جشنواره‌های سینمایی نباید منبع درآمد باشند




نرگس عاشوری


خبرنگار
اواسط خردادماه امسال بود که رئیس سازمان سینمایی در حکمی اعضای شورای جشنواره‌های سازمان سینمایی را منصوب کرد. به موجب این حکم علیرضا رضاداد، ابراهیم داروغه‌زاده، محمود اربابی، محسن حدادی، حسین ربانی، مسعود نجفی، جلیل اکبری‌صحت و مهرزاد دانش به‌عنوان اعضای شورای جشنواره‌های سازمان سینمایی معرفی شدند و سید روح‌الله حسینی هم به‌عنوان مدیرکل دفتر جشنواره‌ها و همکاری‌های بین‌الملل سازمان سینمایی، ریاست شورای جشنواره‌ها را عهده دار شد.  با گذشت حدود 4 ماه، روز یکشنبه (14 مهر) اولین خروجی این شورا با عنوان «شیوه‌نامه رویدادهای سینمایی» روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. در این شیوه‌نامه که در راستای سیاست شفاف‌سازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است به‌صورت مشخص اولویت‌ها و ارزشگذاری‌های وزارت ارشاد برای صدور مجوز برگزاری، نظارت و حمایت از رویدادهای سینمایی بیان شده است. همچنین قرار است تمام جشنواره‌های داخلی طبق شاخص‌های اعلام شده در این شیوه‌نامه به سطوح الف، ب و ج درجه‌بندی شده و براساس آن مورد حمایت سازمان سینمایی قرار بگیرند. طبق اطلاعات ارائه شده در این شیوه‌نامه تعیین سطح این رویدادها براساس گزارش کارشناسی و توسط هیأتی متشکل از یک نماینده خانه سینما، یک نماینده از دفتر جشنواره و یک نماینده از شورای جشنواره‌ها پس از هر دوره از جشنواره صورت می‌گیرد.
آثاری که از این جشنواره به آن جشنواره می‌چرخند
سید روح ‏الله حسینی مدیرکل دفتر جشنواره‌ها و همکاری‌های بین‏ الملل و رئیس شورای جشنواره ‏های سازمان امور سینمایی، هدف اصلی تنظیم این شیوه‌نامه را ساماندهی رویدادهای سینمایی و استفاده‌ بهینه از ظرفیت این رویدادها و بخصوص جشنواره های سینمایی می ‏داند. «جشنواره‌های متعددی در سپهر فرهنگی و سینمایی ایران حضور دارند که عموم مردم و علاقه‌مندان سینما نمی‌دانند به‌ لحاظ ضرورت و تأثیرگذاری چه جایگاهی دارند و متر و معیاری نیز برای ارزیابی اهمیت و کیفیت شان در دست نیست. طبق گفته حسینی، از این پس میزان حمایت سازمان سینمایی از جشنواره‌های بخش غیردولتی وابسته به امتیازی است که در نظام رتبه‌بندی جشنواره‌ها به‌ دست می‏ آورند.
مدیرکل دفتر جشنواره‌ها از شاخصه «اثرگذاری در تولید» به‌ عنوان یکی از مؤلفه‌های تعیین سطح یاد کرده و به «ایران» می‌گوید: «اینکه برای مثال جشنواره‌ای با آثار مشابه یک جشنواره‌ دیگر برگزار ‌شود و یکسری آثار تکراری از این جشنواره به آن جشنواره بچرخند نشانگر آن است که این جشنواره اثرگذاری در تولید ندارد.»
«محتوا» شاخصه دیگری است که بالاترین امتیاز را در جدول سطح‌بندی دارد. حسینی در این باره توضیح می‌دهد: «یکسری از محتواها برای سینمای ایران اهمیت بیشتری دارند. به‌عنوان مثال آسیب‌های اجتماعی موضوع مهمی است که سینما و جشنواره‏ ها می‌توانند در تصویر و تشریح و رفع آنها مؤثر باشند. تلاش ما این است که جشنواره‌ها ذیل این شاخصه، توجه بیشتری در انتخاب موضوعات داشته باشند.» طبق ماده 27 این شیوه‌نامه، برگزارکننده موظف است گزارش کاملی اعم از مالی و عمومی منتشر کنند. همچنین طبق ماده 37 در راستای شفافیت و رفع تبعیض ارقام حمایتی سازمان سینمایی از این رویدادها منتشر خواهد شد. بر این اساس منابع انسانی، مالی و اجرایی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های جدول سطح‌بندی رویدادهای سینمایی در نظر گرفته شده است. مدیرکل دفتر جشنواره‌ها درباره این مؤلفه توضیح می‌دهد: «در برگزاری برخی جشنواره‌ها بخشی از اسامی فقط جنبه تبلیغاتی دارند. ما امیدواریم که با اجرای این شیوه‌نامه و انجام ارزیابی‏ ها و نظارت ‏های دقیق ‏تر چنین ایراداتی رفع شوند.» او در بخش پایانی صحبت‌هایش تأکید می‌کند که البته تنظیم این شیوه‌نامه به معنای محدود کردن تعدد رویدادهای سینمایی نیست: «برگزاری جشنواره‌های متعدد سینمایی نه تنها آسیب و اشکال نیست بلکه حداقلش این است که در فضای فرهنگی و اجتماعی نشاط و شور و شوق ایجاد می‌کند اما توصیه ما این است که این رویدادها هدفمندتر و مؤثرتر برای سینما و جامعه عمل کنند. فکر می‌کنم در حال حاضر نه تنها تعداد رویدادهای سینمایی‌مان زیاد نیست بلکه کم هم است.»
برگزاری جشنواره نباید برای یک عده شغل باشد
جلیل اکبری‌صحت، روزنامه‌نگار و از اعضای شورای جشنواره‌های سازمان سینمایی هم هدف این شیوه‌نامه را شفاف‌سازی نقش دولت در کمک به جشنواره‌ها می‌داند. او به «ایران» می‌گوید: «در طول این سال‌ها جشنواره‌هایی اعم از خصوصی، خصولتی و دولتی شکل گرفته‌اند که با یک دهم بودجه‌ای که از دولت می‌گیرند جشنواره‌شان را برگزار می‌کنند و اینکه برای بقیه این هزینه چه اتفاقی می‌افتد مشخص نیست یا اعلام نمی‌شود. این امر به رشد فضای منفی علیه جشنواره‌ها منجرشده است. برخی از جشنواره‌ها هم اصلاً جوایز تعیین شده را به برگزیدگان نداده‌اند. از سوی دیگر با کاهش توان دولت در یاری‌رسانی مالی به جشنواره‌های شبه‌دولتی یا حتی خصوصی لازم بود شرایطی به وجود بیاید که سیستم سینما ضمن ایجاد شفافیت از تعطیلی جشنواره‌های خصوصی و مهم کشور جلوگیری کند». اکبری صحت با یادآوری جشنواره‌های مختلفی که به‌صورت ادواری برگزار شده‌ و بعد از مدتی تعطیل شده‌اند، یکی دیگر از اهداف این شیوه‌نامه را حفظ تلاش‌ها و دستاوردهای این دست جشنواره‌ها عنوان می‌کند: «بود و نبود برخی جشنواره‌ها به سلیقه و تشخیص مدیر وقت بستگی دارد. یک مدیر دلش می‌خواهد در حوزه دیپلماسی عمومی کار کند و یک مدیر دلش نمی‌خواهد. در چنین شرایطی صنف سینما نگرانی‌اش این است که سینما وجه‌المصالحه شود. لازم بود سیستمی ایجاد شود که با رفتن یک مدیر موجودیت یک رویداد سینمایی تهدید نشود». شفاف‌سازی در نحوه هزینه‌کرد بودجه‌ای که از سوی سازمان سینمایی به این رویدادها تخصیص داده شده، مؤلفه مهم دیگری است که این کارشناس سینما بر آن تأکید می‌کند: «پروسه جشنواره و صرف برگزاری جشنواره نباید برای یک عده شغل باشد و آنها سود کنند؛ بلکه باید برای سینما سود داشته باشد. با همین نگاه و اعلام شفاف میزان کمک دولت به یک جشنواره، اهمیت و ضرورت نظارت سازمان سینمایی هم معنا پیدا می‌کند». او درباره موازی‌کاری برخی جشنواره‌ها و همپوشانی این رویدادهای سینمایی هم معتقد است که جشنواره‌هایی که مشترک هستند نمی‌توانند برای هم مزاحمتی ایجاد کنند.  اکبری‌صحت البته این نکته را هم اضافه می‌کند که: «صلاح بر این است که جشنواره مشابه برگزار نکنیم اما ذات سینما همپوشانی دارد. امکان ندارد جشنواره سینمایی برگزار کنید و بخشی از یک جشنواره با جشنواره‌ای دیگر شبیه نباشد. دولت وظیفه دارد کمک کند تا جشنواره‌ها با کیفیت برگزار شود. طبق اساسنامه تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دولت متولی فرهنگ است و باید در حوزه فرهنگ پول مصرف کند. اینکه برخی‌ها معتقدند همین جشنواره فیلم فجر کافی است ناشی از یک نگاه بسته‌ است و آدم را یاد عقاید کمونیست‌ها می‌اندازد».