روزنامه خراسان

علمای جهان اسلام وامدار دانش امام سجاد(ع)

جواد نوائیان رودسری - امروز، سالروز شهادت مظلومانه چهارمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت است. دوران امامت امام سجاد(ع) در شرایط دشواری آغاز شد؛ واقعه جانگداز عاشورا و شهادت مظلومانه حضرت سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش در دشت تفتیده کربلا و سپس، رنج جانکاه اسیری و همراهی کاروان آزادگی و وقایع دردناکی که در کوفه و دمشق رقم خورد، موقعیتی سخت و دشوار را در برابر امام(ع) قرار داد. با این حال، آن حضرت توانست با مدیریت کردن شرایط و در حالی که امویان گمان می‌کردند جناح حق، از زیر بار سنگین مصیبت واقعه کربلا قد راست نخواهد کرد، نه تنها به نشر آموزه‌های اهل‌بیت(ع) در قالب دعا و تربیت شاگردانی مبرز، موفق شود؛ بلکه موقعیت جریان حق را چنان تثبیت کند که پس از شهادت مظلومانه‌اش، فرزند گرامی او، امام باقر(ع)، بتواند با بهره‌مندی از ثمرات مجاهدت‌های امام چهارم(ع)، مکتب فکری اهل‌بیت(ع) را گسترش دهد و هزاران جویای علم، از اطراف و اکناف جهان اسلام، برای تلمذ در محضر آن حضرت، رهسپار مدینه شوند. از این رو، برخلاف آن‌چه برخی گمان می‌کنند، دوران امامت امام سجاد(ع)، دورانی توام با سکون و محدودیت فعالیت، به ویژه در عرصه نشر علوم و دانش اهل‌بیت(ع) نیست.
جایگاه علمی پیشوای چهارم(ع)
امام سجاد(ع) در میان فقها و عالمان دوران خود، به عنوان ذخیره علم نبوی و آگاه از دانش‌های مختلف زمان، شناخته می‌شد؛ هرچند که رویکرد و رفتار امویان با آن حضرت و شرایط دشواری که پس از واقعه کربلا به وجود آمده بود، به عموم مردم کمتر فرصت آشنایی با امام(ع) را می‌داد. ابن‌حبّان، فقیه شافعی مذهب قرن چهارم هجری، درباره آن‌حضرت می‌گوید: «کانَ مِن اَفاضِل بَنی هاشِمِ، مِن فُقَهاء اَهلَ الْمَدینَةِ و عَبّادِهِم، سَیّدالْعابِدینَ فِی ذلِکَ الزَّمانِ؛ [علی بن حسین]، از فاضل‌ترین افراد قبیله بنی‌هاشم و بهترینِ فقیهان و عابدان مدینه بود و سرور عبادت‌کنندگان به شمار می‌رفت.» مراتب علم و ایمان آن‌حضرت چنان مورخان و محدثان اهل‌سنت را تحت تأثیر قرار داد که برخی از آن ها، مانند زمخشری، روایت‌های متعددی را درباره چگونگی عبادت امام(ع) در آثار خود آورده و آن حضرت را به تقوا و پارسایی، ستوده‌اند. یکی از راویان نام آشنای اهل‌سنت، یعنی شهاب زُهری، مدتی را نزد امام سجاد(ع) شاگردی کرده بود؛ وی که بعدها به خدمت امویان درآمد و در مسیر امیال و اهداف آن ها گام بر می‌داشت، با وجود رویکرد خصمانه دستگاه جائر اموی، از بیان محسنات امام سجاد(ع) خودداری نمی‌کرد. علی بن عیسی اربلی، در کتاب «کشف الغمّه فی معرفه الائمه» آورده است که زُهری، هرگاه از امام سجاد(ع) یاد می‌کرد، می‌گریست و از آن حضرت، با عنوان «زین‌العابدین» نام می‌برد. امام چهارم(ع) نیز، در نامه معروفی که مورخان آن را در کتاب‌هایشان ضبط کرده‌اند، زُهری را به دلیل پیوستن به دربار امویان و دنیاطلبی، به شدت توبیخ فرموده است.
میراث جاودانه امام سجاد(ع)


در میان آثاری که از امام زین‌العابدین(ع) در دسترس است، دعاهای روح‌بخش و تأثیرگذار آن حضرت، شهرت بیشتری دارد. دلیل این موضوع را باید زیبایی، بلاغت و محتوای بلند این دعاها دانست؛ همان‌طور که اشاره شد، امام(ع) با سلاح دعا، به نبرد با انحرافات اخلاقی و عقیدتی در جامعه دوران خود برخاست. مضامین ادعیه «صحیفه سجادیه»، «خمس عشر» و ... ، هم دربرگیرنده مفاهیم بلند عرفانی است و هم، معضلات اجتماعی و فرهنگی و دیدگاه‌های سیاسی را پوشش می‌دهد؛ در واقع دعاهایی که از امام سجاد(ع) به دست ما رسیده، مجموعه‌ای است که می‌تواند تمام شئون فردی و اجتماعی هر انسان مؤمنی را، تحت تأثیر خود قرار دهد و برای هر معضلی، راهکاری مؤثر و درخور ارائه کند. با این حال، این دعاهای ارزشمند، تنها میراث مکتوبی نیست که از امام سجاد(ع) باقی مانده و دوستداران اهل‌بیت(ع) و بلکه، همه علما و دانشمندان جهان اسلام را مستفیض کرده است. از روایات و احادیث آن امام همام که در کتاب‌های روایی شیعه و اهل‌سنت نقل شده است که بگذریم، «رسالة الحقوق» امام سجاد(ع)، یکی از گنجینه‌های ارزشمند و درخور توجه جهان اسلام محسوب می‌شود. این رساله که در منابع کهن و معتبر شیعه، مانند «تحف‌العقول»، «من لایحضره الفقیه» و «امالی» شیخ صدوق آورده شده است، در مجموع، 51 حق را مورد بررسی قرار می‌دهد. نکته جالب توجه این است که حقوق مورد توجه امام(ع)، تنها محدود به امور فردی یا خانوادگی نیست؛ در بین این حقوق می‌توان به مواردی همچون «حق اهل ذمه» نیز، اشاره کرد؛ یعنی حقوق مربوط به غیرمسلمانانی که در پناه حکومت اسلامی زندگی می‌کنند. این در حالی است که امام سجاد(ع) در محدودیت‌های شدید سیاسی و اجتماعی ناشی از سیاست خلفای جائر اموی قرار داشت و حکومت، در اختیار جناح باطل بود. تأثیر میراث مکتوب امام سجاد(ع)، اندیشمندان برجسته جهان اسلام را، در دوران حاضر نیز، تحت تأثیر خود قرار داده است. وقتی در سال 1353 هـ.ش، نسخه‌ای از صحیفه سجادیه، توسط آیت‌ا... العظمی مرعشی نجفی، برای طنطاوی، شیخ بزرگ الازهر فرستاده شد، وی با ابراز شگفتی از مفاهیم بلند آن، خطاب به مرجع تقلید شیعیان نوشت: «این از بدبختی ماست که تا کنون، به این گران‌بهای جاوید، از میراث‌ نبوت و اهل‌بیت دست نیافته بودیم و من، هر چه در آن می‌نگرم، آن را فوق کلام مخلوق و دون کلام خالق می‌یابم.»
منابع:
حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)؛ رسول جعفریان؛ انتشارات انصاریان؛ قم؛ 1380
سیره پیشوایان؛ مهدی پیشوایی؛ مؤسسه امام صادق(ع)؛ قم؛ 1381
اسوه کامل؛ سید محمدمحسن دعایی؛ مؤسسه مطالعات راهبردی؛ مشهد؛ 1392
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان) صد رحمت به توپ میرزا آقاسی!(یادداشت روز) (کيهان) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
حذف 3 دهک پردرآمد در مهرماه علمای جهان اسلام وامدار دانش امام سجاد(ع) 110‌میلیون مترمکعب، سهم خراسان رضوی از آب عمان از توبه «زینال بندری» تا دردهای «حاج‌کاظم» 3 چشم در کنار سیب گاز زده! اخراج بولتون؛ تاکتیک یا تغییر؟ سلام نظامی شریک شرقی به ایران مجوز دورهمی برای گران فروشی بلیت! واکنش ها به اخراج یک « احمق درجه یک» اقدامات بانک ملت در حوزه رونق تولید و محرومیت زدایی تحلیل ها درباره انتشار تصاویر «مقتدی صدر» در حسینیه امام (ره) ایران کوچک در کشمیر قاتل به تماشای فیلم جنایت اش نشست! بخوانید بنزین بخرید مواد مخدر !