چرا بازیگران جوان حاضر به پذیرفتن گریم‌های سنگین نیستند؟ پیرم نکن!

گروه فرهنگ و هنر - «ستایش 3» هشت قسمت را پشت سر گذاشته است اما در همین چند قسمت نخست هم با حاشیه‌های فراوانی روبه‌رو شد که مهم‌ترین آن گریم نرگس محمدی در نقش ستایش بود، ستایشی که حالا پس از 2 فصل سنش بالاتر رفته و دو فرزند جوان دارد اما چهره‌اش حتی از چهره فرزندانش هم جوان‌تر می‌نماید. البته پیش از این در سریال «کیمیا» هم چنین تجربه‌ای وجود داشت و کیمیا که نقش او را مهرواره شریفی‌نیا بازی می‌کرد، پس از گذشت حدود 2 یا 3 دهه از عمرش تغییر چندانی نکرده بود. همان زمان هم گریم این بازیگر با انتقادات بسیاری روبه‌رو شد. حال این پرسش مطرح می‌شود که چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟ آیا بازیگران زن تن به گریم‌های سنگین نمی‌دهند یا گریم جایگاه خودش را در تلویزیون از دست داده است؟
پس از پخش قسمت اول فصل سوم سریال «ستایش» انتقادات نسبت به گریم نرگس محمدی آغاز شد. خصوصا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های تندی درباره این رویداد رخ داد و حتی در برخی موارد واکنش‌ها به سمت تمسخر پیش رفت. آرمان زرین‌کوب، تهیه‌کننده سریال «ستایش» در واکنش به حواشی به‌وجود آمده گفت: ما در سریال «ستایش۱» با یک زن ۲۰ ساله رو‌به‌رو بودیم و در فصل دوم با یک زن ۴۰ ساله و حالا در فصل سوم که این شب‌ها روی آنتن شبکه سه می‌رود شاید در روند داستانی تنها چند ماه از فصل دوم گذشته باشد. این انتقادها پیش از این، نسبت به فصل دوم هم وجود داشت. «ستایش ۲» هم که شروع شد عده‌ای گفتند چرا ستایش پیر نشده و با یک عینک چهره‌اش تغییر کرد، اما اگر به اطراف خود نگاه کنید خانم ۴۰ ساله پیر نیست که بخواهیم او را پیر کنیم و به صورتش چروک اضافه کنیم.
تهیه‌کننده ستایش درباره چهره او و این جوان‌گرایی توضیح داد: ستایش در فصل قبل مشکلات و نگرانی‌هایی داشت که در این فصل ندارد. او در این فصل زنی صاحب انگیزه است، روابط، فرزندانش، زندگی روزمره و همه آنچه که زندگی او را در این فصل می‌سازد در فضایی آرامش‌دهنده است و اینها باعث شده که او بشاش‌تر شود و ما این بشاش بودن و آرامش را در چهره او ببینیم!
این توضیحات برای بسیاری قابل قبول نبود بنابراین دو پرسش عمده در ذهن مخاطب شکل گرفت؛ آیا باورپذیر بودن گریم بازیگران برای کارگردانان اهمیت چندانی ندارد یا بازیگران گریم‌های سنگین را نمی‌پذیرند؟ پیش از این در روند پخش سریال «کیمیا» و گریم نامناسب و غیرقابل باور میانسالی شخصیت اصلی سریال این شایعه وجود داشت که بازیگر این نقش، گریم سنگین میانسالی بر چهره‌اش را نپذیرفته است. پرویز شیخ طادی، کارگردان سینما و تلویزیون چنین اقداماتی را غیرحرفه‌ای می‌داند. او معتقد است بازیگری که منطق را درباره گریم نمی‌پذیرد، بازیگر نیست. او در گفت‌وگویی اعلام کرده است: طراحان گریم قدیمی و حرفه‌ای که علم و دانش اقناعی داشته باشند و در کارشان مسلط باشند، کاملا می‌توانند بازیگران را قانع کنند. آن بازیگری که قانع نشود و منطق را نپذیرد، به عقیده من بازیگر نیست. ما درباره بازیگرانی صحبت می‌کنیم که زیردست طراحان بادانش می‌نشینند نه آماتور. از سویی دیگر رضایت بازیگر از گریم به این دلیل صورت می‌گیرد که اختلافات میان بازیگر و عوامل حل شود و کار بی‌نتیجه نماند؛ حال اینکه چرا باید این اتفاق‌ها بیفتد نیاز به آسیب‌شناسی دارد.


او درباره گریم عجیب ستایش در سریال مورد بحث نیز گفت: برای مخاطب این سوال پیش آمده که از فصل گذشته اگر ستایش روند پیری در پیش گرفته، چرا به یکباره جوان شده است؟! طبیعی است مادری که بچه ۳۰ ساله دارد، باید ویژگی‌های ظاهری‌اش را هم داشته باشد و بزرگ‌تر باشد. ما نمی‌دانیم آیا خانم نرگس محمدی این درخواست را داشتند که صورت‌شان زیر گریم نرود و به دلیل اینکه با چهره‌ پیر جلوی آنتن نروند و به عنوان مادر جا نیفتند، این اتفاق افتاده است؟ البته ما وقتی خیلی از بازیگران جوان را با گریم سن بالا و مادر شدن جلوی دوربین می‌آوریم، برای آینده نگران می‌شوند، به دلیل اینکه هنوز می‌توانند در نقش جوان ایفای نقش کنند و اگر قابلیت پیر شدن پیدا کنند دیگر ممکن است که با این نقش‌ها مواجه شوند. این اشکالات دوطرفه است در حالی‌که هیچ کارگردانی این کار را نمی‌کند، چرا که زحمت گریم بالایی دارد و ساعت‌ها باید پشت میز گریم بنشیند و از طرفی پوست بازیگر خراب می‌شود. هیچ کارگردانی این سختی را به خود نمی‌دهد که بازیگری را پیر کنند.
محمدرضا ورزی، کارگردان سریال‌های تاریخی مانند «قائم مقام فراهانی»، «تبریز در مه» و «ستارخان» نیز معتقد است برخی بازیگران در روند امور گریم دخالت می‌کنند اما گریمورها نباید به این دخالت‌ها توجهی کند. او گفته است: گریمور باید کارش را انجام دهد. اگر بازیگر به گریمور اعتقاد دارد، باید تمام و کمال در خدمت این مسئله باشد. عمدتا در آثار تلویزیونی گریم به سمت زیبایی‌سازی رفته و به سمت کاراکترسازی نمی‌روند. یادم است سریال ابراهیم خلیل‌الله را که کار می‌کردم، استاد عبدالله اسکندری به عنوان طراح گریم و آقای شهرام خلج به عنوان دستیار یک ایشان حضور داشتند. آقای محمد صادقی قرار بود نقش ابراهیم خلیل‌الله را ایفا کنند. آقای اسکندری به من گفتند، اول با ایشان طی کنید که من دستم برای گریم باز باشد چون باید موهای سرشان و بخشی از ابروهایشان را بتراشیم. با ایشان صحبت کردم، ایشان با توجه به اینکه نقش، نقش خاصی بود پذیرفتند.
جهانگیر الماسی، بازیگر سریال‌هایی چون «هزاردستان»، «کوچک‌ جنگلی» و «در چشم باد» هم‌ ضمن بیان اینکه گریم، لباس و صحنه به یاری بازیگر حرفه‌ای برای ایفای نقش می‌آیند، گفت: از همکاران عده‌ای برایشان فرقی نمی‌کند و در آثار مختلف یک شخصیت هستند و در حقیقت خودشان را بازی می‌کنند. این افراد بیشتر با جذابیت‌های بصری و با فرم زیبایی‌شناسانه‌ روز و تقلید از شکل‌های مدرن سعی می‌کنند در میان مخاطبان و سینماگران جایگاهی داشته باشند. بنابراین کارشان به نوع دیگری است. گریم هم ندارند و بیشتر آرایش است. در گریم پیرایش و آرایش را در کنار هم داریم و این بدین معنا نیست که اگر موی کسی بلند باشد آن را کوتاه کنند و یا اینکه کوتاه باشد و برایش مو بگذارند. منظور این است که گریم بازیگر در خدمت شخصیتی باشد که قرار است در آن به ایفای نقش بپردازد، آن شخصیت هم مختصات و تعریفی دارد. به عنوان مثال شما اگر بخواهید نقش یک بسکتبالیست را ایفا کنید، احتیاج دارید به اینکه طراحان گریم و لباس کمک کنند و شانه‌‌ آن شخصیت را بالا بکشند و یک قوز خیلی کمی به قسمت بالای شانه و گردن بدهند و قد باید بلندتر از فرم معمولی باشد و فرم به‌کارگیری دست‌ها تغییر کند. یا آدم‌هایی که روان‌پریش هستند و در اختیار خودشان نیستند و به عنوان مثال اعتیاد به مواد مخدر شیمیایی دارند، چهره‌شان فرق می‌کند، رنگ پوست‌شان زرد می‌شود، فک‌شان به هم می‌ریزد و جمع می‌شود. همه اینها نیازمند عنصر بیرونی به نام گریم است. برخی اوقات هم گریم از باطن آدم‌ها چیزی را بیرون می‌کشد و آن را به نمایش می‌گذارد. به عنوان مثال شما می‌خواهید یک شخصیت سمپاتیک باشید. علاوه بر حالات و میزانسن‌ها و دیالوگ‌هایی که رد و بدل می‌شود، چیزی که کارگردان تشخیص می‌دهد و فیلمنامه‌ای که نوشته شده است، گریم است که می‌تواند ملاحتی به ویژه در بازیگران زن ایجاد کند که آن شخصیت‌های سمپاتیک‌تر باشد.
گریم، یکی از ابزار ایفای نقش در دست بازیگران است و به آنها این امکان را می‌دهد تا بتوانند نقش‌های بسیار متنوعی را بازی کنند. شاید بتوان رضا کیانیان را به عنوان یکی از پرگریم‌ترین بازیگران سینمای ایران دانست که از قضا یکی از پرکارترین و موفق‌ترین بازیگران حال حاضر ایران است. به نظر می‌رسد بازیگران جوان بهتر است نگاهی به پیشکسوتان این حرفه داشته باشند و مسیر کاری آنها را سرلوحه فعالیت‌هایشان قرار دهند.