفتاب یزد

کنترل سونامی گوجه فرنگی با بزرگترین خرید حمایتی

سونامی گوجه فرنگی با بزرگترین خرید حمایتی در تاریخ تعاون روستایی کشور کنترل شد
دکتر حسین شیرزاد، معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل و رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور در خصوص مسائل گوجه فرنگی و دغدغه‌های کشاورزان روستایی در این خصوص طی ماه‌های اخیر گفت‌‌و‌گویی با آفتاب یزد انجام داد که در ادامه می‌آید.
آقای دکتر شیرزاد قبل ورود به بحث بحران گوجه فرنگی طی ماه‌های جاری، اصولا، تعریفی از دلایل اقتصادی وقوع این بحران و اصولا خرید‌های حمایتی سازمان تعاون روستایی بفرمایید.
همانگونه که می‌دانید نمودارهای تولید محصولات سبزی و صیفی مانند گوجه فرنگی از منطق خطی اما منحنی‌های مصرف این محصولات از پروفایل سینوسی تبعیت می‌کند. هرگونه مازاد نابهنگام تولید به عدم‌تعادل عرضه و تقاضا منجر شده و بی ثباتی قیمتی ایجاد می‌کند. معمولا علائم قیمتی فصول زراعی گذشته و عدم استقبال کشاورزان از الگوی کشتی که هر ساله از سوی سازمان‌های جهاد کشاورزی استانها به زارعین پیشنهاد می‌گردد، باعث عرضه مازاد بر نیاز بازارهای داخلی محصولات کشاورزی شده و ناتوانی بخش خصوصی یا پاره‌ای از ممانعت‌های صادراتی و یا عدم وجود شرکتهای مدیریت صادرات(MC) تخصصی در حوزه کشاورزی، نیاز به خریدهای حمایتی را به طور غیرمترقبه ایجاد می‌نماید که به طور ماهوی امری اورژانسی و مسکنی موقتی است.


البته خرید حمایتی محصولات؛ فروش محصول توسط کشاورزان در زمانی که کشش بازار از لحاظ قیمت مناسب است تا زمانی که قیمت محصول به نرخ حمایتی مصوب یا کمتر از آن تنزل نماید انجام نمی‌پذیرد و سازمان مرکزی تعاون روستایی به دلیل وجود ضرر و زیان، معمولا علاقه‌ای به ورود در این عرصه پر مخاطره ندارد. اما این ذات و ماهیت بازارها در بخش کشاورزی است که کشاورز مجبور است در یک بازه زمانی محدود عرضه مازاد بر تقاضایی وارد بازار نماید که قطعا بر کشش پذیری محصول عرضه شده تاثیرگذار خواهد بود. مقایسه عملکرد گوجه فرنگی در واحد سطح طی دو سال زراعی اخیر نشان می‌دهد که سطح و عملکرد در 13 استان مشمول طرح حمایتی افزایش یافته این امر منجر به افزایش تولید انفجاری گردیده است.
برآوردهای ما در سازمان نشان می‌دهد که معادل 1334902 تن افزایش تولید داشته‌ایم که بیشترین آن مربوط به استانهای سرد و معتدل می‌باشد. استفاده از بذور پربازده هیبرید آن هم با ارز 4200 تومانی به جای بذور متعارف( op) و توزیع آن با توجه به شرایط تحریم به مقیاس گسترده، افزایش برداشت گوجه فرنگی از مزارع از یک چین از هر بوته به سه چین در هر بوته و مآلا افزایش تولید در واحد سطح، توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و استفاده از تکنولوژی آبیاری تیپ که سبب شد تا کشاورز با میزان ذخیره آبی که اندوخته اقدام به افزایش سطح زیر کشت گوجه نماید. نظام کودورزی بهنگام و سیگنال‌های قیمتی، قیمت بالای گوجه فرنگی در سال گذشته (تا مرز 17 هزار تومان در هر کیلو) در وقوع این رخداد موثر بود. تاکنون بالغ بر 430 هزارتن گوجه فرنگی به شیوه توافقی و حمایتی از کشاورزان خریداری شده است که اگر خریدهای توافقی را هم به آن اضافه کنیم احجام خریدها به شدت رشد نشان می‌دهد. در 20 سال گذشته رکورد خرید سازمان تعاون روستایی برای گوجه حمایتی حداکثر 25 تا 30 هزار تن بود و با کمتر از 30 هزار تن تنظیم بازار انجام و قیمتها به تعادل می‌رسید اما امسال یک رکورد تاریخی هم از نظر کثرت عملیات در استانها هم از نظر حجم خرید و هم از نظر میزان اعتبار و تسهیلات و تعداد کمی و کیفی کارخانجاتی که درگیر فرآیند بودند اتفاق افتاده است.
اهل فن می‌دانند جمع آوری 430 هزارتن گوجه در 22مرکز خرید چه معنایی دارد. نزدیک به 61000محموله از نزدیک به 10000 نفر از کشاورزان خریداری شد تاکنون حدود 5000 نفر از گوجه کاران حداقل یک بار پول گرفته‌اند تقریبا 26 درصد پول گوجه کاران پرداخت شده و تعداد 22 کارخانه صنایع تبدیلی در 30 شهرستان کشور در طرح مشارکت داشتند. در حال حاضر 13383 تن رب فله و 24268 تن رب اسپتیک تحویل داده شده، عملیات همچنان ادامه دارد و دو مرتبه مزایده فروش گذارده شده و از شنبه این هفته فروش بورسی رب گوجه فرنگی آغاز می‌شود.
کلیه این عملیات در عرض کمتر از 52 روز صورت گرفته و یک رکورد تاریخی در سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور محسوب می‌گردد.
اگر امکان دارد فرآیند خریدهای حمایتی را یک بار برای همیشه شرح دهید
بله، متاسفانه همینطور است. قواعد حقوقی، مکانیزم عمل و نحوه تامین مالی خریدهای حمایتی با تضمینی و توافقی کاملا با یکدیگر فرق دارند.
در خریدهای حمایتی برخلاف خرید‌های تضمینی ما قانون مصوب نداریم بلکه براساس وقوع یک بحران مازاد تولید مانند گوجه فرنگی، علایم و هشدارهای اولیه از سوی جهاد کشاورزی استانها به معاونت تخصصی می‌رسد و معاونت تخصصی به معاونت بازرگانی وزارتخانه اعلام می‌دارد، سپس با موافقت مقام عالی وزارت و رایزنی با ریاست سازمان برنامه و بودجه کشور برای تامین تسهیلات اعتباری و میزان ضرر و زیان احتمالی انجام شده؛ موضوع در ستاد تنظیم بازار کشور طرح و بررسی و به سازمان مرکزی تعاون روستایی برای ورود حمایتی اعلام می‌گردد. از اینجا به بعد سازمان تعاون روستایی پس از اخذ ابلاغیه وزیر محترم و تدوین دستورالعمل‌های مربوطه، طی فرآیندهای زیادی با چند مسئله مهم تعیین قیمت حمایتی، انتخاب مباشر، تشکیل کمیسیون‌های استانی( تاریخ شروع و تاریخ توقف)، مکانیزم خرید گوجه، انتخاب و تجهیز مراکز خرید، انتخاب کارخانه‌های استاندارد و ارسال گوجه به کارخانه‌های با برند معتبر (چون گوجه صنعتی زود آب میفتد و توان انبارش ندارد)، تعیین نرخ کارمزد با اعلان سازمان حمایت از تولید و مصرف کننده، نرح حمل و نقل، نرخ سبد، باسکول،پاکت اسپتیک، نیلون فله، پالت، انواع متنوع قبوض انبار، تعیین شیوه استحصال و تبدیل به رب، نوع رب(فله یا اسپتیک)، نحوه انبارش رب، آمارگیری بهنگام، پرداخت پول به هزاران گوجه فرنگی کار و صدها صاحبان صنایع تبدیلی از طریق کارتهای بانکی، رفع مغایرتهای حسابداری احتمالی، نحوه معاملات فروش (مزایده، بورس و ترک تشریفات) روبروست. بنابراین خریدهای حمایتی یک ماراتن نفسگیر دارای ابعاد امنیتی، نظارتی، فنی و اجتماعی- اقتصادی است که کلیت سازمان را درگیر می‌کند.
من تعجب می‌کنم که برخی از مسئولان و صاحبان تریبون‌ها با اولین بارقه بحران مازاد تولید در منطقه شان، شروع به حمله به سازمان تعاون روستایی می‌کنند که چرا محصولات کشاورزان را نمی‌خرد. آنها قطعا مطلع نیستند که سازمان تعاون در خصوص ورود برای انواع خریدهای ذکر شده مختار مطلق العنان نیست. هر گونه ورود، چون با ضرر و زیان احتمالی بازار محصولات کشاورزی روبروست نیاز به تایید مراجع محلی- ملی، مقامات و نهادهای بالادستی و تامین اعتبار و پذیرش زیانهای احتمالی و همکاری تنگاتنگ بانکها دارد. اتفاقا حداقل چهار نهاد محترم نظارتی بر فرآیند و فراگرد کلیه خرید و فروش‌ها نظارت، ارزیابی، پایش مستمر و حضور فعال دارند. حاکمیت شرکتی سازمان تعاون روستایی دوگانه است صاحبان سهام سازمان حدود 23 درصد شبکه تعاون روستایی کشور با بیش از 4 و نیم میلیون نفر عضو و اتحادیه‌های خصوصی و مابقی دولتی است. من جدا از آنکه مدیرعامل و حافظ سهام دولت محترم هستم، بلکه مدیر عامل و حافظ حقوق سهامداری اتحادیه‌های کشاورزی کشور هم می‌باشم. بنابراین نمی‌توانم به ورود حساب نشده و غیرکارشناسی به هر بازاری؛ تنها با نظر شخصی یا برای جلب نظر یک طیف خاص عمل نمایم. مداخله غیرهدفمند در بازار محصولات کشاورزی می‌تواند پیام اشتباه به تولیدکنندگان برای تولید سال بعد بدهد و سازمان و سایر سهامداران را با ضرر و زیان گسترده به ورشکستگی بکشاند. کما اینکه مداخلات بی مورد و عمدتا مبتنی بر فشارهای غیر کارشناسی در سالیان گذشته سازمان و شبکه تعاون روستایی کشور را تا مرز ورشکستگی و زیان انباشته غیر قابل قبول و تعهدات آتی بدون پشتوانه کشانده است.
با تمام تفاسیری که ذکر آن رفت آیا می‌توانستیم به شیوه دیگری این مازاد تولید گوجه فرنگی را مدیریت می‌کردیم؟ آیا راهکارهای متنوع دیگری هم میتوانست در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد؟
ما نیاز به یک سیستم هماهنگ هشدار بهنگام در نظام تولید محصولات کشاورزی داریم. برآورد تولیدات استانی گوجه فرنگی براساس آمار سوابق تولید استانی محصولات کشاورزی سنوات گذشته و با توجه به میزان آمار سطح کشت اعلامی از طریق دستگاه متولی جهاد کشاورزی استانها و شهرستانها برای محصولات مختلف از جمله گوجه فرنگی مشخص می‌باشد. از دریچه‌ای دیگر شاید می‌توانستیم قبل از ایجاد بحران جهت رفع موانع و مشکلات موجود؛ زنجیره تامین از تولید تا مصرف و انکشاف بازارهای صادراتی مدنظر قرار گرفته و برنامه‌ریزی و الگوی کشت در کنار یک نظام بازرگانی متناسب داخلی و خارجی در دستور کار قرار گیرد. از طرفی ما نیاز به نوعی آمایش متناسب صنعتی و نوسازی صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری و زنجیره‌های سرد داریم. ظرفیت اسمی صنایع تبدیلی ما طی 25 سال گذشته ثابت بوده که خود باعث انباشتگی محصولات و پایین‌آمدن قیمت گوجه گردیده است. اصولا نزدیک به 60 درصد صنایع تبدیلی ما در صنعت رب گوجه فرنگی فاقد توانایی لازم برای تولید رب با ماندگاری بالا (اسپتیک) می‌باشند. عمده تولیدات رب کشور به صورت فله عرضه می‌شود که ماندگاری پایین دارند. به نظر من نگاه زنجیره‌ای برای مهار این نوع از بحران‌ها و هماهنگی بیشتر و بهنگام تر بخش‌های تولیدی با بخش‌های بازرگانی و تجارت محور در کشور برای صادرات مازاد از اهمیت بسزایی برخوردار است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان)ارشادِ گشت ارشاد (اعتماد) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
هول نشوید، مسکن ملی شامل هر کسی نمی‌شود! آذری جهرمی هم سوتی داد هم پاسخ در حالی که برخی دولتی‌ها سرگرم آمارسازی هستند مردم ـ با طعنه و کنایه ـ از یکدیگر می‌پرسند وقتی مصوبات سفرهای قبلی به سرانجام نرسیده؛ گام چهارم گام جدی معلم خشن کارگاه در برابر کارگاه استقبال و ابهام بازرگانان آیا ایران در برابر زلزله مقاوم شده است؟ کنترل سونامی گوجه فرنگی با بزرگترین خرید حمایتی لاریجانی نخواهیِ چپ و راست وزیر جوان و اژده‌های هفت سر فساد بپذیریم که روی گسل زلزله قرار داریم راهکار بهتری هم بود؟ سخنی با رئیس جمهور روحانی بپذیریم که روی گسل زلزله قرار داریم راهکار بهتری هم بود؟ لزوم نگهداری بهتر مجموعه پاسارگاد وزیر جوان و اژده‌های هفت سر فساد