روزنامه ابتکار
1398/07/29
هزینه بالای خدمات مشاوره و روانشناسی چه اثری بر جامعه خواهد داشت؟ بیمه روان، بیمه جامعه!
گروه جامعه: «افسردگی یک بیماری است و البته قابل درمان. اگر فکر میکنید افسرده هستید، بدانید تنها نیستید. افسردگی شایعترین اختلال روان سلامت جامعه انسان معاصر است. افسردگی اشکال مختلف دارد و افراد به اشکال مختلف آن را تجربه میکنند. خیلی مهم است نشانههای آن را بشناسیم و با دیگران صحبت کنیم؛ با اطرافیان، دوستان و اگر لازم شد با متخصصین»؛ این بخشی از سخنان فاطمه معتمدآریا است که این روزها ویدئوی آن در فضای مجازی پخش میشود. این ویدئو در راستای پویش «من حرف میزنم» برای مقابله با افسردگی ضبط شده است. در شرایطی که آمار تلخی از گسترش افسردگی در جامعه ایرانی به گوش میرسد، سوالی که وجود دارد این است که زمینه مراجعه به متخصصان سلامت روان در ایران چقدر وجود دارد؟ماجرا فقط افسردگی نیست. بیماریهای روان و مسائل بسیار دیگری وجود دارد که یکی از اصلیترین راههای مقابله، حل و درمان آنها، مراجعه به روانشناسان و مشاوران به عنوان متخصصان این حوزه است. بنا به گفته مسئولان وزارت بهداشت، طبق آمار موجود، حدود یک چهارم ایرانیها دچار اختلال روانی هستند. ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت، اوایل امسال در سخنانی گفته است: «۲۳.۴ درصد از بالغان در ایران دچار یک اختلال روانپزشکی طی یک سال گذشته بودهاند. ۲۷.۶ درصد این افراد را زنان و ۱۹.۴ درصد را مردان تشکیل میدهند و به عبارتی از هر ۴ نفر بالای ۱۵ سال یک نفر دچار اختلال روانپزشکی است. احتمال وجود یک اختلال در طول عمر از ۱۸ تا ۳۶ درصد متغیر است و شیوع اختلالات روانپزشکی در یک سال در استانهای مختلف ایران از ۱۲.۸ درصد تا ۳۶.۳ درصد متغیر بوده است». این آمار تنها بر روابط و شرایط زندگی افراد در جامعه موثر نیست، بلکه حتی در موارد خاص، اختلالهای روانی میتواند بر جسم – با بیماریهای روانتنی – و جان انسانها موثر باشد. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، خودکشی سیزدهمین علت مرگ و در گروه سنی 15 تا 34 سال و سومین علت مرگ در جهان است. این در حالی است که در هر40 ثانیه یک خودکشی در سراسر دنیا رخ میدهد. آخرین آمار رسمی اعلام شده از طرف سازمان بهداشت جهانی گویای این است که در سال ۲۰۱۸ میانگین ۱۰.۶ فوت به ازای هر ۱۰۰ هزار جمعیت در جهان رخ داده و میزان اقدام به خودکشی ۲۰ تا ۳۰ برابر میزان فوت ناشی از آن (خودکشی موفق و منجر به مرگ) است. در ایران نیز به گفته مدیر برنامه پیشگیری از خودکشی دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خودکشی با شیب ملایم در حال افزایش است و هر سال بیش از پنج درصد این آمار در حال رشد است. به گفته مریم عباسینژاد «۱۰۰ هزار مورد اقدام به خودکشی سال گذشته ثبت شده که بیشتر کارشناسان عنوان میکنند این آمار بخش کمی از واقعیت یا همان نوک کوه یخ را نشان میدهد». تمام این اعداد و ارقام نشان میدهد که نیاز به توجه به بیماریها و اختلالهای روان در جامعه ایرانی بسیار زیاد است. اما چرا علیرغم این نیاز، مراجعه به مشاوران، روانشناسان و روانپزشکان در ایران با نسبت گسترش این اختلالات تناسب ندارد؟ کارشناسان از علتهایی همچون ناآگاهی از بیماریها و اختلالات روانی، احساس خجالت و نگرانی از «حرف مردم» و داشتن این دغدغه که مراجعه به متخصصان حوزه سلامت روان از دید دیگران ممکن است به «دیوانگی» و «جنون» تعبیر شود و البته کم بودن آموزش و آگاهی درباره ضرورتهای استفاده از کمک متخصص به جای خوددرمانی یا بهرهگیری از توصیههای افراد غیرمتخصص نام میبرند. با این حال در این میان، یکی از علل واقعی و ملموس عدم مراجعه افراد به متخصصان سلامت روان، هزینههای بالای آن است.
افسردگی با ویزیت!
«به خاطر افسردگی رفتم پیش روانشناس، وقتی اومدم بیرون پول ویزیت رو دادم، افسردهتر شدم!». این یکی از صدها توئیت مشابهی است که به شوخی و جدی، از هزینههای بالای استفاده از خدمات مشاوران و روانشناسان انتقاد میکند. در سال 98، تعرفه رسمی ویزیت که به تفکیک سطح علمی متخصص و البته ارائه خدمات در تهران، مرکز استان یا سایر شهرستانها متغیر است، برای 45 دقیقه جلسه خدمات روانشناسی و مشاوره از 52 هزار تومان تا 165 هزار تومان تعیین شده است. البته در این میان گفته میشود که هستند متخصصانی که به صورت غیرقانونی، فراتر از تعرفههای اعلامی ویزیت دریافت میکنند. این در حالی است که محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور از تعیین تعرفه جلسات روانشناسی و مشاوره سال ۹۸ توسط شورای مرکزی این سازمان و ارسال آن به هیئت دولت خبر میدهد. وی به ایسنا گفته است: «درصورت تایید هیئت دولت، تعرفه جلسه (در مدت زمان ۴۵ دقیقه) روانشناسی یا مشاوره در سال ۱۳۹۸ نسبت به تعرفه سال ۹۷ تغییر میکند». وی با بیان اینکه هرساله تعرفه جلسات روانشناسی و مشاوره توسط شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور تعیین میشود، اظهار کرد: «هماکنون تعرفه جلسات روانشناسی و مشاوره توسط شورای مرکزی تعیین و چند هفته گذشته به هیئت دولت ارسال شد و پس از تصویب آن نرخ اصلی تعرفهها اعلام میشود». رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با تاکید بر اینکه دریافتکنندگان خدمات روانشناسی و مشاوره هنگام پرداخت هزینه جلسات خود باید به مدرک و پروانه روانشناس و تعرفه اعلامی توجه کنند، اظهار کرد: «درصورت بروز هرگونه تخلف، هیئتهای بدوی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفهای در سراسر کشور فعال هستند و برحسب قوانین موجود با متخلفان برخورد میشود». این سخنان نشان میدهد که هزینه خدمات روان درمانی بالاتر هم خواهد رفت و در شرایطی که این هزینهها خود یکی از عوامل بازدارنده برای مراجعه به متخصصان سلامت روان و استفاده از خدمات مشاوره و روانشناسی است، این دیوار بلندتر هم خواهد شد.
دو روی سکه گرانی ویزیت روانشناسان
افزایش نرخ ویزیت مشاوره و روانشناسی البته مدافعان و مخالفانی دارد. مثلا رها که مادری مطلقه است، دراینباره میگوید: «پسرم با من زندگی میکند. به تازگی 10 ساله شده و تازه دارد متوجه میشود که طلاق من و پدرش چه معنی و مفهومی دارد. همین موضوع باعث شده است دنبال مقصر بگردد، پرخاشگر شود و حتی گاهی مرا بزند. میدانم که باید از کمک یک مشاور کودکان استفاده کنم، اما هزینه هر جلسه 150 هزار تومان است و حداقل به هفتهای یک جلسه مراجعه نیاز دارد. این هزینه را چطور باید پرداخت کنم؟». محمدرضا، 29 ساله نیز دراینباره میگوید: «خودم میدانم که بخش بزرگی از فشارهای روانی که به من وارد میشود، به خاطر شرایط و مشکلات مالی است. با این شرایط اگر قرار باشد ماهی چند صد هزار تومان هزینه روانشناس بدهم، بهتر که نمیشوم هیچ، بدتر هم میشوم!». به طور کلی، دور شدن مردم از استفاده از خدمات مشاوره، روانشناسی و رواندرمانی، اصلیترین چالش افزایش ویزیتهای این حوزه است. اما مدافعان ویزیتهای فعلی و حتی افزایش آنها هم اشاره میکنند که اولا، در شرایطی که پزشکان با زمان ویزیتی کوتاه، هزینهای مشابه و حتی بیشتر میگیرند، دریافت این هزینه برای 45 دقیقه عجیب نیست. البته در سوی مخالف، این نکته وجود دارد که بسیاری از هزینههای پزشکی جسم، به مراجعه کمتر و محدودتری به دکتر نیاز دارند و در بسیاری موارد، دوره درمان کوتاهتر است، حال آنکه رسیدگی و درمان اغلب اختلالات روانی، به جلسات متعدد مشاوره و روانشناسی نیاز دارد و بازه درمان آن طولانیمدت است. نکته دیگر اینکه، جلسات مشاوره و روانشناسی در طولانی مدت، اثرهای نامطلوبی بر مشاور و روانشناس دارد و حتی به آنها توصیه میشود در فواصل مشخص از کار فاصله گرفته و یا خود تحت نظر یک متخصص همکار قرار بگیرند تا از آسیبهای روانی شغل خود در امان بمانند. درنهایت وقتی همه نرخها و مخارج در کشور با تورم قابل توجهی رویه صعودی دارد، عجیب نیست که ویزیت متخصصان روان هم افزایش یابد.
بیمه، حلقه مفقوده فرآیند درمان روان
شاید تنها نکتهای که بتواند میان دو نگاه متقابل به میزان ویزیت و هزینههای رواندرمانی تعادل برقرار کند، پوشش بیمهای بیماریها و اختلالات روان باشد؛ موضوعی که جای خالی آن در حوزه بیمهای ایران به شدت حس میشود. بر اساس آمارها، در کشورهای توسعهیافته، فقط ۱۵ تا ۲۰ درصد بودجه سلامت صرف سلامت جسم و حداقل ۸۰ درصد صرف سلامت روانی، اجتماعی و معنوی بیمار میشود، در حالی که در کشور ما کمتر از ۳ درصد بودجهها به سلامت روان اختصاص پیدا کرده است. هرچند در برنامه ششم توسعه این موضوع مورد توجه دولت و مجلس قرار گرفته و ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره مشمول تعرفههای بیمه پایه و تکمیلی قرار گرفته است، اما همچنان در سبد بیمهها، خبری از پرداخت برای این هزینهها دیده نمیشود. هرچند ارائه برخی خدمات رایگان در این حوزه، مثل آنچه در برخی مراکز دولتی یا سراهای محله در تهران دیده میشود، تلاش دارد بخشی از این بیتوجهی را جبران کند، اما نه کیفیت و کمیت آنها پاسخگوی نیاز جامعه به این خدمات نیست. نباید فراموش کرد که نبود این خدمات برای قشر وسیعی از جامعه یا باعث بیتوجهی به سلامت روان میشود و یا افراد را به مراجعه به «روانشناسی زرد» (روانشناسان زرد کسانی هستند که الزاما تخصص روانشناسی یا مدرک روانشناسی ندارند اما با مطالعه کتب روانشناسی و کلمات زیبا از این منابع وام گرفتهاند و در فضاهایی مثل فضای مجازی با زبان جذاب و مورد توجه مردم در باب روانشناسی حرف میزنند و حتی مشاوره میدهند) که میتواند آسیبهای بسیاری بر جای بگذارد، ترغیب میکند. در شرایطی که حتی بخش بزرگی از ناآرامیهای سیاسی-اجتماعی نیز بر محور «عملیات روانی» قرار دارد و روی این شرایط نامطلوب حساب کرده است، شاید بهتر باشد که مسئولان سلامت روان جامعه را بیش از پیش جدی بگیرند و راهی برای بهبود سطح ارائه و دریافت خدمات سلامت روان در جامعه بیابند.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از واکنشهای صداوسیما به کنسرت محمدرضا گلزار گزارش میدهد
دوست دیروز، دشمن امروز
ژوبین صفاری
جراحی از سر اجبار
«ابتکار» از واکنشها درباره حدود و اختیارات شورای نگهبان گزارش میدهد
مناقشه بر سر یک نهاد نظارتی
برخی رسانههای خارجی مدعی شدند
هزینه بالای خدمات مشاوره و روانشناسی چه اثری بر جامعه خواهد داشت؟
بیمه روان، بیمه جامعه!
«ابتکار» از گرههای تاریخی صنعت خودروسازی ایران گزارش میدهد
خودروسازهای گروگانگیر
«ابتکار» اهداف آمریکا مبنی بر ابراز نگرانی از لغو تحریمهای تسلیحاتی ایران را بررسی میکند
در پیام قدردانی رئیسجمهور مطرح شد
حماسه بینظیر زائران اربعین حسینی موجب یاس دشمنان شد
سرلشکر پاسدار سلامی:
دستگیری سرشبکه «آمدنیوز» موجب غافلگیری سرویسهای اطلاعاتی استکباری شد
نشنال اینترست:
طرح ایران برای شکست دادن ترامپ؛ ورود به منطقه خاکستری
یک نماینده مجلس مدعی شد
امارات ۷۰۰ میلیون دلار پولهای بلوکه شده ایران را آزاد کرد