ژوبین صفاری معادله دو وجهی انتخابات

تنها شش‏ماه به برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی باقی مانده است و تقریباْ هنوز از شور‏ و ‏حال فضای انتخاباتی خبری نیست. در شرایطی که حتی اظهار‏نظرهای برخی از چهره‏های سیاسی نیز چندان اثری در جریان افکار عمومی ندارد، به نظر می‏رسد انتخابات مجلس در‏ سال جاری و با توجه فضای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور با انتخابات‏های گذشته تفاوت داشته باشد. زمزمه‏های قهر از انتخابات یا مشارکت مشروط برخاسته از بی‏میلی مردم نسبت به این ابزار مردم‏سالاری است. هر‏چند به صورت ماهوی صندوق رای در سپهر سیاسی کشور همواره ابزار مهمی برای تحقق کامل توسعه و دموکراسی است، اما نمی‏توان از مردم به تنهایی توقع داشت بار از‏خودگذشتگی برای حفظ صندوق رای را به دوش بکشند. گو اینکه معادله انتخابات در کشور دارای دو وجه است که یک سر آن را مردمی حمایت می‏کنند که تجربه حضور هر دو جریان سیاسی در مناصب انتخابی قدرت را تجربه کرده‏اند و حالا بازخورد این انتخاب را در عملی نشدن بسیاری از وعده‏های داده‏شده می‏بینند و یک وجه آن نیز بستری است که نهادهای حاکمیتی برای حضور مردم فراهم می‏کنند. هرچند باید دانست که روند رسیدن به نقطه مطلوب مردم‏سالاری، تدریجی و با گذر از اصلاح در درون سازو‏کارهای انتخابی می‏گذرد، اما این اصلاح لاجرم بر عهده وجه دیگر این معادله یعنی نهادهای تصمیم‏گیر در انتخابات است. کما اینکه روز گذشته نیز حسن روحانی با اشاره به موضوع انتخابات 98 گفت: باید بگذاریم همه جناح‌ها، احساس پیروزی کنند؛ باید به همه فرصت دهیم تا در این اجتماع شرکت کنند. رئیس‏جمهوری البته در سخنان خود به مجلس اول اشاره کرد و گفت: «در آن مجلس، نظارت به این شکل وجود نداشت و حتی شورای نگهبان و این همه دفاتر نظارتی وجود نداشت و همه از جناح‌های مختلف آمدند و ثبت‏نام کردند؛ حتی منافقین هم در آن انتخابات ثبت‏نام کردند. همچنین گروه‌هایی مانند دفتر هماهنگی، نهضت آزادی و جبهه ملی نیز ثبت‏نام کردند و بهترین انتخابات و بهترین مجلس ثمره آن بود.» آنچه از این اظهارات می‏توان دریافت آن است که انتخابات پیش‏رو نیازمند تکثر بیشتر جریان‏ها البته در چارچوب قانون اساسی است تا بتوان مردم را برای اعتماد بیشتر به نهاد حاکمیت و حضور در انتخابات دلگرم کرد. ناگفته پیداست در شرایطی که کشور از هر طرف مورد هجمه‏های خارجی قرار دارد، نمایش دموکراسی به معنای واقعی و نه حفظ پوسته آن، می‏تواند رمز اتحاد ملت ایران باشد. هرچند باید به مردم نشان داد که برای عبور از این پیچ سخت و بهتر شدن شرایط کشور، این انتخاب متفاوت آن‏هاست که می‏تواند اثرگذار باشد. در غیر این صورت باید گفت که حلقه تنگ نظارت بر حضور افراد در انتخابات، تنها تجربه حضور افراد تکراری در یک نهاد تصمیم‏ساز است که همواره مورد نقد مردم بوده است. حسن روحانی نیز در این خصوص گفته بود: «نباید اینقدر سختگیری کرده و فشار بیاوریم و فکر کنیم هر‏چه این فیلتر را تنگ‌تر کنیم، نتیجه مثبت‌تری خواهد داشت.»
به نظر می‏رسد انتخابات مجلس پیش‏رو بیش از آنکه یک آزمون برای مردم بی‏انگیزه از تغییر باشد، جایی است که باید نهادهای تصمیم‏ساز انتخاب کنند که حاضر به شکستن فضای بی‏روح انتخاباتی فعلی هستند یا ترجیح می‏دهند انتخابات با حضور نه‏چندان پرشور مردم و به سیاق برخی از ادوار گذشته انتخابات مجلس با آرای محدودتری برگزار شود. جایی که می‏توان از فرصت حضور آحاد مردم استفاده کرد، شاید انتخاب راه دوم در عین سادگی تبعات بدتری داشته باشد.