روزنامه جمهوری اسلامی
1398/07/08
به مناسبت 8 مهر روز بزرگداشت مولوی خاستگاه فتوا و فقه درباره مولوی
هادی سروشاز آنجا که اظهارات فقهی منفی در مورد مولوی تلاطمی نه‌چندان مطلوب در فضای حقیقی و مجازی ایجاد نمود، برآن شدم نگاه متفاوتی از برخی از چهره‌های شاخص حوزه و سپس نگاه فقهی به وی را تقدیم‌تان نمایم.
نکته اول؛ خودم و شما و تمام اندیشمندان حوزه و دانشگاه را دعوت می‌کنم عبارتی از حضرت امام را ملاحظه کنیم که چگونه ایشان معتقد است فهم کلمات امثال مولوی محتاج شناخت مبانی و اصطلاحات خاص است و این شناخت برای خیلی‌ها حتی حکیم سبزواری هم میسر نبوده چرا که برای فهم «مولوی» نیاز به «قریحه عرفانی» هستیم.
ایشان در جلد دوم تقریر شرح منظومه که حاوی مباحث سطح عالی فلسفه است می‌گوید:
«کثیرى از ناس شعر مثنوى را جبر می‌دانند و حال آنکه [وی] مخالف با جبر است، و علت آن این است که آقایان معناى جبر را نمیدانند.وچنانکه مرحوم حاجى [سبزواری] نیز در شرح خود بر مثنوى نتوانسته درشرح و تفسیر، مرام مولوى را برساند؛ زیرا حکیمى قول عارفى را بیان نموده بدون اینکه حظ وافر از قریحه عرفانى داشته باشد. براى [فهم و] شرح قول عارف رومى، مردى صوفى که یک نحوه کشف ذوقى داشته باشد لازم است...»
نکته دوم؛ اضافه برفرمایش امام،اظهارنظر علامه طباطبائی و دو شاگرد نمونه‌اش یعنی آیت‌الله مطهری و آیت‌الله جوادی آملی هم شنیدنی است؛ سخن مهم علامه طباطبائی در کتاب‌الرسائل چنین است: «مولانا؛ عارف رازدان و خدابینی است که غواص اقیانوس معانی و معارف و قدوه اصحاب معرفت است». و سخن زیبای آیت‌الله مطهری در کتاب آشنایی با قرآن جلد دوم این است: «مولوی حرفی غیر از قرآن ندارد هرچه می‌گوید تفسیرهای قرآن است منتها از دید عرفانی».
استاد بزرگوار ما در فلسفه و تفسیر؛ جناب آیت‌الله جوادی آملی هم در درس می‌فرمودند: «آنچه جناب جلال‌الدین رومی در گفته‌هایش گفته بنابر عرفان و مبتنی بر مرحله برتری از تعقل دینی است.» در باب مولوی و مثنوی او، عارفان؛ از شیخ بهایی و مجلسی اول و فیض کاشانی تا مرحوم قاضی حرفها دارند که مجال طرح آن نیست، به عنوان نمونه؛ از مرحوم عارف بالله آقای قاضی منقول است که گفته بود: «من می‌میرم و می‌روم ولی شما از مثنوی دست برندارید».
نکته سوم؛ مباحث آن جناب در مثنوی براساس قریحه عرفانی و اصطلاح خاص اعتقادی است، آیا اصلاً استفتاء فقهی دراین حوزه نظری - عرفانی، جا دارد؟ شاید برخی قائل به توسعه امکان اظهارنظر فقیه در همه جوانب دین از احکام و اعتقادات و اخلاقیات و تجربیات و امور هنری و... باشند. اما در سوی دیگر، نظر ژرف دیگری هم هست؛ آیت‌الله شهید بهشتی می‌فرماید؛ «من تعجّب می‌کنم از مراجعی که در این زمینه‌ها قلم روی کاغذ می‌آورند، چه‌طور متوجه این خطای بزرگ خودشان نیستند. یک مرجع چه حقّی دارد در زمینه مسائل اعتقادی جواب استفتا بنویسد؟ تقلید در مسائل فرعی عملی درست است...اما تقلید در مسائل عقیدتی ضدّ اسلام است. آن آقایی که یک‌پارچه تقواست بالای چشم ما، ولی چه کسی به شما گفته به او مراجعه کنید و از او مسئله اعتقادی بپرسید؟»
نکته چهارم؛ شاید گفته شود؛ ورود به بحث حرمت استفاده از «کتب ضاله» از شئون فقیه است. بله در «مکاسب محرمه» این بحث مطرح است اما باید دو نکته مورد ملاحظه باشد؛
اولاً؛ این حکم یعنی حرمت استفاده از کتب ضاله، مورد تسالم همه فقیهان نیست و مانند آیت‌الله خوئی به کلی آن را مردود دانسته.
و ثانیاً؛ کتب ضاله باید عندالکل، یعنی نزد همه اندیشمندان دینی «ضاله» باشد، اگر کتابی دارای اصطلاح خاص است و اهل فن از متشرعه، آن را نه تنها «ضال» نمیدانند بلکه «هدایت» می‌دانند، قهرا از موضوعِ حکم کتب ضاله به کلی بیرون می‌رود.
نکته پنجم؛ شبهات درباره امثال مولوی از دیرزمان بوده و علماء هم پاسخ داده‌اند و چیز تازه‌ای نیست و حتی فتوای برخی فقهاء در این موضوع هم تازگی ندارد و حداکثر چون یک موضوع اختلافی است مقلدین محترم به نظرمرجع‌شان وفادار خواهند بود و در مواردی مانند نشر کتاب، فیلم و دیگر خاستگاه‌های هنری، نظام براساس قانون که مشروعیتش را از رای مردم و امضاء ولی‌فقیه دارد، برنامه‌ریزی می‌کند.
نکته ششم؛ «فقه» همواره طلایه‌دار حفظ میراث و فرهنگ جامعه دینی بوده، قطعاً در این راستا به قواعد خود پای‌بند است.
نکته هفتم؛ از خود فقیهان آموختیم؛ برمفتیان فتوا ضروری است در بیان حکم حساب بازخوردِ فتوای خویش کنند. روا نیست در فضای حقیقی و یا امروزه در فضای وسیع مجازی؛ زمینه‌ساز انکاریابی حرمتی به ساحت «فقه» شود این همان است که ائمه(ع) عالمان دینی را ازآن بنام «اضاعه» برحذر داشته‌اند!
نکته آخر؛ جامعه دینی ما دارای تنوع افکار و سلیقه‌های مختلف است، «نهاد مرجعیت» با در دست داشتن قواعد فقهی مانند «حفظ نظام جامعه اسلامی» و یا «منع اختلال در روابط اجتماعی» و یا «پیشگیری از منازعات و آسیب به وحدت» اجازه تفرقه بین آحاد جامعه و ایجاد دعوا و کشمکش‌های فرقه‌ای و مذهبی را به کسی نخواهند داد.
سایر اخبار این روزنامه
با حضور رئیس بسیج مستضعفان کشور؛
بیش از 6 هزار طرح عام‌المنفعه زودبازده در کشور افتتاح شد
وزیر ارتباطات:
به من تهمت می‌زنند تا فسادهای خودشان را بپوشانند
مجلس با یک فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی موافقت کرد
تشریح دستاوردهای عملیات «نصر من الله» توسط سخنگوی نیروهای مسلح یمن
بحران برگزیت؛ احتمال رای عدم اعتماد به جانسون و صدارت کوربین
کلینتون: ترامپ دیپلماسی آمریکا را به «طرحی شرم‌آور» برای اخاذی تبدیل کرده است
رونمایی از موشک هسته‌ای چین که نیم ساعته به آمریکا می‌رسد
به مناسبت 8 مهر روز بزرگداشت مولوی
خاستگاه فتوا و فقه درباره مولوی
رئیس جمهور بخشنامه بودجه سال 99 را ابلاغ کرد
رئیس پلیس بین‌الملل ناجا خبر داد:
استرداد ۵۰ متهم فراری به کشور
نتایج انتخابات افغانستان 27 مهرماه اعلام میشود
جنگ‌افروزی در یمن و تجربه تلخ آل سعود
راه‌اندازی پویش شهر مهر در پاییز امسال
با رای دیوان عدالت اداری؛
مصوبه تعیین محل تجمعات مردمی ابطال شد
بازدید فرمانده نیروی زمینی ارتش از نمایشگاه دستاوردهای سازمان صنایع دفاع
خدایی:
نتیجه پذیرش بدون آزمون دانشگاه‌ها منتشر شد
دکتر روحانی یک قانون مصوب مجلس را برای اجرا ابلاغ کرد
