روزنامه ابتکار
1398/06/11
علیرضا صدقی جفا به عاشورا
ماه محرم برای شیعیان و بهویژه شیعیان ایران، حکایتی خاص و روایت‌هایی منحصربهفرد را در خود جای داده است. روایت‌هایی که از یک سو ریشه در حماسه و مواجهه‌ای عاشقانه و عارفانه با مرگ دارد و از سوی دیگر، سوگی نهان و آشکار را یدک می‌کشد.نکته حائز اهمیت در این میان، بازخوانی روایت‌های متعدد و متکثر از عاشورا و حرکت امام حسین(ع) از مدینه به مکه و از مکه به کربلا است. این روایت‌ها، بیش از هر موضوع دیگری قرار دارند تا بازنمایی دقیقی از سیر اتفاقات و رویدادها داشته باشند و ابعاد پیدا و پنهان این حرکت عظیم و اثرگذار تاریخی را بازتاب دهند.
حرکتی که توانسته است از دل تاریخ به نسبت درازی قد کشیده و تصویری یکتا را در دنیای سنت بسازد. تصویری با ابعاد بسیار فراوان و ظرفیت‌های سترگ، کم‌نظیر و بلکه بی‌نظیری که می‌تواند ذهن‌ها و قلب‌ها را تسخیر کرده و نوعی از شیفتگی و شیدایی را در مخاطبان به ودیعه بگذارد.
این موقعیت بی‌نظیر، بازخوانی روایت‌های عاشورایی را بیش از هر روایت دیگری حساس کرده است تا جایی که گاه روایت‌هایی مخاطره‌آمیز از این واقعه به دست می‌دهد. روایت‌هایی که می‌توانند اساس، دلایل، زمینه‌ها و موقعیت بروز این رویداد را با تحریف‌هایی جدی و اساسی روبه‌رو کنند. موضوعی که در سال‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری مشاهده شده و بیم آن می‌رود تا این روایت‌ها آرام‌آرام جایگزین حقایق و واقعیت‌های موجود در عاشورا شوند.
در این میان باید به چند نکته جدی توجه ویژه داشت. نخستین مسئله را باید در منحصربهفرد بودن واقعه عاشورا دانست. بررسی شرایط تاریخی و سیره و سنت امام شیعه نشان می‌دهد که چنین رخدادی در تاریخ تشیع منحصر به امام حسین(ع) بوده است و هیچ‌یک از پیشوایان شیعه اقدام مشابهی را به انجام نرسانده‌اند. البته تردیدی نیست که منطق اجتماعی عاشورا ـ مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی ـ منطقی عمومی و قابل تعمیم به تمام اعصار و زمان‌ها است. اما شیوه و روش مقابله با ظلم در عاشورای سال 61 هجری قمری تنها مخصوص امام سوم شیعیان است.
این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که نمی‌توان و نباید رفتارهای عملگرایانه عاشورایی را به دیگر صحنه‌ها و عرصه‌های تاریخی و تجربیات در حال زیست عمومیت بخشید و انتظار داشت که با هر ظالمی در طول تاریخ و پهنای جغرافیا چون حسین برخورد کرد. ای بسا اگر سیدالشهدا هم شرایط زیست دیگری را تجربه می‌کرد و موقعیت حاکم وقت ـ یزید ابن معاویه ـ شکل و رنگ دیگری داشت، هرگز به سمت چنین کنشی حرکت نمی‌کرد.
مسئله نگران‌کننده بعدی موضوع عدم توجه به وجوه و انگاره‌های متکثر عاشورا و انحصار در سوگواری است. منابع تاریخی و تحلیل‌های به جا مانده از آن رویداد عظیم نشان می‌دهد که واقعه عاشورا یک تراژدی صرف نبوده است. چرا که در این واقعه حماسه، آزادگی، باورمندی، اعتقاد عمیق دینی، مردم‌شناسی، جامع‌نگری و... حضوری جدی، پررنگ و اثربخش داشته‌اند. که اگر این ابعاد نبود، عاشورا هرگز نمی‌توانست تا این حد مانا و ماندگار باشد. اما تقلیل عاشورا به یک تراژدی صرفا غمبار که مالامال از رویدادها و رخدادهایی تلخ، جانکاه و رقیق است، جفایی بزرگ در حق این کنش آزادمنشانه است.
گرچه ممکن است برخی تلاش کنند تا حسین(ع) و عاشورا را کوچک کرده و به یک صنف یا گروه خاص وابسته کنند، اما این حقیقت جاری، زنده و پویا بسیار فراتر از آن‌ها و صنفشان در تاریخ مانده و خواهد ماند. از قضا اساس ماندگاری اجتماعی عاشورا هم به این مسئله بستگی تام دارد. چرا که از هر گروه و دسته و اعتقاد و باوری در عاشورای 61 هجری وجود داشتند و همه برای یک هدف در نهایت جانبازی را برگزیدند.
مسئله اما بر سر این است که نباید اجازه داد تا واقعه عظیم عاشورا به ابزاری برای بازارگرمی برخی به ابتذال کشیده شده و از ماهیت و هویت اصلی‌اش تهی شود. عاشورا را باید از زبان‌های مختلف، نگرش‌های متفاوت، خوانش‌های متکثر و برداشت متعارض شناخت. تردیدی نیست که این نوع شناخت از عاشورا بازار بسیاری از «کاسبان محرم» را تخته خواهد کرد و به یقین مقاومت‌هایی بزرگ در برابر آن ایجاد خواهد شد. اما باکی نیست؛ برای این کار باید از خود عاشورا و حضرت حسین(ع) آموخت. عاشورا توانست تمام معارض‌ها و مخالف‌ها را شنیده، فهمیده و سرآخر آزاده و همراه کند.
نهایت آن‌که باید از این میراث بی‌نظیر فرهنگی، مذهبی و تاریخی صیانت کرد. بر نواندیشان دینی، نخبگان اجتماعی، متفکران سیاسی و علمای دینی است تا بیش از گذشته به حراست از این ودیعه الهی بپردازند و اجازه ندهند مورد سوءاستفاده و بهره‌کشی‌های مزورانه قرار گیرد.
سایر اخبار این روزنامه
عباس عراقچی با یک تیم اقتصادی راهی پاریس شد
برجام در ایستگاه سرنوشت
علیرضا صدقی
جفا به عاشورا
فراخوان سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر منتشر شد
آواهای ناهمگون در برگزاری بزرگترین فستیوال موسیقی
پزشکان برای نصب کارتخوان بهانه می‌تراشند
جدال دولت با فراریان مالیاتی
اقدامات فولاد مبارکه موجب تامین مالی صنایع مختلف شده است
رشد ۷۶ درصدی تحویل محصولات فولاد مبارکه به بازار داخل
«ابتکار» از موانع عدم موفقیت اصولگرایان در انتخابات آینده گزارش می‌دهد
اصولگرایان و هزار راه رفته
«ابتکار» از فراز و نشیب‌های مسئولان برای حل یک آسیب اجتماعی گزارش می‌دهد
مسیر بی‌بازگشت تکدی‌گری
ظریف در حاشیه نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
هنوز امکان بازگشت از گام سوم وجود دارد
برنامه پیشنهادی تحول نظام بانکی به رئیس‌جمهوری تقدیم میشود
رئیس مجلس شورای اسلامی:
قیمت واقعی ارز از رقم‌های کنونی کمتر است
فلاحتپیشه:
ایران هیچ‌گاه خود را مصرف انتخابات آمریکا نمی‌کند
معاون وزیر خارجه:
اروپا در حال تلاش برای رسیدن به توافق با ایران است
نوباوه:
اصولگرایان با نگاه سنتی موفق نمی شوند
