تفکر «فست فودی»

همدلی|نیلوفر شریف زاده: این موضوع که در دنیای پر مشغله امروز سرانه مطالعه پایین آمده است شاید دیگر آنچنان هم عجیب به نظر نرسد. اینکه ترجیح ما بر این است که به جای خواندن یک رمان، فیلم آن را ببینیم یا به جای جست و جو در اوضاع و احوال وضعیت فرهنگی، سیاسی و یا اجتماعی جهان به خبر های کوتاه فضاهای مجازی اکتفا کنیم.
چرا مطالعه در جهان امروز رو به افول است؟ چرا به جای تفکر در باب مسائل مختلف و مطالعه در مورد آن ترجیح داده می شود با زیر و رو کردن فضای مجازی از تفکرات و تحقیقات دیگران در مورد همان مسئله استفاده کنیم؟ چرا ترجیح می دهیم که همه اطلاعات حاظر و آماده در اختیارمان باشد یا به عبارت دیگر به تفکر فست فودی رو آورده ایم؟
پاسخ ساده است. جهان امروز هر چه بیشتر رو به پیچیدگی می رود و این پیچیدگی خواه ناخواه به زندگی انسان ها هم وارد می شود. امروزه کمتر کسی می تواند حتی یک پاراگراف را هم بدون از دست دادن تمرکزش به اتمام برساند. به همین دلیل است که امروزه داستان ها و شعر های کوتاه طرفداران بیشتری پیدا کرده اند و حتی رسانه های خبری هم سعی می کنند در همان چند جمله اول نظر مخاطب را جلب کرده تا او را به خواندن کل مطلب ترغیب کنند. با این زندگی های پرمشغله امروز و ذهن های خسته شاید برای مردم تماشای تلویزیون و بازی های ویدیویی و فضای مجازی جذابیت بیشتری داشته باشد، چراکه پس از یک روز خسته کننده شاید تمرکز بر روی مطالعه، کاری دشوار باشد. در دنیای امروز که حتی برای دیدار دوستان و نزدیکان هم وقتی قائل نمی شویم شاید وقتی که قرار است برای مطالعه صرف کنیم برایمان بی ثمر به نظر بیاید.
امروزه کودکان از همان چند سال اول زندگی به جای کتاب های رنگارنگ و شعرهای کودکانه با تلویزین و فضای مجازی آشنا می شوند. یاد می گیرند که برای فهمیدن یا آموختن چیزی به جای تحقیق و مطالعه به راحتی با کمک فضای مجازی می توانند به هدف خود برسند. حتی یادگیری های سطحی در جوامع امروز با فقدان مطالعه چندان بی ارتباط نیست. بسیاری تصور می کنند خواندن مطالب فضای مجازی مثل اینستاگرام، توئیتر و بقیه رسانه های اجتماعی مطالعه به حساب می آید در صورتی که اینطور نیست و این گونه مطالعه ها، مطالعه عمیق به حساب نمی آیند. اینکه تمرکز و حضور ذهن در جهان امروز پایین آمده می تواند دلیل روی آوردن مردم به فضای مجازی، تلویزیون و حتی فایل های صوتی کتاب ها را توجیه کند.


حتی دانشجویان که قشر فرهیخته یک جامعه به حساب می آیند برای تحقیقات دانشگاهی خود ترجیح می دهند به جای مطالعه در مورد آن موضوع از مطالب آماده اینترنتی استفاده کنند. مشکل جهان امروز شاید این باشد که از فواید مطالعه بی خبر است. فرهنگ سازی مطالعه از یاد رفته است. برای ایجاد فرهنگ و عادات مطالعه جدید چه بهتر که مجامع از آموزش خانواده ها آغاز کنند. چرا که الگوهای ابتدایی کودکان مادر و پدر هستند و با نهادینه شدن اصل مطالعه در خانواده می توان انتظار داشت که کودکان که نسل آینده هستند مفهوم صحیح مطالعه و ضرورت آن در زندگی را درک کنند. مسئولین باید بدانند که با بخشنامه و نصیحت کسی کتابخوان نمی‌شود، بلکه برای بهبود وضعیت باید به صورت عملی دست به کار شد. آینده هر جامعه ای به مطالعه، کتابخوانی و رویاپردازی وابسته است.
راحت‌ترین راه برای اطمینان حاصل کردن از این که ما کودکانی اهل مطالعه تربیت می‌کنیم، این است که به آن‌ها یاد بدهیم بخوانند و به آن‌ها نشان دهیم که مطالعه فعالیتی لذت‌بخش است و این به معنای پیدا کردن کتاب‌های مورد علاقه آن‌ها و در اختیار قرار دادن این آثار و اجازه مطالعه دادن به آن‌هاست. بزرگسالان خوش‌نیت به راحتی می‌توانند عشق یک کودک به مطالعه را از بین ببرند و باعث شوند آن‌ها از خواندن آن‌چه لذت می‌برند، دست بکشند یا کتاب‌های ارزشمند اما بی‌مزه‌ای را که خودشان دوست دارند به آن‌ها بدهند، کتاب‌هایی که معادل قرن بیست‌و یکمی ادبیات در حال رشد دوره ویکتوریایی هستند. چه خوب است که والدین برای ترقیب فرزندانشان به مطالعه هر روز بخشی از وقت خود را به مطالعه برای کودکان اختصاص دهند تا آنها را با جذابیت های مطالعه آشنا کنند چراکه با داستان خوانی می‌توان حتی افرادی که شخصیت آنان شکل گرفته را هم به مطالعه علاقه‌مند کرد. والدین باید همیشه به یاد داشته باشند که کودکان آینه پدر و مادر هستند و برای تشویق کودکان به مطالعه بهترین روش این است که خودِ والدین سطح مطالعه خود را بالا ببرند. چه خوب است که به مردم آموزش داده شود که حتی خواندن داستان و رمان هم می تواند مفید باشد چرا که با خواندن داستان های تاریخی و یا حتی رمان های خارجی می توان با فرهنگ و نحوه تفکر انسان های دیگر اعصار و دیگر نقاط جهان آشنایی پیدا کرد. مطالعه، سطح فرهنگی جامعه را بالا برده و سبب پیشرفت جامعه است. باید برای مردم یک جامعه این موضوع جا افتاده باشد که همانطور که برای سلامت بدنشان غذا می خورند، مطالعه نیز غذای روح و ذهن است. این ذهنیت غلط که مطالعه تنها تلف کردن وقت است باید از ذهن مردم پاک شود و باید برای آن ها روشن نمود که با حذف مطالعه از یک جامعه دیگر جامعه ای در کار نخواهد بود. باید این را به خاطر داشت که هر چه قدر هم که زندگی ها شلوغ و پر مشغله باشد، همچنان وقت گذاشتن برای یک ساعت مطالعه در روز کار سختی نیست. با تبدیل مطالعه به یک عادت روزانه، این کار می تواند از تنش ها کم کرده و ذهن را برای فعالیت دوباره آماده و فعال کند. درست مثل یک نرمش ذهنی! یکی دیگر از راهکارهای بهبود وضعیت مطالعه در یک جامعه درک نقش مهم کتابخانه های عمومی در فرهنگ مطالعه است. با هر چه بهتر در دسترس قرار دادن کتاب ها می توان مردم را هر چه بیشتر به مطالعه تشویق کرد.
کتاب‌ خوانی شاخص توسعه جامعه است. حتی در ادیان نیز مطالعه امری تقدیس شده است. اکثر جامعه شناسان، اقوام و مللی که با مطالعه مانوس بوده و کتاب و کتابخوانی در میانشان رواج بیشتری داشته است، توانسته اند فرهنگی ماندگارو پویاتری از خود به جای بگذارند و میراث فرهنگی و گنجینه های معارف و دستاوردهای عالمان و فرهیختگان خود را به نسل های دیگر منتقل کنند. مسئولین در جهان باید برای مشکل فقدان مطالعه و فرهنگ سازی در جوامع خود فکری بکنند. همانطور که اختلاف طبقاتی و فقر مالی موضوعی مهم در یک جامعه به حساب می آید، به همان اندازه هم فقر فرهنگی می تواند جامعه را از ریشه فاسد کند. تصمیم سازان شاید فراموش کرده اند که این نسل مسموم شده با فضای مجازی و بازی های ویدیویی همان نسلی است که در آینده جای آنان را خواهند گرفت.
جهان امروز دارد به سمت و سوی طرز تفکر « فست فودی» پیش می رود. تفکر حاظر و آماده ای که به راحتی و بدون هیچ زحمتی بتوان به آن دسترسی پیدا کرد. متاسفانه با چنین مسیری که دنیا در حال پیشروی است، دیری نمی پاید که جهان پر می شود از انسان هایی با تفکرات سطحی و عقاید و تجربه ها و توشه های ذهنی که دیگر از آنِ خودشان نیست و جهان به قعر دره بی هویتی فرو خواهد رفت.