سایه‌روشن‌های توافق درباره منطقه کُردی سوریه!

 
 
 
 


چند روز بعد از حمله ترکيه به شمال شرقي سوريه خبر غير منتظره توافق ميان واشنگتن و آنکارا اعلام و گفته شد که آمريکايي‌ها در مذاکرات فشرده با اردوغان و مقامات ترک به توافقي 13 ماده‌اي دست يافته‌اند. در 8 ماده بر اين نکات کلي تاکيد شده است: اهميت روابط ميان دو هم‌پيمان ناتو، درک نگراني‌هاي مشروع ترکيه در مرزهاي جنوبي، تعهد به حمايت از سرزمين‌هاي کشورهاي عضو ناتو و ساکنان آنها، حمايت از حقوق بشر و اقليت‌هاي ديني و نژادي، مبارزه با تروريسم و داعش، حفظ تماميت ارضي سوريه، پايان نزاع سوريه بر اساس قطعنامه 2254 شوراي امنيت. اما بندهاي 9 تا 12 توافق حائز اهميت است و نکات کليدي توافق در اين بندهاي ذکر شده که شامل سه نکته زير است: منطقه امن، آتش بس 5 روزه، تحريم‌هاي آمريکا عليه ترکيه. کليدي‌ترين نکته توافق همان بحث منطقه امن است، ولي جالب اينجاست که همين هم مبهم‌ترين بخش توافق است؛ درست مانند توافق‌هاي پيشين ميان آنکارا و واشنگتن که هيچ وقت علنا حد و حدود منطقه امن آن مشخص نشده و اين هم به اختلاف‌نظر شديد طرفين بر مي‌گردد. در اين توافق 13بندي نيز با وجود به کار رفتن واژه منطقه امن در بندهاي 7، 9، 10 و 11، اما هيچ اشاره‌اي به عمق و طول منطقه امن نشده است. بند 7 از تعهد ترکيه به تضمين سلامت و رفاه ساکنان همه مناطق مسکوني در منطقه امن که نيروهاي ترکيه بر آن سيطره دارند، سخن مي‌گويد. چون هم اکنون منطقه ميان تل ابيض و راس العين به طول 120 کيلومتر تحت کنترل ترکيه است، در واقع عبارت پيشگفته في‌نفسه مي‌تواند نشانه‌اي از اين باشد که منطقه امن مورد توافق در واقع هماني است که کوباني به آن اشاره کرد. ابهامات و مفروضات در اين توافق نشان از دو نکته محوري دارد: يکي شکنندگي توافق و ديگري هم اين که بر خلاف برخي تحليل‌ها، وجود يک توافق کاملا يکجانبه و به نفع آنکارا گزاره درستي به نظر نمي‌رسد و توافق به معناي پايان کامل سيطره کردي در شرق فرات نيست؛ هر چند به شکل قابل توجهي آن را محدود مي‌کند و از بخش‌هايي از مرزهاي ترکيه دور مي‌کند، بلکه توافق هم تلاشي است براي راضي کردن ترکيه و در عين حال حفظ سيطره حداقلي کردي. در واقع، اراده‌اي غربي بر وجود يک دولت کردي ولو محدود در جغرافياي کوچک‌تري در شمال و شرق سوريه وجود دارد.