گسترش برنامه وزارت کشور برای مبارزه با بدحجابی

آفتاب یزد- گروه گزارش: برنامه وزارت کشور برای مقابله با بدحجابی گسترده‌تر می‌شود. این خبری بود که اخیرا وزیر کشور در یک همایش مطرح کرد و ضمن آن قول داد که برای رعایت حریم عفت در جامعه مقابله با بد حجابی را مختص فصل تابستان نکند.
برخورد با موضوع بدحجابی سالهاست که در دستور کار دستگاههای اجرایی کشور قرار دارد و اگر بعضا کوتاهی در این برخوردها صورت گرفته سایر نهادهای حاکمیتی ورود کرده و به مقابله با بدپوششی می‌پردازند. در این میان وزارت کشور نقش بسیار بارزی در مقابله با پدیده بدحجابی داشته و سیاستگذاری‌های این وزارتخانه چراغ راه سایر بخش‌ها برای مقابله و برخورد بوده است.
رحمانی فضلی اخیرا گفته «مقابله با کشف حجاب» از جمله اولویت‌هایی است که روی آن اجماع وجود دارد اما نکته مهم این است که به عقیده من برخورد با کشف حجاب باید به طور مستمر و با هماهنگی کامل دستگاهها دنبال شود نه اینکه در فصلی خاص به فکر مقابله و برخورد با این مشکل باشیم».
از اواخر اردیبهشت هر سال پلیس دستورالعمل‌های مقابله با بد پوششی زنان را به مرحله اجرا می‌گذارد اما این بار اوضاع فرق کرده و دیگر قرار نیست مقابله با بدحجابی از ابتدای فصل گرما شروع شود و در اواخر شهریور به پایان برسد. آنطور که رحمانی فضلی گفته «در تابستان وقتی هوا گرم می‌شود چشم انداز بد حجابی علنی‌تر است و وقتی مقابله و برخورد شروع می‌شود هجمه‌ها نیز آغاز می‌شود، این در حالی است که باید در پائیز و زمستان هم برخورد با بدحجابی ادامه پیدا کند و نباید بی‌خیال موضوع شد.»



> تاریخچه بد حجابی در ایران و مقابله با آن
مقابله با بدحجابی در تاریخ ایران از قدمتی طولانی برخوردار است. نخستین کشف حجاب در تاریخ ایران در مجمع بابیون صورت گرفت که یک زن در این مجمع در مقابل مردان حجاب خود را از سر برداشت. از آن زمان تا دوره مشروطه و زمان پهلوی تا انقلاب سال 57 بحث حجاب در ایران از بالا و پائین‌های زیادی برخوردار بود.
با این حال بعد از انقلاب، فرمان حضرت امام برای استفاده از پوشش اسلامی در ادارات دولتی صادر شد و می‌توان گفت ماجرای حجاب در نظام جمهوری اسلامی از همین فرمان حضرت امام
آغاز شد.
شانزدهم اسفند 1357 امام خمینی (ره) در جمع طلاب قم اعلام کردند: «زنان اسلامی باید با حجاب اسلامی بیرون بیایند نه این‌که خودشان را بزک کنند. زن‌ها هنوز در ادارات با وضع پیشین کار می‌کنند. زن‌ها باید وضع خودشان را
عوض کنند.»
روز بعد تیتر روزنامه‌ها این بود: «خواست امام این است که حجاب اسلامی در مملکت باید
رعایت شود»
نقطه عطف بعدی، سخنرانی امام خمینی(ره) در 8 تیرماه 1359 بود که در آن به‎شدت از دولت و شورای انقلاب به‎دلیل وجود نشانه‌های رژیم شاهنشاهی در ادارات انتقاد کردند.
پیرو فرمان حضرت امام، در دولت‌های انقلاب اسلامی نیز این موضوع مورد توجه بوده است. محمدعلی رجایی وزیر آموزش و پرورش، حجت‎الاسلام مهدوی کنی وزیر کشور و مهندس توسلی شهردار تهران و بسیاری ادارات دیگر نیز در همان روزها طی بخشنامه‎هایی اعلام کردند که زنان کارمند باید پوشش اسلامی را در محل کار رعایت کنند.
در نهایت شورای انقلاب تصمیم گرفت رسما اعلام کند که خانم‎ها بدون پوشش اسلامی حق ورود به ادارات دولتی را نداشته باشند و ادارات اجازه دارند جلوی آن‎ها را بگیرند.
به‎دنبال این تصمیم، دادستان کل انقلاب اطلاعیه‌ای به این مضمون صادر کرد: «بدین وسیله به تمام وزارتخانه‌ها و موسسات و ادارات تابعه شدیدا اخطار می‌شود چنان‎چه بانوی کارمندی بدون پوشش اسلامی در محل کار حضور یابد، بلادرنگ حقوق و مزایای او قطع خواهد شد.»
قانون مجازات اسلامی بعد از همه این فراز و نشیب‌ها و در آبان‎ماه 1362 در شرایطی به تصویب رسید که پیش از آن، زنان عملا در عرصه عمومی محجبه شده بودند. بر اساس این قانون، زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به تعزیر تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شوند. این قانون از آن زمان تاکنون وجود داشته و اجرای آن ضروری به نظر می‌رسد.

زنان ایرانی ذاتا عادت به پوشش دارند
در خصوص دلایل گرایش به بدحجابی کارشناسان نظرات مختلفی را ابراز کرده‌اند. موسی خضیرابی کارشناس مدیریت فرهنگی درباره چرایی گرایش به بدحجابی در برخی زنان و دختران به آفتاب یزد می‌گوید:‌ مطابق بررسی‌های فرهنگی زنان ایرانی ذاتا عادت به پوشش دارند و حتی در مطالعه‌ای که به صورت پژوهشی در خصوص تفریح گاههای خارج از کشور صورت گرفته مشخص شده بیشتر زنان و دختران ایرانی تمایل به پوشش بیشتر دارند اما آنچه امروز به عنوان چالش مطرح شده پدیده بی‌حجابی نیست بلکه شل حجابی است که جنبه تعمدی ندارد.
وی افزود:‌تعامل و مجاورت فرهنگها در سال‌های اخیر بیشتر از گذشته بارز بوده و به همین علت برخی خانم‌ها تحت تاثیر آزادی پوشش در برخی نقاط نسبت به پوشش و حجاب خود بی‌تفاوت‌تر شده‌اند اما مسئله اینجاست که اقدام آنها در واقع رودرو شدن با قانون است که صورت
خوشایندی ندارد.
این کارشناس فرهنگی تصریح کرد:‌البته همانطور که بیشتر مسئولان هم بارها گفته‌اند با برخورد شدید و بگیر و ببند نمی‌توان با این موضوع به صورت ریشه‌ای برخورد کرد بلکه باید با اتکا به شیوه‌های فرهنگی و مکانیزمهای رفتار نرم وارد مقابله با این چالش شد.
خضیرابی در خصوص مقصرپنداری در بحث بدحجابی در جامعه گفت: مقوله حجاب نه تنها در قبال کلیت جامعه بلکه در رابطه پسر و دختر هم معنا پیدا می‌کند. اگر بگوییم خانمها 60 درصد در پدیده ی بدحجابی مسئول اند، به طور حتم مردان هم 40 درصد مسئول و مقصر هستند. ممکن است سهم مردان و زنان متفاوت باشد، ولی به هر حال آنچه مسلم است این است که بدحجابی در رابطه ی زن و مرد در بستر جامعه شکل می‌گیرد. این در حالی است که چالش اخیر دوسویه به نظر می‌رسد اما چون در جامعه ما نگاه غیرعلمی به مقوله فرهنگ‌سازی وجود دارد، معمولا یکطرف ماجرا مقصر پنداشته می‌شود که این کار درستی به لحاظ علمی نیست.
وی با بیان اینکه نهادگرایی محض در خصوص مقابله با این پدیده محکوم به شکست خواهد بود، گفت: نهادی مثل آموزش و پرورش به طور جدّی در تحولات فرهنگی جامعه نقش دارد، جامعه، نمایندگان مجلس، روسای جمهور، وزرا و پدرها و مادرها از مدارس کارکرد فرهنگی مطالبه نمی‌کنند، حوزه علمیه، شورای فرهنگ عمومی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، بسیج، نیروی انتظامی و ستاد امر به معروف در حوزه تبیین حجاب و مقابله با بد حجابی فعال هستند اما هنوز مشخص نشده که این نهادگرایی تا چه اندازه توانسته معضل بدحجابی را در جامعه کاهش دهد.
‌این کارشناس فرهنگی یادآور شد:‌ اینکه حراست بیمارستان بگوید پوشش بیماران و پرستاران باید در چارچوب مشخص باشد کار فرهنگی نیست. کار فرهنگی یعنی اینکه یک پرستار، در محیط بیمارستان، به تدریج گرایش داشتن حجاب و بستری از معرفت در وجودش شکل بگیرد فلذا معتقدم برخورد سلبی محض ممکن است نتواند نتایج درست را به همراه داشته باشد.
خضیرابی یادآور شد: ‌توانمندسازی نهادهای غیردولتی در حوزه حجاب و عفاف می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد که در این رابطه ارائه مجوز به سازمان‌های مردم‌ نهاد متقاضی فعالیت در حوزه حجاب چنانچه تسهیل ‌شود کارگشا خواهد بود هر چند تنها ارائه مجوز کافی نیست و باید نسبت به توانمند‌سازی و ایجاد گفتمان دقیق بین این ان جی او‌ها اقدام کرد.

سال 98 سال برخورد جدی با بدحجابی
سال 98 گرچه با سیل ویرانگر آغاز شد و تا مدتها ذهن و توان وزارت کشور را برای مقابله با این بحران به خود معطوف داشت اما باعث نشد که وزیر کشور دولت روحانی بی‌خیال مبارزه با بدحجابی در جامعه شود چرا که رحمانی فضلی روز سه‌شنبه ۲۸ فروردین 98 گفته بود: «با کسانی که اقدام به کشف حجاب در خودرو، ایجاد مزاحمت برای نوامیس مردم و اقداماتی از این قبیل که طبق قانون تخلف به شمار می‌روند، می‌کنند، باید به طور مناسب این موارد تخلف به آن‌ها تفهیم شده و طبق قانون برخورد شود.»
اما تقریبا از دومین ماه سال 98 بود که وزارت کشور رسما وارد عرصه مقابله با بدحجابی شد و وعده برخورد داد. متعاقب عزم وزارت کشور برای این برخورد، سیاست نهادهای رسمی در برخورد با موضوع بدحجابی یا بی‌حجابی نیز از اواخر اردیبهشت ماه رنگ و بوی تازه‌تری به خود گرفت و به شکل محسوس و واضحی تغییر کرد و به واقع تشدید شد.
ارسال پیامک‌های کشف حجاب در خودرو نخستین گام بود. خبرگزاری ایرنا همان زمان نوشت: ‌ارسال پیامک‌های مرتبط با حجاب موجب شد که پلیس امنیت اخلاقی در خیابان وزرا تهران شلوغ‌تر از همیشه باشد. کافه‌داران و رستوران‌داران بخش دیگر این ماجرا بودند که برای رفع پلمب محل کسب خود به این مکان آمده بودند.
در گام بعدی، رصد و کنترل به فرودگاهها رسید و در همان زمان سردار حسن مهری، فرمانده پلیس فرودگاه‌های کشور، از برخورد با کشف حجاب در محیط فرودگاه‌ها خبر داد و حتی اعلام کرد از سفر افراد بدحجاب جلوگیری خواهد شد.

تقابل گفتمانی حول محور مفاهمه؟
در همان زمان آذر منصوری فعال سیاسی در گفت‌وگو با یک رسانه گفت:‌ اتفاقی که در حال رخ‌دادن است، این است که بیشترین مناقشه‌ای که امروز در ایران با آن مواجه هستیم و روزبه‌روز به ابعاد آن دامن زده می‌شود، مناقشه درباره حق انتخاب سبک زندگی شهروندان است. برای مثال چه در برخوردی که با نوازندگان موسیقی خیابانی شد و چه در برخوردی که در مواجهه با پوشش زنان می‌شود، همان مناقشه مذکور است که هر روز خود را بازنمایی می‌کند و در سطح جامعه نمایان می‌شود.
همزمان با تشدید برخوردها، تقابل گفتمانی در سطح جامعه نیز نمود عینی داشت بطوریکه در همان زمان مینو اصلانی، رئیس بسیج جامعه زنان هم در اظهارنظری گفت که «رعایت حجاب در کشور ما یک قانون است و با اعتقادات و امنیت خود خانم‌ها و اینکه چه آثار و پیامدهایی برای تحکیم و تقویت بنیاد خانواده دارد مرتبط است. به‌هرحال قانونی در کشور ما وجود دارد که مطابق آن پوشش اسلامی جزو قوانین است و کسی که قانون را رعایت نکند، مورد مواخذه قرار می‌گیرد.»
کارشناسان فرهنگی وابسته به جریان اصولگرا نیز معتقد بودند اساساً حجاب میراث و هویت ملی کشور ماست، به‌ویژه چادر که به‌عنوان میراث ایرانی ما شناخته می‌شود که مباحث اعتقادی آن را تقویت کرده و به سبک زندگی ایرانی اسلامی تبدیل شده است.
هم زمان با این مباحث، برخی منتقدان به برخورد سلبی با زنان بدحجاب موضوع قانونی بودن برخورد با بی‌حجابی را مطرح کردند و ابهاماتی را در این خصوص ارائه دادند، این در حالی بود که در سال ۱۳۸۴، مطابق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، قانون گسترش عفاف و حجاب به تصویب رسید. لازم به ذکر است در جمهوری اسلامی قوانین شورای عالی انقلاب به منزله قانون بوده و لازم الاجرا است و بر اساس آن ۲۸ نهاد باید در حوزه حجاب کار تشویقی و ایجابی بکنند؛ یک دستگاه نیروی انتظامی است که عملاً وظیفه سلبی و برخوردی دارد و در موضوع حجاب نقش سلبی انجام می‌دهد.
با این حال طرفداران برخورد سلبی و شدید با بدحجابی کم نیستند و آنگونه نیست که بگوییم برخی از همان ابتدا طرفدار برخورد نرم برای حل این چالش بوده یا هستند. حسن بنیانیان» استاد دانشگاه و رئیس سابق حوزه هنری به خبرگزاری فارس گفته: «در مجموعه فعالیت‌هایی که باید روی موضوع حجاب متمرکز باشند کارهای فرهنگی آرام آرام فراموش می‌شود و در انتها باید عزیزان در نیروی انتظامی برخورد کنند. من جزو موافقین برخورد نیروی انتظامی هستم. برخورد نیروی انتظامی برای همه مدیران نظام فرصتی ایجاد میکند تا وظایف فرهنگی‌شان را انجام دهند. این اقدام آنها مثل یک مسکّنی می‌ماند که ایجاد آرامش میکند تا داروها به تدریج اثر کنند. اگر به یک کودک فقط مسکّن بدهید، بعد از مدتی بدنش ضعیف می‌شود. این حادثه در کشور ما دارد اتفاق می‌افتد.»

وزیر کشور و معضل این 10 درصد؟!
وزیر کشور می‌گوید: در حال حاضر تمامی بررسی‌های دستگاه‌های مختلف حاکی از این است که کمتر از ۱۰ درصد بانوان جامعه بدحجاب هستند.
رحمانی فضلی در حاشیه یکصد و بیست و سومین جلسه شورای اجتماعی کشور با موضوع حجاب و عفاف گفت: در یک سال و نیم گذشته مصوبه شورای انقلاب فرهنگی در خصوص حجاب و عفاف دارای نقص‌هایی بود و به صورت مستمر مصوبات آن انجام نمی‌شد و در جلساتی که با مقام معظم رهبری در حوزه آسیب‌های اجتماعی داشتیم، ایشان توصیه کردند که بازنگری در این موضوع شود و هفته گذشته نیز بازنگری‌های لازم در این خصوص صورت گرفت.
وزیر کشور اظهار داشت: مسئله عفاف و حجاب را باید به عنوان یک سبک زندگی مطرح کرد و مردم نیز باید در این زمینه مشارکت‌های لازم را داشته باشند و همه دستگاه‌ها نیز با رویکرد پیشگیرانه و ایجابی پیگیری‌های لازم را
انجام دهند.
بر اساس گزارش رسانه‌های کشور گفته شده وزارت کشور دستگاههای مختلف را موظف کرده ظرف دو هفته برنامه‌های خود را در خصوص حجاب و عفاف به شورای اجتماعی کشور ارسال کنند و به صورت مستمر نیز این موضوع ارزیابی می‌شود ضمن آنکه باید پای خود مردم را نیز برای حل موضوع باز شود.
با این حال به نظر می‌رسد موضوع مقابله با بدحجابی و فوریت برخورد با آن قدری هم رنگ و بوی خاصی به خود گرفته به طوری که وزیر کشور تایید می‌کند که « در موضوع حجاب و عفاف با موارد سازمان‌یافته، دشمنی و موضوع کشف حجاب مواجهیم که دستگاه‌های متولی بر اساس قانون با آنها برخورد می‌کند.»
بنا به اعلام رسمی وزارت کشور تمامی آمارهای دستگاه‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که کمتر از ۱۰درصد بانوان جامعه با بدحجابی مواجه هستند. وزیر کشور اما در این خصوص گفته:‌البته در این خصوص یک درصد هم زیاد است و باید در این زمینه کار فرهنگی با جدیت انجام شود و مشارکت مردم را نیز به کار بگیریم و نقش وزارت آموزش و پرورش و سازمان تبلیغات در این خصوص مهم است.