روزنامه همدلی
1398/07/21
چرا از اولین مجلس به نیکی یاد میشود؟ دمکراسی ، کارشناسی ، پاکدستی
همدلی| فقط رئیس جمهوری نیست که می‌گوید مجلس اول بهترین مجلس بوده، بلکه کتک‌‌خورده‌های مجلس اول هم از آن با صفت فضای آزاد یاد می‌کنند. با گذشت بیش از سه دهه هنوز هم چهره‌های سیاسی جریان‌های مختلف معتقدند که مجلس اول شورای اسلامی در روزهای ابتدایی انقلاب بهترین دوره از مجالس تاکنون بوده است. اما انتخابات مجلس اول چه ویژگی داشت که چنین از آن یاد میشود؟ کدام چهره‌ها در آن دوره مجلس حضور داشتند؟ چرا همه سیاستمداران از این مجلس به نیکی یاد می‌کنند؟هفته گذشته رئیس جمهوری در سخنانی از مجلس اول به عنوان «بهترین مجلس در طول تاریخ انقلاب اسلامی» یاد کرد. حسن روحانی در جلسه هیات دولت گفت: «در آن مجلس، نظارت به این شکل وجود نداشت و حتی شورای نگهبان و این همه دفاتر نظارتی وجود نداشت و همه از جناح‌های مختلف آمدند و ثبت نام کردند؛ حتی منافقین هم در آن انتخابات ثبت نام کردند. همچنین گروه‌هایی مانند دفتر هماهنگی، نهضت آزادی و جبهه ملی نیز ثبت نام کردند و بهترین انتخابات و بهترین مجلس ثمره آن بود.» رئیس جمهور اظهار کرد: «نباید این‌قدر سختگیری کرده و فشار بیاوریم و فکر کنیم هر چه فیلتر را تنگ‌تر کنیم، نتیجه مثبت‌تری خواهد داشت.» این سخنان در فاصله کمتر از پنج ماه تا برگزاری انتخابات مجلس یازدهم مطرح شده است. انتخاباتی که گروه‌های طرفدار دولت و اصلاح‌طلبان معتقدند برای مشارکت بیشتر مردم و حفظ منافع ملی باید با بررسی متفاوت صلاحیت‌ها توسط شورای نگهبان و امکان رقابت بیشتر گروه‌های سیاسی برگزار شود.
انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دو مرحله برگزار شد. مرحله اول آن در ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ و مرحله دوم آن در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۹ و اولین جلسه مجلس اول در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۹ برگزار شد. بیشتر نمایندگان حاضر در این دوره از مجلس، از زندانیان سیاسی رژیم پهلوی بودند.
جدای از این که گروه‌های مختلفی در مجلس اول حضور داشته‌اند، چهره‌های شاخص سیاسی دوران مبارزه نیز در این دوره مجلس حضور فعال داشتند. اکبر هاشمی رفسنجانی، مصطفی چمران، مهدی بازرگان، یدالله و عزت‌الله سحابی، حبیب‌الله عسگراولادی، سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، علی‌اکبر ناطق نوری، محمدعلی رجایی، محمدجواد باهنر و ابراهیم یزدی از جمله این افراد بودند.
رئیس سنی مجلس اول در ابتدا دکتر یدالله سحابی و نایب رئیس اول، مهندس مهدی بازرگان بود. پس از تصویب اعتبارنامه‌ها و رد اعتبارنامه ۱۲نفر چون رحمان دادمان، خسرو قشقایی، حسن بهروزیه، احمد مدنی و ابوالقاسم حسینجانی انتخاب هیئت رئیسه دایم صورت گرفت و هاشمی‌رفسنجانی به عنوان ریاست مجلس انتخاب شد.
آزادترین مجلس
انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با آزادی بیشتر در انتخابات برگزار شد و گروه‌های سیاسی مختلفی که در آن دوران فعال بودند از جمله اعضای حزب جمهوری اسلامی و نهضت آزادی ایران نیز موفق به راهیابی به مجلس اول شدند.
شروع این دوره از مجلس از همان ابتدا نشان داد که تضارب آرا بین گروه‌های مختلفی وجود دارد. در اولین روز آغاز به کار مجلس آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی، سرپرست وقت وزارت کشور پشت تریبون رفت و در پایان سخنان خود درباره آغاز مجلس گفت: «من طبق وظیفه‌ای که دارم و به من محول شده، و طبق گزارشی که از دبیرخانه به اینجا ارائه شده از جناب آقای دکتر یدالله سحابی به عنوان رئیس سنی و جناب آقای مهندس مهدی بازرگان به عنوان نایب رئیس سنی دعوت می‌کنم که به جایگاه تشریف بیاورند، منشی جناب آقای رضا رمضانی خورشیددوست.»
یدالله سحابی با بیش از ۸۰۰ هزار و مهدی بازرگان با بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار رای هر دو به عنوان نمایندگان مردم تهران وارد مجلس شده بودند.
در این هنگام صادق خلخالی گفت: «اگر الزامی باشد ما این را قبول می‌کنیم. ما راجع به آقای سحابی حرفی نداریم، ولی راجع به آقای بازرگان اگر از طرف شورای انقلاب الزامی است قبول می‌کنیم والا قبول نداریم.» مهدوی کنی پاسخ داد: «مساله‌ای است که تصویب شده است.» خلخالی گفت: «اگر الزامی است قبول داریم.» مهدوی کنی بار دیگر گفت: «به هر حال تصویب شده است.»
خلخالی با ۱۲۳هزار رای از حوزه انتخابیه قم وارد مجلس شده بود. همین عبارت‌های رد و بدل شده بین نمایندگان نشان می‌داد که روزهای پر فراز و نشیبی در مجلس شورای اسلامی خواهند داشت.
مجلس اول تجربیاتی درخور داشت که هنوز در تاریخ چهل ساله انقلاب تکرار نشده است. از جمله آن عزل رئیس جمهوری بود. در مجلس اول شورای اسلامی برای اولین و آخرین بار تاکنون نمایندگان رای به عدم کفایت سیاسی سیدابوالحسن بنی‌صدر دادند و او را عزل کردند. در کنار این برخورد تضارب آرا گاهی در این مجلس خیلی تند می‌شد تا آن جا که چند بار به درگیری فیزیکی رسید.
از جمله این درگیری‌ها بر هم زدن سخنرانی مهدی بازرگان با فریاد ناگهانی با شعار «مرگ بر بازرگان» از طرف برخی نمایندگان و حمله به او باعث شد که بازرگان نطق خود را نیمه رها کند. همچنین فیلم مجادله لفظی میان حسن روحانی و صادق خلخالی در مجلس اول در هنگام «بررسی طرح عزل بنی‌صدر» از ریاست جمهوری یکی از مجادله‌هایی به شمار می‌رود که در آن روزها به وقوع پیوست.
فضای سالم
از جمله دیگر نمایندگانی که طعم زد و خورد را در مجلس اول چشید، مرحوم علی‌اکبر معین‌فر بود. عزت‌الله سحابی روایت کرده «معین‌فر هنوز به جلوی تریبون نرسیده، عده‌ای از نماینده‌ها بر سر وی ریختند. آقای هاشمی هم که ریاست مجلس را برعهده داشت، ساکت و آرام و با لبخند و بسیار خونسرد، به جریان نگاه می‌کرد. مهاجمان علاوه بر ایراد ضرب و جرح و کتک زدن معین‌فر و صباغیان، فحش هم به آن‌ها می‌دادند. از جمله مهاجمان آقایان هادی غفاری، اسدی‌نیا، دهقان و... بودند؛ تعداد آن‌ها پنج نفر بود.» با این حال معین‌فر در مصاحبه‌ای گفته بود که «مجلس اول کاملا یک فضای سالم و آزادی داشت»
روایت‌های مختلفی از روزهای مجلس اول شده است که از جمله آن‌ها روایت هاشمی رفسنجانی است. او که خاطرات روزانه خود را مرتب ثبت کرده، در خاطرات روز 16 مهر ماه 1360 نوشته: «جلسه علنی داشتیم؛ در ادامه بحث از لایحه بازرسی کل کشور، نگران نطق‌های قبل از دستور علیه نهضت آزادی بودم؛ کنترل کردم. آقای یارمحمدی مطالب تندی تهیه کرده بود که به خواهش من از صحبت منصرف شد. آقای رضوانی که تندتر از دیگران است در اظهاراتش مراعات کرد... به خیر گذشت. مهندس بازرگان شرکت نکرده بود. احتمال می‌رفت که دوستانش هم شرکت نکنند ولی آمده بودند. آقای سازگارنژاد از اهانت آقای یارمحمدی شکایت داشت. در حضور من نزاعشان در گرفت. آقای یارمحمدی یک سیلی پراند که نخورد، ولی خیلی بد بود. در تالار در دو طرف صندلی من ایستاده بودند. با خوشرویی به قضیه خاتمه دادم، ولی باید رسیدگی کنم.»
با این حال این اولین بار نبوده که حسن روحانی مجلس اول را بهترین مجلس بعد از انقلاب خوانده است. او یک بار دیگر در مردادماه سال 94 هم همین حرف را زده بود. او در آن تاریخ در جمع استانداران دولت گفته بود که «مگر مجلس اول پس از انقلاب اسلامی که در آن زمان حتی شورای نگهبان نیز وجود نداشت و همه حتی گروهک‌های مخرب در آن حضور داشتند بهترین مجلس تاریخ این کشور نبود؟ ملت ایران ملتی بالغ، باتجربه و بزرگ است که به خوبی برای آینده خود تصمیم می‌گیرد.» همان زمان هم منتقدان دولت حملات زیادی بابت این جملات به رئیس جمهوری انجام داده بودند. حسن روحانی در حالی بر چنین اعتقادی تاکید دارد که خود نیز نماینده 5دوره مجلس، از دوره اول تا پنجم بوده است.
اما جدای از برخی حواشی، بی‌تجربگی در دمکراسی و عدم تحمل و بردباری بعضی نمایندگان، آنچه مجلس اول را برجسته کرده و همه بر آن صحه می‌گذارند برگزاری آزاد انتخابات با حضور همه گروه‌های سیاسی بوده است. انتخابات آزاد با حضور و مشارکت همه علائق سیاسی نقطه وصل همه جریان‌های سیاسی در مجلس اول بود که توانسته بودند آزادانه خود و آرا و عقایدشان را در معرض رای مردم قرار دهند. این آزادی و تکثر آرا و عقاید جریان‌های سیاسی حاضر در مجلس تاثیر خود را بر کیفیت و کمیت عملکرد مجلس در بحث و بررسی کارشناسانه طرحها و لوایح مختلف و نیز تعداد و تنوع مصوبات مجلس، همچنین ساده زیستی و پاکدستی نمایندگان و عدم سوء استفاده از رانت‌ها و فرصت‌ها نشان می‌دهد. ما کمتر شاهد بریز و بپاش در ایام تبلیغات انتخاباتی مجلس بودیم به همین دلیل نیز نمایندگان مجلس اول خود را وامدار مراکز قدرت و ثروت نمی‌دانستند و با آزادگی و توان کارشناسی خود به نقادی و نظارت بر حسن اجرای امور به نمایندگی از ملت می‌پرداختند، تا جایی که کمتر شنیده‌ایم کسی از نمایندگان مجلس اول با دستگاهها و نهادهای مختلف اجرایی وارد بده‌بستان و زد و بند شود یا نماینده‌ای به دلیل سوءاستفاده از موقعیت خود و رانت‌خواری دارای پرونده در دستگاه قضایی باشد. چنین ویژگی‌هایی مجلس اول را به عنوان یک مدل و الگوی مناسب از دمکراسی، تکثر و تنوع آرا، مردم‌مداری، قدرت کارشناسی و توان تقنینی و نظارتی و پاکدستی و سلامت اقتصادی مطرح می‌کند؛ به نحوی که هم اکنون اکثر جریان‌های سیاسی و نیز مسئولان اجرایی و دولت از ضرورت تکرار و تداوم چنین تجربه ارزشمندی سخن می‌گویند؛ به‌ویژه که شرایط سخت تحریمی و اتحاد دشمنان ایران و انقلاب نیز ضرورت جلب مشارکت هرچه بیشتر همه جریان‌های سیاسی و مردم را برای پایداری و مقاومت صد چندان کرده است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
کمانچه کلهر در مقابل موشک اردوغان
نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با همدلی: مجلس اول اثرگذاری و اعتماد به نفس داشت
«همدلی» نظام پرداخت یارانه در اقتصاد و تاثیر این سیاست‌ها بر اقشار درآمدی مختلف را ارزیابی کرد
بنزین باید مشمول مالیات شود نه یارانه
شلاق قدرت بر تن نحیف روزنامه‌نگاری
محمدمهدی فرقانی در تبیین جایگاه مطبوعات در ایران: بی‌اعتمادی به رسانه‌ها، حاصل بی‌اعتمادی به ساختار قدرت است
محمدعلی الستی در تشریح موانع روزنامه‌نگاری امروز ایران: چالش روزنامه‌نگاری امروز عدم حمایت از آزادی بیان و اطلاعات
حملات ترکیه با وجود واکنش منفی افکار عمومی و جهان ادامه دارد؛ ایران نگران کردها
گزارش همدلی از قربانی شدن کودکان و غیرنظامیان کرد در تجاوز ترکیه به شمال سوریه لالایی مرگ
علی تاجرنیا ویژگی‌های ممتاز مجلس اول
چرا از اولین مجلس به نیکی یاد میشود؟ دمکراسی ، کارشناسی ، پاکدستی
آخرین ستون...
علی تاجرنیا ویژگی‌های ممتاز مجلس اول
«کردها» فراموش‌شدگان تاریخ
اهمیت و اهداف سفر عمران خان به تهران
