روزنامه ابتکار
1398/07/13
«ابتکار» از آخرین تحولات و ناآرامی‌ها در عراق گزارش می‌دهد میراث ناکارآمدی دولت در عراق
محمدرضا ستاریگروه ایران و جهان - از روز سه‌شنبه هفته گذشته بغداد و چند شهر دیگر عراق درگیر تظاهرات اعتراضی نسبت به وضعیت اقتصادی و معیشتی است. هر‌چند این اعتراضات گسترده مسبوق به سابقه بوده و سال گذشته نیز عراق صحنه تظاهرات گسترده اعتراضی مردم بود، اما این بار همزمانی این اعتراضات که در بعضی از شهرها به خشونت نیز کشیده شده با مراسم اربعین حسینی مسائلی را نیز برای زائرین ایرانی ایجاد کرده است.
در این میان در بغداد پایتخت عراق مقررات منع آمد و شد اعلام شده و هر چند روز پنجشنبه آرامش نسبی در برخی از شهرها برقرار بود، اما طی روز گذشته با حضور تعدادی از مردم در خیابان‌ها، تظاهرات با درگیری میان آنها و نیروهای امنیتی پیوند خورد. مردم معترض، در اعتراض به فساد و وضعیت معیشتی به خیابان‌ها آمده و خواستار برکناری عادل عبدالمهدی هستند. از سوی دیگر برخی از منابع خبری از کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از مردم خبر می‌دهند، موضوعی که همچنان آمار و ارقام آن در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و همچنان تعداد رسمی این کشته و زخمی‌ها مشخص نیست.
همزمان با این مسئله آیت‌الله سیستانی مرجع عالی شیعیان عراق ضمن انتقاد از دولت و مجلس عراق، خواستار توجه به وضعیت مردم و پرهیز نیروهای امنیتی از خشونت شده است. برهم صالح رئیس جمهوری عراق نیز خواسته‌های معترضان را برحق دانسته و عادل عبدالمهدی رئیس دولت نیز دیروز در پیامی تلویزیونی با تشریح شرایط بحرانی کشور، خواستار بازگشت وضعیت عادی به همه استان‌های کشور شد. او از گروه‌های سیاسی و پارلمان عراق خواسته تا اختیار تغییرات در کابینه بدون سهمیه‌بندی‌های سیاسی را به دولت واگذار کنند و از تشکیل کمیته‌های قانونی برای جلوگیری از خشونت در قبال معترضان خبر داده است.
در این رابطه و در حالی که گفته میشود اعتراضات چهار روز اخیر عراق با فراخوان‌های عمومی در شبکه‌های اجتماعی کلید خورده و هنوز هیچ گروه و حزب سیاسی با آن همراه نشده است، گفته میشود که شورای عالی مبارزه با فساد عراق از برکناری ۱۰۰۰ کارمند بخش دولتی به اتهام اختلاس و هدر دادن اموال عمومی خبر داده است.
توصیه به تعویق انداختن سفر زائران ایرانی اربعین
همزمان با این موضوع و در حالی که زائران ایرانی نیز خود را برای شرکت در مراسم اربعین حسینی آماده می‌کنند، وقوع اعتراضات گسترده در عراق موجب شده تا حمل و نقل زائران به عراق با اختلال‌هایی مواجه شود. در این رابطه مرز خسروی تا اطلاع ثانوی بسته شده و سامانه ثبت نام اربعین در سازمان حج (سماح) نیز با ارسال پیامکی به زائران توصیه کرد: برای حرکت به سمت مرزها عجله نکنند.
از سوی دیگر روز پنجشنبه وزارت خارجه کشورمان نیز در بیانیه‌ای از عموم زائران حسینی خواست سفر خود به عراق را تا آرام شدن شرایط در آن کشور به تاخیر انداخته و به هشدارهای مسئولان سیاسی و امنیتی اربعین توجه کامل داشته باشند. همچنین صحبت‌الله رحمانی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و نظارت بر امور عتبات عالیات سازمان حج و زیارت نیز به ایسنا گفته است: تاکنون دولت عراق از ما به صورت رسمی درخواستی مبنی بر عدم حضور زائران اربعین نداشته است. با این حال با وجود بسته شدن مرز خسروی، سفر کاروان‌ها از سه مرز مهران، چذابه و شلمچه ادامه دارد. با این حال کاروان‌های رسمی عتبات تا پیش از این یک شب در شهر کاظمین اقامت داشتند که با توجه به شرایط موجود، سفر آنها به شهرهای کاظمین و سامرا در شمال عراق حذف شده است. به زائرانی که به قصد شرکت در مراسم پیاده‌روی اربعین به این کشور وارد می‌شوند نیز توصیه اکید میشود به سمت شمال عراق حرکت نکنند.
تداوم ناکارآمدی
در همین رابطه اردشیر پشنگ، پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه در گفت‌و‌گو با «ابتکار» درخصوص علل و عوامل این ناآرامی‌ها در شهرهای مختلف عراق توضیح می‌دهد: مهم‌ترین دلیل ناآرامی‌هایی که در عراق مسبوق به سابقه بوده و ما به طور سالیانه شاهد آن بوده‌ایم، ناکارآمدی دولت عراق در خدمات‌‌رسانی به شهروندان این کشور است.
از سال 2003 به بعد که نظام جدید در عراق حاکم و آزادی‌های نسبی در این کشور برقرار شده است، شکل و شمایل فضای سیاسی، اجتماعی و خواسته‌های مردم نیز دچار تغییر شده است. در 16 سال اخیر مناسبات هیئت حاکمه جدید عراق و مجموعه نخبگان این کشور نتواسته از یک سو نظام با ثبات و منسجمی را ایجاد و از سوی دیگر دولت نسبی کارآمدی را داشته باشد.
این در حالی است که عراق هم مورد حمایت‌های بین‌المللی بوده و هم از درآمدهای قابل توجه نفتی برخوردار است. ما طی این سال‌ها همواره عراق را جزو سه کشور انتهای جدول شاخص فساد دیده‌ایم که باعث شده یکی فاسدترین سیستم‌های اقتصادی دنیا در این کشور حاکم شود. تبعیض ساختاری و سیستماتیک در دوره گذار تشکیل دولت در تمامی نقاط این کشور ادامه داشته است. در این میان بعضاً ریشه‌های ظهور رادیکالیسم و گروه‌هایی نظیر داعش هم در این تبعیض‌های ساختاری که از سال 2003 به بعد علیه اقلیت سنی شکل گرفته قابل مشاهده است.
در دیگر مناطق عراق که مناطق شیعه‌نشین و مرکزی این کشور است، شاهد هستیم که امکانات اولیه و بدیهی مانند برق و آب، هنوز به استاندارد لازم نرسیده و همچنان مردم این کشور به طور 24 ساعته از این خدمات اولیه محروم هستند. در زمینه پزشکی و بهداشت نیز عراق پیشرفت چندانی نداشته است. در این رابطه ظهور داعش، نوسانات سیاسی و تداوم ناامنی‌ها دست به دست هم داده تا ناکارآمدی دولت عراق بیش از پیش ادامه داشته تا زمینه اعتراضات جدید مردم را فراهم کند.
پیچیدگی فضای سیاسی عراق
این کارشناس مسائل عراق در ادامه می‌افزاید: یکی دیگر از مشکلات ساختاری عراق با توجه به حضور گروه‌های مختلف قومی و مذهبی و متاثر شدن فضای سیاست از هویت‌های مختلف در عراق به مقوله انتخابات باز می‌گردد. در انتخابات با توجه به نظام پارلمانی این کشور و با توجه به اینکه وضعیت انتخاب نمایندگان تقریباً مشخص است، یعنی اکثریت نمایندگان مجلس را شیعیان تشکیل داده و کردها و سنی‌ها برای جایگاه دوم رقابت می‌کنند، شاهد هستیم هویت مذهبی و قومی به شاخص‌های سیاسی خارج از آن غلبه پیدا کرده است.
این مسئله سبب پیچیدگی بیشتر فضای سیاسی عراق شده است. در این میان چون هیچ گروهی اکثریت را بر عهده ندارد و از طرفی هم قرار دادن قدرت به دست یک گروه هویتی مانند سنی‌ها و شیعیان با فجایع زیادی در گذشته روبه‌رو بوده است، سعی شده در ساختار جدید، قدرت در دست هیچ کدام از گروه‌های هویتی قرار نگیرد. در این میان از آنجا که عرصه سیاسی هم متاثر از عنصر هویت است، یک پیچیدگی و شکنندگی ایجاد شده که مجموعه اینها باعث ظهور دولت‌های وحدت ملی از سال 2005 به این سو شده است.
این دولت‌ها به این معنا هستند که تمامی گروه‌های حاضر در پارلمان یا اکثریت قابل توجهی از ائتلاف‌های آنها در کابینه مشارکت داشته باشند. حال از آنجا که این گروه‌ها در حوزه‌های مختلف دیدگاه‌های متفاوت و بعضاً متعارضی را با یکدیگر دارند، جمع کردن آنها زیر یک چتر باعث عدم انسجام و ناهمگونی دولت شده است. این امر در کاهش توانمندی دولت تاثیر بسزایی داشته؛ از طرف دیگر همانطور که اشاره کردم عرصه سیاست در عراق به شدت متاثر از هویت در قدرت است. به هیچ عنوان صلاح نیست که قدرت به طور بلامنازع در دست یکی از گروه‌های قومی و مذهبی باشد. به همین دلیل دموکراسی انجمنی در عراق برقرار شده که باعث پیچیدگی لاینحل در این کشور است و خروجی آن یک دولت ناکارآمد، غرق در فساد و ناتوان است.
درنتیجه در طرف مقابل این دولت مردمی هستند که خواسته‌های متعارف و طبیعی داشته که روز به روز بر خشم و نفرت آنها افزوده میشود.
دیپلماسی تک بعدی ایران در عراق
پشنگ همچنین درخصوص علت برخی از شعارهای ضد ایرانی در جریان تظاهرات چند روز اخیر نیز معتقد است: با توجه به مواردی که ذکر شد، تاثیرپذیری دولت عراق از قدرت‌های منطقه‌ای و اعمال نفوذ آنها بر سرنوشت سیاسی این کشور باعث افزایش برخی کینه‌ها شده و بعضا چه درست و چه نادرست، نوک پیکان این اعتراضات علیه برخی از کشورها از جمله ایران قرار گرفته است که تبعات خود را نیز به دنبال دارد. در این میان البته نباید فراموش کرد که بخشی از این دیدگاه‌ها که در سال گذشته و طی تظاهرات در شهر بصره نیز شاهد آن بودیم به دیپلماسی تک بعدی، مغفول ماندن دیپلماسی اقتصادی کارآمد، عدم تعاملات در امور استراتژیک زیر بنایی، حاکم بودن روابط امنیتی در اولویت تعامل با عراق و اظهار نظرهای گاه و بیگاه نسنجیده و پر هزینه برخی از مقامات کشورمان باز می‌گردد.
به هر حال مجموعه این دلایل دست به دست هم داده تا دولت عراق به شدت ناتوان باشد و حتی افراد قابل توجه و قابل اتکایی مانند عادل عبدالمهدی نخست وزیر فعلی که یک تکنوکرات عراقی است و با همه گروه‌ها اعم از شیعه و سنی روابط نزدیکی دارد، با توجه به بدنه ناهمگون دولت خود نتواند یک دولت کارآمد را برای تحقق خواست حداقلی مردم ایجاد کند. در یک کلام می‌توان گفت، مشکل بزرگ عراق مانند مشکل بزرگ خاورمیانه، حکومت‌داری خوب است.
سایر اخبار این روزنامه
چرا در چند سال اخیر در رسانه‌ها از عباراتی سخیف استفاده میشود؟
از «نشستن روی اره» تا «کشیدن سیفون»
محمدعلی وکیلی
نیم نگاهی به حوادث عراق
«ابتکار» از آخرین تحولات و ناآرامی‌ها در عراق گزارش می‌دهد
میراث ناکارآمدی دولت در عراق
«ابتکار» از سهم ناچیز زنان در ورود آزادانه به ورزشگاه گزارش می‌دهد
«با من به ورزشگاه بیا»
همکاری سه جانبه خودرویی ایران، ترکیه و روسیه امکان‌پذیر است؟
اما و اگرهای پوست‌اندازی در خودروسازی
آماری که باورکردنی نیست
فرار از واقعیت‌های حفظ ارزش پول ملی
سرنوشت انتخاب‌های عجیب برای تیم امید بررسی شد
کلاس اولی‌ها!
«ابتکار» از یک دیدار خبرساز در جامعه روحانیت مبارز گزارش می‌دهد
وحدت زیرعبای شیخ
نامه‌ای سرگشاده به وزیر ارشاد
دست سارقان و قاچاقچیان را از سینما کوتاه کنید
رئیس فراکسیون امید مجلس:
تصمیم‌گیری‌های درون اصلاحات به یک نفر ختم نمی‌شود
معصومه ابتکار:
اصلاحات آری، اصلاح‌طلبان خیر
امامی‌کاشانی:
حضور ۲۰ میلیونی در اربعین برای دشمن سنگین است
