روزنامه ابتکار
1398/06/11
«ابتکار» از فراز و نشیب‌های مسئولان برای حل یک آسیب اجتماعی گزارش می‌دهد مسیر بی‌بازگشت تکدی‌گری
زهرا داستانیبا متکدیان چه باید کرد؟ این سوالی که چند سالی میشود با افزایش شمار متکدیان و کودکان خیابانی که 80 درصد آنها را اتباع خارجی تشکیل می‌دهد، مطرح شده اما پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد. متکدیانی که روزانه مبلغ قابل توجهی درآمد دارند اما این درآمد بالا همچنان آنها را از مسیر تکدی‌گری خارج نکرده است.
براساس آخرین آماری که سرپرست امور مجلس سازمان بهزیستی کشور ارائه شده، در کلانشهر تهران روزانه حدود ۱.۵ میلیارد تومان پول به متکدیان از سوی مردم پرداخت میشود. پولی که با هدف کمک به وضعیت زندگی البته نه درمان کامل فقر به فرد متکدی از سوی مردم داده میشود اما به گفته مسئولان و کارشناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی این پول به بهبود زندگی فرد متکدی نمی‌انجامد و بیشتر او را گرفتار تکدی‌گری می‌کند. گرچه در ارائه رقم درآمد روزانه متکدیان اشاره‌ای به تعداد متکدیان تهران و همچنین نوع تکدی‌گری این افراد نشده است اما انوشیروان محسنی‌بند‌پی، استاندار تهران رقم دیگری از میزان درآمد هر متکدی در تهران ارائه کرده است. او گفته: «هر متکدی بین 2 تا 5 میلیون تومان در ماه درآمد دارد.» به گفته او، این رقم از اظهارات خود متکدیان در هنگامی که از آنها در خصوص درآمدشان در سازمان بهزیستی کشور سوال شده، اذعان و اعلام شده است.
اما چرا این میزان درآمد آنها را در شغل تکدی‌گری نگه داشته است؟ محسنی‌بند‌پی، استاندارد تهران که تا پیش از این در سازمان بهزیستی مسئولیت داشته به نقل از متکدیانی که به سازمان بهزیستی آورده می‌شدند گفته است که غروب‌ها زمانی که متکدیان جمع‌آوری می‌شوند روسای باندها پول‌های آنها را می‌گیرند و مقدار کمی به آنها می‌دهند.
اما شاید فارغ از این‌ها عدم توانایی و مهارت دلیل اصلی این افراد برای رهایی از تکدی‌گری باشد. مهارتی که وجود ندارد تا آنها را به سوی شغل دیگری سوق دهد. گرچه تا به امروز دولت‌ها و سازمان‌هایی مسئول در زمینه این آسیب اجتماعی وعده‌های بسیاری برای ریشه‌کن کردن آن داده‌اند و در راستای این وعده دست به تلاش‌ها و اقداماتی از جمله اجرای طرح‌های جمع‌آوری متکدیان و کودکان کار و خیابان زده‌اند اما نه این اقدامات در کاهش متکدیان موثر بوده و نه وعده‌های ریشه‌کن کردن این آسیب اجتماعی محقق شده است. استاندار تهران در این رابطه گفته: «دولت و نهادهای حمایتی بارها اعلام کردند که هر خانواده‌ای که به علت عدم تمکین مالی فرزندنش در خیابان مشغول تکدی‌گری شود حاضر است که مخارج آن را پرداخت کند و کمیته امداد نیز اعلام کرده که برای آنها مقرری تعیین می‌کند اما رقم‌هایی که از محل تکدی گری نصیب آنها میشود بالاتر است و برهمین اساس است که این افراد حتی پس از جمع آوری، بار دیگر به این کار برمی‌گردند».
«بازگشت به تکدی‌گری حتی پس از جمع‌آوری و رد مال» اما آن چیزی است که افراد بسیاری را به تامل واداشته است. تامل بر این موضوع که چه عاملی سبب میشود که متکدیان حتی پس از مجازات قانونی از تکدی‌گری دست نکشند؟ آیا خلا قانونی سبب این اتفاق میشود؟
خلا قانونی داریم یا نه؟
بسیاری از کشورها در دنیا هستند که تکدی‌گری را جرم نمی‌دانند اما در ایران تکدی‌گری جرم محسوب میشود و برای آن یا به کار گرفتن افرادی چون کودکان در امر تکدی‌گری مجازات تعیین شده است. قانونگذار در ماده 712 قانون مجازات اسلامى درباره تکدی‌گری به وضوح اعلام می‌کند: «هر شخصى که تکدی یا کلاشی را پیشه خود قرار داده باشد و از این راه امرار معاش کند، به حبس از یک تا سه ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالى مرتکب عمل فوق شود، علاوه بر مجازات مذکور همه اموالى که از طریق تکدی‌گری به دست آورده است، مصادره خواهد شد». همچنین ماده 713 همین قانون تصریح کرده است: «کسانی که از اطفال و افراد غیررشید به عنوان ابزار و وسیله برای رسیدن به مقاصد شخصی خود استفاده می‌کنند، به مجازات حبس سه ماه تا دو سال و استرداد و مصادره اموالی که از این طریق کسب کرده‌اند به نفع دولت، محکوم می‌شوند.»
همچنین آیین‌نامه ساماندهی متکدیان که به تایید و تصویب شورای عالی اداری در تاریخ 25 اردیبهشت سال 1378 رسیده است، به نقش و وظیفه نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی در کاهش تکدی‌گری و ساماندهی متکدیان پرداخته است. بر اساس ماده سه مصوبه شورای عالی اداری در خصوص ساماندهی متکدیان، شهرداری موظف است نسبت به شناسایی و جمع آوری و تحویل افراد موضوع این مصوبه به مجتمع اردوگاهی اقدام کند و نیروی انتظامی در این مورد همکاری لازم را با شهرداری به عمل خواهد آورد.
برطبق این آیین‌نامه، 11 نهاد و سازمان از جمله نیروی انتظامی، وزارت دادگستری، شهرداری، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت بهداشت، سازمان بیمه خدمات درمانی، سازمان تامین اجتماعی، سازمان صداوسیما، جمعیت هلالاحمر، آموزش و پرورش و کمیته امداد امام خمینی(ره) در فرآیند ساماندهی کودکان خیابانی نقش و وظیفه قانونی دارند. با این تفاسیر اما عده‌ای معتقدند وجود این قوانین که یا به مجازات متکدیان یا به تعیین وظایف ارگان‌ها و نهادهای دولتی منتج شده نتوانسته کمکی به حذف تکدی‌گری در ایران و به خصوص در کلان‌شهرهای کشور کند.
حمید ملک‌پور، فرماندار پیشین شهرکرد بر وجود خلل قانونی در خصوص برخورد با متکدیان تاکید کرده و در زمان تصدی خود در منصب فرمانداری گفته است: «متکدیان پس از جمع‌آوری طبق قانون به مدت 24 تا 48 ساعت در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شوند و متاسفانه همین امر عامل شروع مجدد فعالیت این افراد است. مشکل این است که اگر این افراد اقدامشان مجرمانه است باید بازداشت بیشتری داشته باشند و به شکل بازدارندگی با آنان برخورد شود.»
با این حال اما علی رستمیان، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس و نماینده مردم سلسله و دلفان در مجلس دهم معتقد است که برای برخورد با مافیای تکدی‌گری خلا قانونی نداریم. او گفته که «شرح وظایف دستگاه‌های اجرایی در این رابطه مشخص است و باید با آنها برخورد شود؛ دستگاه قضا هیچ مشکلی برای ورود به این موضوع نداشته و چنانچه دستگاه‌ها و سیستم‌های اجرایی گزارشهای خود را ارائه کنند بی‌شک ورودی جدی خواهد داشت.»
کمک‌های مردمی؛ مشوق گدایی یا انساندوستی؟
در جریان مقابله با تکدی‌گری و عدم کامیابی برای رفع این آسیب در ایران از نگاه برخی مسئولان و کارشناسان دو متهم وجود دارد که بر سر رد یا قبول هر دوی آن مناقشات بسیاری هست. متهم ردیف اول، قانون که برخی آن را دارای خلا می‌دانند و برخی دیگر این اتهام رد می‌کنند. متهم ردیف دوم، مردم هستند. مردمی که با دادن پول و کمک مالی به متکدیان آنها را تشویق به ادامه راه تکدی‌گری در خیابان‌های شهر می‌کنند. رستمیان، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی از جمله کسانی است که کمک مردمی به متکدیان را عامل افزایش این آسیب اجتماعی می‌داند و متکدیان را افراد شیادی می‌‌خواند که به این کار عادت کرده‌اند. او بر لزوم فرهنگ‌سازی مناسب برای جلوگیری از ارائه کمک‌های مردمی به متکدیان تاکید کرده و افزوده است: «تنها 5 درصد متکدیان نیازمند واقعی هستند. مردم باید کمک‌های نقدی خود را به سازمان‌های حمایتی اعطا و نباید با کمک به متکدیان زمینه حضور و فعالیت آنها در خیابان‌ها را افزایش دهند؛ در واقع این افراد به هیچ وجه مستحق کمک نیستند بلکه شیادانی هستند که به این معضل عادت کرده‌اند.»
برخی جامعه‌شناسان نیز معتقدند که فرهنگ کمک کردن خیابانی و از روی احساس در ایران باید اصلاح شود. طاهره جعفری، جامعه‌شناس و استادیار دانشگاه استمرار کمک‌های مردمی را مهم‌ترین عامل ترویج تکدی‌گری دانسته و گفته است: «خانواده‌های ایرانی در یک اقدام فرهنگی باید بتوانند در حد توان به افراد نیازمند حاضر در فامیل کمک‌رسانی کنند. متکدیان حرفه‌ای باید مورد برخورد و جرم‌انگاری قرار بگیرند. اگر مردم پاسخی به درخواست متکدیان حرفه‌ای ندهند، هیچ فردی وقت خود را با تکدی‌گری تلف نمی‌کند. فرد متکدی زمانی به کار خود ادامه می‌دهد که از مردم به‌صورت مستمر پول دریافت کرده باشد. تا زمانی که مردم این حجم از گردش مالی را برای متکدیان ایجاد می‌کنند، موضوع تکدی‌گری مورد ساماندهی قرار نمی‌گیرد.»
محمدرحیم فاضلینژاد، سرپرست ادارهکل امور مجلس سازمان بهزیستی نیز گفته است: «ساماندهی تکدی‌گری زمانی در مسیر درست قرار می‌گیرد که ما با تکیه بر برنامه‌های دقیق کار را پیش ببریم. در اولین قدم برای ساماندهی تکدی‌گری باید از ارائه کمک به افراد ناشناس پرهیز کنیم.»
تکدی‌گری یقینا یکی از معضلات کنونی جامعه ما است. معضلی که در تمامی کوچه‌ها و خیابان‌های شهر شما را رها نمی‌کند. معضلی که راه برونرفت از آن خود یک معضل بزرگ‌تر را شکل داده است. به راستی باید با متکدیان چه کرد؟ آیا مجازات‌های شدیدتر یا برخوردهایی که به پرداخت هزینه بیشتر برای متکدیان بینجامد می‌تواند به کاهش این آسیب اجتماعی کمک کند؟
سایر اخبار این روزنامه
عباس عراقچی با یک تیم اقتصادی راهی پاریس شد
برجام در ایستگاه سرنوشت
علیرضا صدقی
جفا به عاشورا
فراخوان سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر منتشر شد
آواهای ناهمگون در برگزاری بزرگترین فستیوال موسیقی
پزشکان برای نصب کارتخوان بهانه می‌تراشند
جدال دولت با فراریان مالیاتی
اقدامات فولاد مبارکه موجب تامین مالی صنایع مختلف شده است
رشد ۷۶ درصدی تحویل محصولات فولاد مبارکه به بازار داخل
«ابتکار» از موانع عدم موفقیت اصولگرایان در انتخابات آینده گزارش می‌دهد
اصولگرایان و هزار راه رفته
«ابتکار» از فراز و نشیب‌های مسئولان برای حل یک آسیب اجتماعی گزارش می‌دهد
مسیر بی‌بازگشت تکدی‌گری
ظریف در حاشیه نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
هنوز امکان بازگشت از گام سوم وجود دارد
برنامه پیشنهادی تحول نظام بانکی به رئیس‌جمهوری تقدیم میشود
رئیس مجلس شورای اسلامی:
قیمت واقعی ارز از رقم‌های کنونی کمتر است
فلاحتپیشه:
ایران هیچ‌گاه خود را مصرف انتخابات آمریکا نمی‌کند
معاون وزیر خارجه:
اروپا در حال تلاش برای رسیدن به توافق با ایران است
نوباوه:
اصولگرایان با نگاه سنتی موفق نمی شوند
