روزنامه ابتکار
1398/07/06
اتحادیه اروپا ایران را تهدید به خروج از توافق هسته‌ای کرد یک گام تا پایان برجام
محمدرضا ستاریروزنامه گاردین انگلیس در گزارشی با اشاره به توافق اتحادیه اروپا با سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان اعلام کرد که اروپایی‌ها روز چهارشنبه در نشست فوق‌العاده ایران و 1+4 که در نیویورک برگزار شد، هشدار داده‌اند در‌صورت محسوس بودن گام چهارم هسته‌ای تهران، اتحادیه اروپا هم از برجام خارج خواهد شد.
دو تحول همزمان پیرامون برجام
هر‌چند اتحادیه اروپا برجام را به عنوان میراث دیپلماتیک خود دانسته و تصریح می‌کند که این توافق باید حفظ شود، علی‌رغم تایید چندین باره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت پایبندی ایران به برجام، یک مقام اروپایی به روزنامه گاردین گفته که ایران تصریح می‌کند که گام‌های هسته‌ای این کشور قابل بازگشت است، اما اگر آنها بتوانند به بمب اتم دست پیدا کنند، چنین امری برای ما غیر قابل بازگشت خواهد بود.
این موضوع به دو مسئله طی روزهای گذشته پیوند خورده است. نخست اینکه هفته گذشته سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه طی بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند که ایران مسئول حمله به آرامکو است و اکنون زمان آن است که در‌مورد موضوع موشکی و منطقه‌ای نیز گفت‌و‌گوهای جدیدی با ایران شکل بگیرد.
مسئله دوم گزارش اخیر آژانس است که در آن اعلام کرده طی بازرسی‌های صورت گرفته در تاریخ سوم مهر ماه، ایران غنی‌سازی اورانیوم از طریق سانتریفیوژهای پیشرفته را آغاز کرده و قصد دارد تعداد این سانتریفیوژها را نیز افزایش دهد. در چنین شرایطی و در حالی که به گفته بسیاری از کارشناسان اکنون برجام تنها بر روی کاغذ وجود دارد، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اروپا نیز در جلسه روز چهارشنبه تاکید کرده است که حفظ برجام با دشواری‌های فزاینده‌ای روبه‌رو شده است.
اقدامات اروپا تاکنون
اروپایی‌ها از زمان خروج آمریکا از برجام چند اقدام مشخص را صورت داده‌اند. نخستین اقدام آنها تاکید بر حفظ و اجرای برجام بود که طی بیانیه‌ای مشترک و با دادن 11 تعهد اعلام کردند که تلاش می‌کنند تا ایران از مزایای برجام بهره‌مند شود. اما این اقدام اروپایی‌ها پس از گذشت 1 سال همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و نتیجه مشخصی از آن حاصل نشده است. ابتدا قرار بود در قالب یک مکانیسم ویژه به نام SPV تمامی شرکت‌های اروپایی قادر به تجارت با ایران باشند. پس از چند ماه کش‌و‌قوس این مکانیسم ویژه به چارچوبی با نام اینستکس تقلیل پیدا کرد که شامل شرکت‌های کوچک و متوسط سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس می‌شد؛ امری که هنوز پس گذشت ماه‌ها ثبت و راه‌اندازی این مکانیسم هیچ تراکنش مالی در آن صورت نگرفته و رئیس آلمانی آن نیز به واسطه فشارها و تهدیدهای وارد شده ناچار به کناره‌گیری بی‌سر و صدا از آن شد.
در دومین اقدام مشخص اروپایی‌ها، آنها سعی کردند با طرح فرانسه یک خط اعتباری 15 میلیارد دلاری و اخذ معافیت فروش نفت ایران را از ایالات متحده بگیرند. مسئله‌ای که علی‌رغم گمانه‌زنی‌های مثبت نسبت به آن، سرانجام با مخالفت و اعلام تحریم‌های بیشتر آمریکا علیه ایران مواجه شد.
سپس بلافاصله اروپایی‌ها تلاش کردند که در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد مقدمات و شرایط دیدار میان حسن روحانی و دونالد ترامپ را ایجاد کنند. حتی در این خصوص حسن روحانی پس از بازگشتش از نیویورک اعلام کرد که دولت آمریکا به تمامی رهبران اروپایی پیام داده بود که آماده دیدار دوجانبه بوده و حاضر به برداشتن تحریم‌هاست، اما ما خواستار لغو تحریم‌ها و سپس مذاکره با آنها در قالب 1+5 هستیم.
با به نتیجه نرسیدن این اقدامات از سوی اروپایی‌ها، شاهد بودیم که طی چند روز اخیر مواضع برخی از رهبران آنها در قبال برجام و ایران نیز تغییرات محسوسی داشته است؛ به طوری که بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا مدعی شد که برجام دارای اشکالاتی است و لازم است یک توافق جدید با ایران منعقد شود که بهترین شخص برای انجام چنین توافقی دونالد ترامپ است. از سوی دیگر آنگلا مرکل صدراعظم آلمان هم هفته گذشته در نیویورک گفته بود که پیش‌شرط ایران برای لغو تحریم‌ها و سپس مذاکره با آمریکا غیر واقع بینانه است. به همین منظور است که کشورهای اروپایی همانطور که از پیش مشخص بوده در موضوع موشکی و منطقه‌ای با آمریکا هم‌راستا هستند و رفته رفته مواضع خود در قبال توافق هسته‌ای را نیز به طور علنی با ایالات متحده هماهنگ نشان می‌دهند.
چرا اروپا می‌خواهد از برجام خارج شود؟
در همین رابطه و برای بررسی اقدامات اخیر اروپا چند نکته را لازم است مد نظر قرار داد. نخست اینکه امسال و همزمان با ورود ایران به گام‌های هسته‌ای و تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا، اروپا تازه در موضعی قرار گرفت که ناچار به پرداخت هزینه شد. همانطور که از گذشته نیز بسیاری از کارشناسان اعلام کردند که اروپا در بند چیرگی آمریکا قرار داشته و توان و ابزار لازم را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا ندارد تا پیش از این اروپا خواستار حفظ وضع موجود و عدم حرکت تحولات به سمت و سوی جدید را در دستور کار خود داشت. اما همزمان با بالا رفتن هزینه‌ها برای سه کشور اروپایی طرح آنها برای افزایش فشار بر روی ایران با ایالات متحده همگرا شده تا از این مسیر بتوانند ایران را در همین نقطه متوقف کرده و یا در‌نهایت با ائتلاف‌سازی ناچار به قبول مذاکره و توافق جدید کنند. یکی از اهرم‌های مهم آنها در این رابطه مکانیسم ماشه یا همان ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل است که می‌تواند منجر به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود.
حال در این شرایط سوال این است که چرا اروپایی‌ها تهدید به خروج از برجام کرده و منتظر نمی‌مانند تا در سایه بی‌عملی آنها، ایران با برداشتن گام‌های بیشتر هسته‌ای به طور کامل از برجام خارج شود؟ در این رابطه دو زاویه را می‌توان مورد بررسی قرار داد. نخست سازوکاری که در بند 36 و 37 برجام آمده است. بند 36 سازوکار شکایت هر یک از طرفین به واسطه عدم انجام تعهدات برجامی را مطرح می‌کند؛ به طوری که اگر هر‌کدام از شرکای برجام شکایتی را در‌خصوص عدم اجرای تعهدات مقابل مطرح کند این مسئله باید در نشست وزیران و در چارچوب کمیسیون مشترک برجام بررسی شده و در‌صورت عدم حصول نتیجه موضوع به شورای امنیت ارجاع شود. موضوع ارجاع به شورای امنیت در بند 37 آمده است.
ایران تاکنون از انجام چنین شکایتی خودداری کرده، اما طرف‌ها اروپایی می‌توانند با بردن مسئله به شورای امنیت، روند لغو تحریم‌های ایران را به رای بگذارند که با توجه به حضور آمریکا، انگلیس و فرانسه که حق وتو دارند این قطعنامه تصویب نشده و شورای امنیت می‌تواند بار دیگر تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند.
این موضوع علاوه بر فروپاشی کامل و رسمی برجام، فشارهای یکجانبه علیه ایران را نیز به شدت افزایش می‌دهد زیرا ممکن است اروپایی‌ها نیز در تکمیل تاکتیک فرار به جلوی خودشان تحریم‌های خود علیه ایران را اعمال کنند. پس در حالت اول مطلوب اروپا این است که طی فرآیندی بین‌المللی و چندجانبه برای عبور از اتهام بی‌عملی‌شان و قانع کردن افکار عمومی در این زمینه گام بردارند.
از سوی دیگر ایران با کاستن بخشی از تعهدات هسته‌ای خود عملاً هشدار Break ouیا گریز هسته‌ای را به اروپا داده است. منظور از گریز هسته‌ای، کاستن از میزان زمان لازم برای رسیدن به بمب هسته‌ای است؛ امری که منبع آگاه اروپایی به روزنامه گاردین خاطرنشان کرده و گفته که در این صورت شرایط برای ما برگشت ناپذیر خواهد شد. درنتیجه به همین دلیل است که کشورهای اروپایی با علنی کردن مواضع خود به صورت رسمی خواستار اجرای یک راهبرد برای جلوگیری از این منظور بوده و ناچار هستند که خودشان هم مانند آمریکا در‌نهایت از توافق هسته‌ای خارج شوند.
به همین دلیل است که با رنگ باختن احتمال مذاکره میان ایران و آمریکا و نیز قطع امید از عملکرد اروپایی‌ها در قبال برجام، هفته‌ها و ماه‌های آینده تحولات پیچیده دیپلماتیکی را بر سر راه ایران به منظور خنثی کردن طرح‌های روی کاغذ ایران‌هراسی و تشدید تحریم‌ها قرار خواهد داد. شرایطی که یا منجر به فروپاشی رسمی برجام و پیامدهای ناشی از آن برای تمامی طرفین این توافق بین‌المللی خواهد شد و یا اینکه طرح جدیدی برای عبور از این انسداد دیپلماتیک از سوی ایران و جامعه جهانی کلید خواهد خورد.
در همین راستا شاهد هستیم که ایران در تازه‌ترین مواضع خود که از سوی حسن روحانی روز گذشته مطرح شد، تصریح کرده است: به سران کشورهای اروپایی گفتیم اگر یک فضای آزاد و عادلانه ایجاد شود ما برای مذاکره آماده‌ایم. آنها وقتی از ما می‌پرسیدند که چه زمانی برای مذاکره آماده هستید، پاسخ دادیم همین یک ساعت آینده؛ شما شرایط را ایجاد و فضای مسموم را بردارید، ایران تا یک ساعت دیگر برای حضور در جلسه 1+5 آماده است.
در این میان برخی از مقامات اروپایی می‌گفتند «ما می‌نویسیم و به شما می‌دهیم که این کار حتما تحقق پیدا می‌کنند.» ما نیز این بهانه را از آنها گرفتیم که می‌گفتند «ما برای مذاکره آماده‌ایم و ایران برای مذاکره آماده نیست». ما به صراحت به آنها گفتیم برای مذاکره آماده هستیم، اما نه در فضای تحریم و فشار. درنتیجه ضروری بود یک بار هم در مصاحبه، هم در دیدار و گفت‌و‌گو با سیاسیون به طور خیلی روشن و واضح توضیح بدهیم که مانع مذاکره آمریکا است، کسی که نمی‌خواهد مسئله حل بشود آمریکا است، وگرنه ایران به خاطر منطق و استدلال خود هیچ زمان از مذاکره فرار نمی‌کند و ترسی هم از مذاکره ندارد.
سایر اخبار این روزنامه
روز موعود تو و روز اندوه ما
بابکِ ابتکار آسمانی شد
محمدعلی وکیلی
آیا آمار فساد اثباتی امنیتساز است؟
اتحادیه اروپا ایران را تهدید به خروج از توافق هسته‌ای کرد
یک گام تا پایان برجام
باز هم یک نمایش دیگر در روزهای اجرای عمومی توقیف شد
سریال «تئاترهای توقیفی» و «مجوزهای بی‌اعتبار»
عیسی کلانتری اخیرا در اظهاراتی از تخریب طبیعت ایران گلایه کرده است
رئیس سازمان محیط‌زیست در نقش کنشگر
«ابتکار» دلایل مشکلات در بخش کشاورزی را بررسی می‌کند
آشفتگی، از کِشت تا قیمت
کسری بودجه را برجسته می‌کنند تا دلال‌ها تبرئه شوند
تشکیل وزارت بازرگانی جنبه فرعی اقتصاد کشور
رهبر انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان:
اختلاف سلایق نباید به معارضه منجر شود
رئیس‌جمهوری پس از بازگشت از نیویورک:
هیچ وقت از مذاکره فرار نمی‌کنیم و ترسی از آن نداریم
واکنش مجید انصاری به انتقادها از خنده‌های روحانی در نیویورک:
حسادت کودکانه دارند
به یاد یار همیشگیِ ابتکار
روز موعود تو و روز اندوه ما
بابکِ ابتکار آسمانی شد
