روزنامه فرهیختگان
1398/07/02
تکــرار سرنوشـت مبــارک؟
تحولات چند روز گذشته در مصر که با دور جدیدی از تظاهرات خیابانی همراه شده است، چندان متفاوت از انقلاب 25 ژانویه 2011 نیست. این بار هم مردم به میدان آمدند و احزاب دنباله‌رو هستند. اخوان‌المسلمین ریشه‌دار‌ترین حزب مردمی در مصر که در انقلاب 2011، نقش تدارکات انقلاب را برعهده داشت و مایحتاج معترضان را فراهم می‌کرد، به دلیل سرکوب شدید دولت کودتا، اکنون ضعیف‌تر از قبل، تنها به حمایت از معترضان اکتفا کرده است. برای نخستین‌بار در دولت السیسی، از جمعه‌شب‌گذشته مردم در اعتراض به افشای فساد و اشرافی‌گری دولت به خیابان‌ها ریختند و خواستار استعفای دولت السیسی شدند. در شب نخست با وجود آمادگی نیروهای امنیتی و شرایط شدید امنیتی، تظاهرات خیابانی تا ساعت 3 بامداد به وقت محلی ادامه داشت و پلیس برای متفرق کردن مردم از گاز اشک‌آور استفاده کرد. تظاهرات با وجود این در شب‌های بعدی نیز ادامه پیدا کرد تا دولت مصر که در ابتدا هرگونه تجمع در این کشور و به‌ویژه در میدان التحریر قاهره را رد می‌کرد، «سامح شکری»، وزیر خارجه‌اش را مامور کند تا بگوید رسانه‌های قطر و ترکیه مقصر پشت صحنه دعوت از مردم برای تظاهرات ضددولتی هستند. دولت در چند استان تدابیر امنیتی را شدیدتر کرده است و در خیابان‌ها و میادین مصر نیروهای امنیتی و نیروهای لباس‌شخصی عابران و به‌طور خاص جوانان را بازرسی می‌کنند. به گزارش «الجزیره»، حضور این نیروها در خیابان‌هایی که برای معترضان اهمیت نمادین دارند و نیز در برابر کافه‌ها و مراکز پرجمعیت بیشتر است و به‌طور خاص با کسانی که در حال عکاسی با تلفن همراه باشند برخورد می‌کنند.روز یکشنبه خبرگزاری الجزایر در گزارشی از قاهره اعلام کرد که پلیس مصر با ادامه اعتراضات مردمی در میدان التحریر این شهر تاکنون بیش ۲۲۰ معترض را دستگیر کرده است. در این گزارش به نقل از فعالان حقوق بشری مصر اعلام شده که ادامه تظاهرات سه روزه علیه «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهوری مصر موجب شد نیروهای امنیتی و پلیس این کشور از دیروز بعد از شناسایی هویت معترضان به منازل آنها یورش ببرند و تاکنون بیش از ۲۲۰ نفر از آنها را بازداشت و روانه زندان کنند. این منابع اعلام کردند 160 نفر در قاهره دستگیر و در اسکندریه و استان الغربیه مصر نیز حداقل ۱۱ نفر بازداشت شده‌اند و در مناطق دیگر مصر نیز شماری بازداشت شدند. نکته مهم در بازداشت‌های امروز، دستگیری ۳۴ نفر از زنان فعال حقوق بشری است. اعتراضات در مصر محدود به قاهره نیست و رسانه‌ها می‌گویند در شهر اسکندریه که دومین شهر بزرگ مصر است هم تظاهرات‌کنندگان به خیابان‌ها آمده‌اند. در شهرهای سوئز و محله الکبری در شمال قاهره نیز تجمعاتی با مضمون اعتراضی برگزار شده است. گستردگی تظاهرات مردمی در مصر باعث افزایش بازداشت معترضان شده است. روزگذشته منابع حقوقی مصر در گفت‌و‌گو با پایگاه خبری عربی۲۱ گفته‌اند تعداد بازداشت‌شدگان روزهای گذشته در مصر در تمامی استان‌ها از ۶۵۰ نفر فراتر رفته است. به گزارش فارس، به گفته این منابع ۳۰۰ نفر از بازداشت‌شدگان یکشنبه به دادسرای عالی امنیت احضار شده‌اند تا بازجویی شوند. ۶۰ نفر نیز صبح یکشنبه به این دادسرا فراخوانده شده بودند که برای تمامی آنها قرار بازداشت ۱۵روزه صادر شد تا روند تحقیقات صورت گیرد. همزمان با بازداشت‌ها یک نهاد دیده‌بانی اینترنتی نیز از محدودیت دسترسی به فیسبوک، وبگاه بی‌بی‌سی، پایگاه خبری الحره و چندین سایت دیگر خبر داد. به نظر می‌رسد تظاهرات در مصر به‌خصوص در شرایطی که السیسی به دلیل برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در آمریکا حضور دارد، ادامه داشته باشد. مخالفان السیسی خواستار کناره‌گیری وی از قدرت و جلوگیری از بازگشتش به مصر هستند. دولت در کنار تدابیر امنیتی، برای کاستن از نارضایتی‌ها و جلوگیری از تکرار تظاهرات اعلام کرده که مبلغ یارانه هر فرد را از 30 جنیه (1.8 دلار) به 80 جنیه می‌رساند. درباره تحولات مصر با مجتبی امانی، رئیس دفتر سابق حافظ منافع ایران در مصر گفت‌و‌گو کرده‌ایم. متن این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
پس از کودتای السیسی در مصر، جمعه‌شب برای نخستین‌بار اعتراضات مردمی در این کشور شکل گرفت. ادعا میشود فردی به نام «محمد علی» پشت این اعتراضات است، اما باید پذیرفت که تنها فراخوان یک مصری خارج نشین نمی‌تواند مردم را به خیابان بکشاند. دلیل حضور مردم در خیابان و تظاهرات با وجود جو امنیتی در مصر چیست؟ سال‌هاست به علت وضعیت امنیتی و تلاش نیروهای امنیتی و پلیس برای کنترل وضعیت جامعه، هیچ‌گونه تظاهرات آشکاری برگزار نشد. تظاهرات جمعه می‌تواند شروعی برای تظاهرات بعدی باشد برخی علت آن را فراخوان فردی به نام «محمد علی» می‌دانند که به علت برخی اختلافات با ارتش مصر، به اسپانیا رفته و تلاش دارد از آنجا جریانی را علیه السیسی مدیریت کند، اما در هر حال این تظاهرات فارغ از اینکه به چه علت شکل گرفته، می‌تواند فرصتی به اخوان‌المسلمین و مجموعه مخالفان سیسی برای اعتراض به دولت او و سرنگونی‌اش بدهد. این تظاهرات می‌تواند بهانه‌ای برای برخی رقبای سیاسی رئیس‌جمهور مصر باشد که با استفاده از مخالفت‌های مردمی باعث تغییراتی در ساختار سیاسی مصر شد.
شما گفتید اعتراضات اخیر فرصت مناسبی را برای بازگشت اخوان‌المسلمین به عرصه سیاسی مصر ایجاد می‌کند. در حال حاضر حدود 60هزار اخوانی در زندان‌های مصر زندانی هستند. آیا توانی برای اخوان مانده است که حضور داشته باشند؟ من منظورم بازگشت تشکیلاتی اخوان‌المسلمین نیست. همان‌طور که اشاره کردید تعداد زیادی از عناصر اخوان در زندانند و بقیه از مصر فرار کرده‌اند. ظرفیت موجود در مصر مربوط به طرفداران اسلام سیاسی و اسلام‌خواهان است. آنها در این چارچوب تلاش می‌کنند از هر فرصتی برای مخالفت با سیسی و سرنگون کردن دولت او استفاده کنند.
وسعت اعتراضات در مصر چقدر است؟ آیا امیدی به تاثیرگذاری آن هست؟ قاعدتا نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از این موضوع داشته باشیم اما در هر حال جامعه مصر بعد از سقوط مرسی منتظر یک تحول است. بخش زیادی از جامعه مصر که به دنبال حکومت اسلامی و اجرای احکام اسلامی بودند، می‌توانند به این جریان بپیوندند. این را هم باید گفت که جریان اعتراضات در ابتدای خود دارای قدرت چندانی نبوده است ولی از نظر جغرافیایی نسبت به انقلاب 25ژانویه 2011 گسترش بیشتری دارد. انقلاب 2011 فقط در قاهره قابل مشاهده بود ولی این تظاهرات گرچه تعداد افراد آن بسیار کمتر از انقلاب بوده ولی تعدد و تکثرش در شهرستان‌های مختلف به‌نوعی نشان‌دهنده شکل متفاوتی از تظاهرات نسبت به انقلاب ژانویه ۲۰۱۱ است.
عربستان‌سعودی از موافقان سرسخت کودتای السیسی بود. تضعیف موقعیت منطقه‌ای عربستان چقدر در تضعیف وضعیت آقای سیسی موثر بوده است؟ نه‌تنها تضعیف موقعیت عربستان بلکه تضعیف موقعیت آمریکا در منطقه هم که در پی تحولات اخیر اتفاق افتاده، در تضعیف دولت السیسی موثر بوده است. او بعد از روی کار آمدن به‌طور مشخص تلاش کرد که ضمن استمرار بخشیدن به کمک‌های سابق آمریکا، راهی هم برای کمک‌های سعودی به مصر باز کند. او در این رابطه اعتماد ویژه‌ای به آمریکا و سعودی‌ها کرده است. در این چارچوب باید گفت که این اعتماد الان هیچ‌دستاوردی برای مصر نداشته و بخش زیادی از مخالفت‌ها در جامعه مصر هم مربوط به این موضوع است. همین موقعیت اجتماعی آقای السیسی را تضعیف کرده است.
موضع غرب درباره این تظاهرات چه بوده است؟ همراهی نشان دادند یا سکوت کردند؟ موضعی از سوی آنها مشاهده نکردیم، ولی به هر روی سیاست غرب راجع به کشورهایی مثل مصر و عربستان و دیگر کشورهایی که سعی کردند در مدار آنها بچرخند، این بوده که اگر فرد مناسب‌تری را به جای رئیس جمهور فعلی داشته باشند، در جایگزینی آن ذره‌ای تردید نمی‌کنند.
