روزنامه آفتاب یزد
1398/06/25
دو سال از زلزله تهران گذشت؛ چقدر آماده شده ایم؟
آفتاب یزد- گروه اجتماعی: شاید تهران دچار حادثه‌ای مانند زلزله شود؛ کارشناسان معتقدند که احتمال وقوع زلزله با قدرت بیش از 6 ریشتر در تهران وجود دارد. از طرف دیگر بررسی‌ها نشان میدهد که تهران آمادگی لازم برای وقوع زلزله را ندارد. رفتارهای هیجانی در زلزله آذرماه سال 96 گواه همین موضوع است، در همان زمان‌ها بود که مسئولین قول بررسی بیشتر و فراهم سازی زیرساخت‌های لازم برای مقابله با زلزله را داده بودند اما تا کنون که نزدیک به 2 سال از آن زمان می‌گذرد با وجود وقوع بلایای طبیعی که تاکنون رخ داده است اما به نظر می‌رسد شهر تهران هنوز هم آمادگی لازم برای مقابله با زلزله را ندارد. سازمان‌ها و نهاد‌هایی که پیش از این قرار بود زیر ساخت‌های لازم برای مقابله با بلایای طبیعی ازجمله زلزله را فراهم کنند طی سال‌های اخیر نشان دادند که آمادگی لازم برای این موضوع ندارند و با گذشت زمان فراهم سازی زیر ساخت‌های لازم نیز به فراموشی سپرده شده است. به همین دلیل هم در مواقع بروز بلایای طبیعی همه ارگان‌ها و سازمان‌ها غافلگیر می‌شوند و اقدامات شتاب زده آنها می‌تواند مشکلات مضاعفی را متوجه مردم تهران کند.>آیا شرکت توزیع برق زیرساخت‌های لازم
برای مقابله با زلزله را دارد؟
در همه حوادث طبیعی اولین رخداد بعد از حادثه، قطع برق است، در زلزله سر پل ذهاب و بم هم شاهد بودیم که تا ساعت‌ها بعد از زلزله برق منطقه به طور کلی قطع بود و مردم در تاریکی مطلق به‌سر می‌بردند. همین قطع شدن برق سبب گردیدتا حوادث دیگر رخ دهد و تعداد تلفات افزایش یابد. قطعی برق در زمان حوادث، طبیعی است اما این موضوع در طولانی مدت موجب تشدید حوادث و تمدید شرایط بحران میشود. با این اوصاف باید دید آیا تاکنون زیر ساخت‌های لازم برای مقابله با زلزله در شرکت برق شهر تهران لحاظ شده است؟ برای بررسی این موضوع با روابط عمومی شرکت توزیع گاز تماس گرفتیم. خزایی در رابطه با این موضوع گفت:«از لحاظ زیر ساخت که ما تنها ساختمان‌های اداری داریم؛دکل و این‌ها نداریم. اما برای پست‌های برق همه موارد ایمنی درهنگام زلزله انجام شده است. ما زیر ساخت‌های فنی نداریم تنها یک ساختمان است که مربوط به شرکت توزیع برق است.» او در پاسخ به این سوال که بعد از زلزله چه تمهیداتی اندیشیده شده تا با کمبود و قطع برق مواجه نباشیم، گفت:«در رابطه با این موضوع باید با آقای شیخان مدیر دفتر بحران صحبت کنید.» بعد از آن خبرنگار آفتاب یزد بارها با دفتر و تلفن همراه آقای شیخان تماس گرفت اما هیچ کس پاسخگو نبود.
>آیا شرکت آب و فاضلاب شهر تهران
زیر ساخت‌های لازم برای مقابله با زلزله را دارد؟
خیلی‌ها بر این باورند که اگر در شهر تهران زلزله بیاید سیل راه می‌افتد و این دقیقا به دلیل مبلمان شهری پایتخت است. این در حالی است که در زلزله‌های اخیر قطع شدن آب بزرگترین مشکل زلزله زدگان به شمار می‌آمد. مبلمان شهری تهران به خاطر شیبی که از شمال به جنوب آن وجود دارد سبب شده تا امکان بروز سیل پس از زلزله به گفته خیلی از کارشناسان حتمی به نظر بیاید و وضعیت لوله کشی‌های آب تهران نیز نشان میدهد که این موضوع محال و دور از ذهن نیست. این در حالی است که بارها و بارها در روزهای معمولی شاهد بودیم که لوله‌های آب قسمت‌های مختلف پایتخت شکسته میشود و در ادامه آن قسمتی را آب بر می‌دارد با این اوصاف چطور میتوان به این موضوع فکر کرد که زیر ساخت‌های لازم اداره آب برای مقابله با زلزله فراهم شده است؟برای اطلاع بیشتر با روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب کشور تماس گرفتیم. خلیلی در گفت‌‌و‌گو با آفتاب یزد در این مورد می‌گوید:«این موضوع نیازمند یک گپ و گفت طولانی است و من نمی‌توانم به طور مختصر برای شما توضیح بدهم. البته شرکت پدافند ما باید درباره این موضوع توضیح بدهد و بگوید که تا کنون برای مقاوم سازی تجهیزات چه اقداماتی انجام داده است.» او در رابطه با تمهیداتی که برای شهر تهران اندیشیده شده گفت:«برای کلانشهر تهران تمهیدات بیشتری نسبت به شهرهای دیگر اندیشیده شده است. اقدامات فراوانی در خصوص ایمن سازی تجهیزات صورت گرفته، حتی برای بعد از بحران زلزله نیز تمهیداتی اندیشیده شده اما من نمی‌توانم الان آنها را توضیح بدهم.» او در ادامه تصریح کرد:«زلزله‌ای که سال 96 برای شهر تهران رخ داد هیچ ربطی به توان عملیاتی موسسات و شرکت‌ها نداشت، مردم از ترس در خیابان‌ها تجمع کردند و مانع از فعالیت نیروهای امدادی شدند این ربطی به توان نیروهای عملیاتی موسسات وشرکت‌ها ندارد. در همان زمان هیچ‌یک از سازه‌های ما آسیب ندید و آب مردم هم قطع نشد.آمادگی شرکت‌ها زمانی محک میخورد که زلزله رخ دهد و با آن مقابله صورت بگیرد. مثل اتفاقی که در زلزله کرمانشاه رخ داد و در آن دستگاه‌های خدمات رسان که خدمات زیر بنایی را ارائه می‌کردند توانستند بر خلاف زلزله‌های قبلی در کوتاه ترین زمان ممکن که امکان پذیر بود خدمات را برقرار کنند. حالا این خدمات در برخی از موارد پایدار بود و در برخی از موارد موقت بود. آن جاست که میتوان فهمید یک مجموعه توان و آمادگی لازم برای ارائه خدمات را دارد یا ندارد. به هر حال طبق ارزیابی‌های ما، تیم‌های عملیاتی در حال حاضر نسبت به سال‌های گذشته با برنامه‌تر و منسجم‌تر و مجهزتر در حوادث ورود می‌کنند و برای اینکه خدمات آب و فاضلاب را ارائه دهند به سرعت عمل می‌کنند و بر اساس مقدوراتی که وجود دارد سعی می‌کنند در کوتاه ترین زمان خدمات ارائه کنند. در زلزله کرمانشاه برخی از شهر‌ها طی 2روز خدمات آب را دریافت کردند و شهر‌هایی که با آسیب‌های بیشتری مواجه بودند طی یک هفته حداکثر توانستند این خدمات را دریافت کنند.در زلزله تهران اما هیچ یک از سازه‌ها آسیب ندیدند و نه آب و نه برق و نه حتی گاز قطع نشد.تنها مشکل اینجا بود که مردم آمادگی کافی را نداشتند.»
پر واضح است که این مدیر روابط عمومی از پاسخ‌دادن به سوالات طفره رفت چرا که وقتی خبرنگار از او پرسید به نظر شما آیا زیر ساخت‌های شرکت آب و فاضلاب شهر تهران برای مقابله با زلزله مهیا است؟ گفت:«این موضوع نیاز به گفت‌‌و‌گوی طولانی دارد. ما خیلی از اقداماتی که نیاز است را انجام دادیم. مضاف بر اینکه من صلاحیت این را ندارم که بگویم تجهیزات اقداماتی که تا کنون انجام شده است کافی است یا خیر. همه چیز نسبی است و اصلا نمی‌توان این طور به ماجرا نگاه کرد که بگوییم صد در صد آمادگی داریم یا نداریم! چون شاید برای یک زلزله 8 ریشتری خود ژاپنی‌ها هم آمادگی کافی را نداشته باشند و خیلی آسیب‌ها را متحمل شوند. ما نیز تا کنون یک سری اقدامات انجام داده‌ایم و باید آنها محک بخورد تا متوجه شویم به چه صورت است. این طور نیست که بگوئیم می‌توانیم با هر نوع زلزله‌ای مقابله کنیم یا نکنیم! من هم نمی‌توانم رسما جواب بدهم که آیا تاسیسات آب و فاضلاب تهران آمادگی مواجهه با زلزله را دارد یا ندارد.»
لازم به ذکر است زلزله سال 96 در تهران رخ نداد و منشا زلزله در اطراف شهر تهران بود و این کلانشهر تنها پس لرزه‌هایی از زلزله را متحمل شد. بود که همان‌ها هم نشان از این داشت که شهر تهران آمادگی لازم برای زلزله را ندارد.
>آیا شرکت گاز زیر ساخت‌های لازم
برای مقابله با زلزله را دارد؟
تصور انفجار 11 هزار کیلومتر لوله گاز در تهران و ناتوانی آتش نشانی از نجات مردم زیر آوار مانده و همچنین شرایط وحشتناک اسکان به جا ماندگان از زلزله احتمالی پایتخت دردناک است، اما واقعیتی است که هر لحظه باید منتظر آن باشیم. استفاده از مصالح غیر ایمنی که باعث انفجار لوله‌های گاز میشود موضوعی است که وحشت خیلی‌ها را برمی‌انگیزد اما تا کنون اقدام قابل توجهی در رابطه با این موضوع صورت نگرفته است. با این وجود باید دید که شرکت گاز تا کنون چه اقداماتی را برای مقابله با این موضوع انجام داده است؟ برای اطلاع بیشتر بارها با روابط عمومی شرکت گاز تماس گرفتیم اما هیچکس پاسخگو نبود.
>آیا ستاد مدیریت بحران آمادگی لازم
برای مقابله با زلزله را دارد؟
ستاد مدیریت بحران همیشه بحران زده عمل می‌کند و این موضوع را بارها در حوادثی مثل آتش‌سوزی پلاسکو، زلزله سر پل ذهاب، سیل فروردین‌ماه سال جاری و حتی در حین بارش شدید برف نیز شاهد بودیم. نجار رئیس پیشین ستاد مدیریت بحران چندین مرتبه اعلام کرده بود که آمادگی لازم برای مقابله با زلزله را در شهر تهران نداریم. در سیل اخیر عدم آمادگی ستاد بیش‌از پیش خودش را نشان داد و شاهد بودیم که به دلیل نبود مدیریت‌ها، سیل زدگان با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کردند. در زلزله سر پل ذهاب هم شاهد همین موضوع بودیم، این در حالی است که شهرهای بحران زده تاکنون شهرهای کوچکی محسوب می‌شدند و اگر این اتفاق را به کلانشهری مثل تهران تعمیم دهیم آن وقت است که متوجه بزرگ بودن ابعاد ماجرا خواهیم شد. در اتفاق آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو مدیریت بحران به قدری ضعیف عمل کرد که انگشت‌های اتهام به سمت او روانه شد اما همه این موارد سبب نشده تا مدیریت بحران طی سال‌های گذشته آمادگی لازم برای مقابله با بلایای طبیعی و غیر طبیعی از جمله زلزله را به دست بیاورد.
این‌ها تنها برخی از ارگان‌ها و سازمان‌هایی هستند که در مقابله با زلزله باید آمادگی لازم را داشته باشند که از صحبت‌های روابط عمومی‌های این مراکز مشخص است آمادگی لازم را ندارند، علاوه بر این‌ها سازمان‌ها و دستگاه‌های دیگری مثل وزارت کشور و نیروی انتظامی و غیره نیز باید زیر ساخت‌های لازم برای مقابله با این موضوع را داشته باشند. حال این سوال پیش می‌آید که آیا آمادگی لازم را دارند؟
>پیشرفت داشتیم اما کافی نیست
عباس تقی زاده، کارشناس مدیریت بحران شهری در گفت‌‌و‌گو با آفتاب یزد در رابطه با میزان آمادگی کلانشهر تهران برای مقابله با زلزله می‌گوید:«چیزی که مشخص است این است که ما طبیعتا پیشرفت‌هایی را برای مقابله با زلزله داشته‌ایم، زلزله کرمانشاه و آموخته‌هایی که از سیل اخیر داشتیم آمادگی ما را در مقابله با بحران افزایش داده است، آمار هم این موضوع را نشان میدهد. مطالعاتی که در زمینه میزان آمادگی و حساسیت مردم در زمینه بلایای طبیعی در حال انجام است نشان میدهد که این موضوع رو به رشد است. در سال‌های گذشته مثلا 7 سال پیش این آمادگی‌ها کمتر از 10درصد بود اما در حال حاضر کمی بالاتر از 10درصد و نزدیک به 13 – 14 درصد است. این نشان میدهد که میزان آمادگی مردم رو به رشد است. همچنین در بحث ارگان‌های امدادی از هلال‌احمر گرفته تا اورژانس و سایر موارد هم به صورت کلی باید بگویم که آمادگی‌ها افزایش پیدا کرده است. اما واقعیت این است که برای کشوری که از نظر خطر پذیری حوادث و بلایا جزو 10 کشور اول دنیا است این میزان به هیچ هنوان کفایت نمی‌کند و رشد ما به هیچ عنوان رشد قابل قبولی نیست. این موضوع نشان میدهد که رشد ما رشد قابل قبولی نیست چرا که ما افزایش آمادگی داریم اما این افزایش آمادگی کافی نیست و نیاز دارد که یک پویش همگانی اتفاق بیفتد و همه دستگاه‌ها در این زمینه متحد باشند تا یک آمادگی کافی داشته‌باشیم. طبیعتا اگر بخواهیم با کشور‌هایی که در این زمینه تلاش کرده‌اند مقایسه‌ای داشته باشیم متوجه می‌شویم که آمادگی مردم در این کشورها بیش از 70 درصد است و ما اگر با آمادگی 10 درصدی بخواهیم به سطح آمادگی آنها برسیم راه طولانی در پیش داریم. انتظار می‌رود کشوری که به شدت در معرض خطر است و هر چند سال یکبار یک زلزله بزرگ را تجربه می‌کند، سرمایه‌گذاری بیشتری در بحث آموزش مردم انجام شود و ما نیاز داریم که یک نظام جامع و سریع برای افزایش آگاهی و حساسیت مردم در این زمینه داشته باشیم. طبیعتا دستگاه‌ها هم به همین منوال هستند و انتظار می‌رود که آنها هم آمادگی خود را در این زمینه افزایش دهند.»
>در کشورهای دیگر چه می‌کنند؟
همزیستی مسالمت آمیز با بلایای طبیعی کاری است که کشورهای مختلف که در شرایط خطر قرار دارند صورت می‌گیرد. بعضی کشورها، مانند ژاپن و آمریکا، با اعتقاد به تاثیر آموزش برای کاهش تلفات در چند دهه گذشته اقدامات آموزشی موثری انجام داده‌اند. به ژاپنی‌ها و آمریکای‌ها یاد داده‌اند هنگام زلزله خونسرد باشید و به محل‌های امن ساختمان پناه ببرید، ولی در دیگر کشورها مثل کشور ما به علت عدم آموزش، به محض احساس لرزش زمین، همگی یک حرکت مشابه انجام می‌دهند و آن هم فرار به‌طرف درب‌های خروجی ساختمان است! که این حرکت بسیار اشتباه بوده و باعث افزایش میزان تلفات میشود که ناشی از عدم آگاهی مردم است. در صورتی که به گفته خیلی از کارشناسان این موضوع بدترین عکس‌العملی است که در مواجهه با زلزله میتوان انجام داد. از طرف دیگر کشورهای مختلف برای مقابله با این موضوع اقدامات بسیاری را تا کنون انجام داده‌اند برای مثال مکزیک پنج سال پس از زلزله فاجعه‌بار و ویرانگر ۱۹۸۵ که جان حدود ۱۰ هزار نفر را گرفت، مجهز به یکی از موثرترین سیستم‌های هشدار دهنده زلزله شد. سیستم هشدار لرزه‌ای مکزیک شامل بیش از ۸۲۰۰ سنسور لرزه‌ای است که در فعال‌ترین منطقه از نظر زلزله واقع شده که بین خالیسکو، میچوآکان، گوئررو، اوآکساکا و مکزیکوسیتی قرار دارد. به غیر از ارتقای سیستم هشدار اولیه، مکزیک همچنین به طور گسترده‌ای در تقویت و ساختن زیرساخت‌های اصلی خود، از لحاظ ضد زلزله بودن در مسیری صحیح سرمایه‌گذاری کرده است. اکثر ساختمان‌های حیاتی آن مانند بیمارستان‌ها در حال حاضر با قوانین اصلاح شده ساختمان سازی در سال ۲۰۰۴ در مکزیکوسیتی مطابقت دارند و باید با بتن و فولاد تقویت شوند تا توسط زمین‌لرزه فرو نریزند.
چین به خاطر قرارگیری بر روی صفحات اورآسیا و اقیانوس هند زلزله‌های شدیدی را تجربه می‌کند و به همین دلیل در سال‌های اخیر اقداماتی کاملا سازمان یافته برای مقابله با زلزله و کاهش تلفات انجام داده است. چین توانسته است در حال حاضر بیش از ۴۰درصد جمعیت این کشور را با اقدامات و آموزش‌های لازم در جهت مقابله با زلزله و کاهش تلفات آشنا کند و بیش از ۲۰۰هزار نفر نیروی داوطلب برای آموزش این موارد در اختیار دارد. در حال حاضر یک شبکه سراسری فعالیت کلیه گسل‌های چین را تحت نظر دارد و براساس داده‌های زلزله‌های گذشته و تغییرات صفحات زمین، می‌تواند وقوع زلزله‌های احتمالی را پیش‌بینی کند. میزان حساسیت این سامانه به اندازه‌ای است که لرزه‌هایی را که اندازه آنها از یک درجه نیز کمتر است اندازه‌گیری می‌کند.
شیلی کانون رخداد بزرگترین زلزله تاریخ بوده است و بزرگترین زلزله تاریخ با شدت ۹.۵ ریشتر در این کشور در سال ۱۹۶۰ میلادی به وقوع پیوسته است. پس از این زلزله مقامات این کشور به این نتیجه رسیدند که زلزله مانند بارش باران و برف برای شیلی پدیده‌ای متناوب و همیشگی محسوب میشود و اگر قرار باشد پس از هر زلزله یک فاجعه انسانی رخ دهد این کشور هیچ‌گاه روی آرامش را به خود نخواهد دید. کشور شیلی از کشورهای نسبتا پیشرفته در زمینه مطالعات زلزله شناسی و مهندسی زلزله و مدیریت بحران است. متخصصان این کشور از دانشمندان شناخته شده در دنیا هستند. پس از زلزله‌های دهه ۶۰ و ۸۰ میلادی، مقامات این کشور با شبیه‌سازی اصول مقابله با زلزله در کالیفرنیا و کانادا مجموعه قوانینی برای ساختمان‌سازی در این کشور وضع کردند که کمک شایانی به کاهش تلفات در زلزله‌های بعدی کرده است. ساختمان‌هایی که در مناطق شهری ساخته می‌شوند، در برابر نیروهای عمودی و افقی که بر اثر زلزله به پی ساختمان وارد می‌شوند، مقاومت بسیار خوبی دارند و میتوان گفت مقاوم‌ترین ساختمان‌ها در شیلی ساخته می‌شوند.
>ما چه می‌کنیم؟
زمین‌لرزه رودبار _منجیل در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد در ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ اتفاق افتاد، در این زمین لرزه علاوه بر حدود ۳۷٬۰۰۰ نفر که جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شده و خسارات عمده‌ای به تاسیسات و اماکن عمومی در استان گیلان که متاثر از این زمین‌لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰٬۰۰۰ تن نیز بی‌خانمان شدند.
زمین‌لرزه بم، با بزرگی ۶/۶ ریشتر در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ به مدت ۱۲ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند. قبل از این حادثه شهر بم ۹۰٬۰۰۰ جمعیت داشت که در جریان زمین‌لرزه فقط یک سوم از آنان زنده ماندند ولی طبق آمار رسمی این زمین‌لرزه ۲۶٬۲۷۱ کشته، ۳۰ هزار مجروح و بیش از صدهزار نفر بی‌خانمان به جای گذاشت.
زمین‌لرزه ازگله ۲۱ آبان ۱۳۹۶ اتفاق افتاد. تعداد کشته‌ها در ایران به ۶۲۰ نفر رسید و همچنین ۹٬۳۸۸ نفر نیز زخمی شده و حدود ۷۰٬۰۰۰ نفر در شهرهای غربی کشور بی‌خانمان شدند که هنوز هم خیلی از آنها بی خانمان هستند و در سرما و گرما در کانکس یا چادر زندگی می‌کنند!
در طول این سال‌ها با وجود اینکه بارها و بارها با فاجعه‌های مختلفی در رابطه با زلزله‌های شهرهای مختلف رو به رو شده‌ایم اما همچنان هیچ گونه زیر ساختی برای مقابله با این بلای طبیعی مهیا نشده است. حالا گفته میشود خطر بیخ گوش شهر تهران است و به گفته کارشناسان زلزله بالای 6 ریشتر در تهران مساوی است با مرگ بیش از 5میلیون جمعیت! این موضوعی است که کارشناسان سالهاست بر آن تاکید دارند اما همچنان هیچ اقدامی برای مقابله با آن صورت نمی‌گیرد.
سایر اخبار این روزنامه
خاموشی گوش شکسته‌ها در نور سلطان!؟
به اعتدال فراغتی بیشتر توجه کنید
سالگرد زلزله طبس
به زخم‌های دستان نوجوانان دقت کنید
انتقام کانادا ازایران با وضع یک قانون
غم والدین برای شهریه کمرشکن مدارس
چگونگی مقابله با راهزنی کانادایی
جبهه پایداری بر سر دو راهی آیت‌الله مصباح یا پناهیان؟
دو سال از زلزله تهران گذشت؛ چقدر آماده شده ایم؟
یک افسر آتش به اختیار عمل کرد
نتیجه غیبت عادل و مزدک
گسترش برنامه وزارت کشور برای مبارزه با بدحجابی
راز جوانی ستایش!
خاموشی گوش شکسته‌ها در نور سلطان!؟
مردم و پارلمان
عروس شدی مبارکه!
