روزنامه ابتکار
1398/06/06
مهاجرت، بیکاری یا مشغول شدن پزشکان به کارهای دیگر چه تبعاتی برای کشور دارد؟ هزینه‌سوزی برای پزشکان بی‌نسخه
زهرا داستانی«وجود50 تا 60 هزار پزشک عمومی که از آنها استفاده نمی‌شود»، «وجود ۴۰ هزار پزشک که از آنها هیچ نسخه‌ای در هیچ جایی ثبت نشده» و «مهاجرت سالانه ۶۰۰ پزشک به دلایل مختلف از کشور»؛ اینها آماری است که در طول یک ماه و نیم گذشته از زبان مسئولان شنیده شده است. آماری که با طرح دوباره موضوع افزایش ظرفیت پذیرش رشته پزشکی، کمبود پزشک در ایران و در رد یا قبول این ادعا مطرح شده است. گرچه وزیر بهداشت از افزایش محدود ظرفیت پذیرش دانشجو در گروه علوم پزشکی برای پذیرش کنکور ۹۸ خبر داده اما آماری که از تعداد قبول‌شدگان رشته علوم تجربی - اصلی‌ترین رشته برای ورود به پزشکی در دانشگاه - از زبان مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری منتشر شده حکایت از عدم موفقیت دانش‌آموزانی دارد که بیشترین تعداد کنکوری‌ها را تشکیل می‌دهند. دانش‌آموزانی که پیش از ورود به دانشگاه هزینه بسیاری برای قبولی متحمل می‌شوند و و اگر خوش‌شانس باشند و از سد 300 هزار داوطلب پزشکی و 2 هزار و 700 نفری که با سهمیه به این رشته وارد می‌شوند بگذرند و پشت کنکور نمانند، در طول هفت سال تحصیل‌شان بین ۴۰۰ میلیون تومان تا یک میلیارد تومان برای تحصیل‌شان هزینه میشود. مجموعه این هزینه‌ها اگر به بیکاری، مهاجرت یا مشغول شدن آنها در رشته دیگری منتهی شود، چیزی جز صرف هزینه بیهوده برای تربیت اشتباهی نیروی انسانی نبوده است.
دعوا بر سر کمبود یا مازاد پزشک در ایران که به تازگی دوباره جنجال‌آفرین شده، ریشه در دهه‌های پیش دارد. در دهه80 با این نگاه و این تصور که بازار کار در رشته پزشکی اشباع شده و کشور با پدیده پزشکان بیکار مواجه است، ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی کاهش یافت؛ اقدامی که محصول سیاست‌های نظام آموزشی و هدایت تحصیلی دانشآموزان در شاخه نظری بود. یکی از رشته‌هایی که در دهه شصت و هفتاد طرفداران بیشتری نسبت به دیگر رشته‌ها داشت، رشته ریاضی و فیزیک بود. در آن زمان پوشش تحصیلی در این رشته آمار بالایی داشت اما در دهه‌های بعد از تعداد دانشآموزان این رشته کاسته و به رشته علوم تجربی که دروازه ورود به رشته‌های پزشکی بود، افزوده شد.
سیاست کاهش ظرفیت رشته علوم پزشکی در دهه 80 اما با وجود هشداری که برخی مسئولان در آن زمان دادند، پی گرفته شد و همان زمان نیز با موافقان و مخالفانی همراه بود. سال87 علی‌عباسپور، رئیس وقت کمیسیون آموزش مجلس هشدار داد که با روندی که طی این سال‌ها در زمینه تربیت پزشک در پیش گرفته شده است، کشور به زودی با بحران کمبود پزشک مواجه خواهد شد. اما محمدعلی محققی، معاون آموزشی وقت وزارت بهداشت معتقد بود که جمعیت زیادی از فارغ‌التحصیلان پزشکی، بیکار هستند و اگر کمبود پزشک در جایی احساس میشود ناشی از توزیع نامناسب پزشکان است.
با وجود مخالفت‌ها اما طرح کاهش ظرفیت پذیرش در رشته پزشکی با استناد به بندی از برنامه پنجم توسعه که آموزش و تربیت نیرو باید مطابق نیازهای کشور باشد و اگر بیش از نیاز کشور، نیرو تربیت کنیم، هدر دادن بیت‌المال است، به ثمر نشست. طرحی که البته در سال‌های بعد سبب زمین خوردن طرح‌های دیگری در زمینه سلامت عمومی در کشور شد. تصور وجود پزشک مازاد بر نیاز بین مسئولان موجب شد تصور کنند طرح پزشک خانواده را به راحتی اجرا خواهند کرد. محمدحسن طریقت‌منفرد، وزیر وقت بهداشت که درصدد اجرای سراسری پزشک خانواده بود معتقد بود که 70 هزار پزشک عمومی در کشور وجود دارد که برای اجرای پزشک خانواده، نیروی کافی وجود خواهد داشت. اما با انتشار فراخوان جذب پزشک، تعداد بالای پزشکان بیکار، توهمی بیش نبود.
با گذشت نزدیک به یک دهه از طرح و به ثمر نشستن کاهش ظرفیت رشته پزشکی در ایران باز هم دعواها بر سر افزایش یا ماندن در شرایط فعلی ظرفیت ورود به رشته پزشکی باقی است. جامعه پزشکان با افزایش ظرفیت مخالفند. ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران گفته است: «اکنون جمعیت کشور حدود 80 میلیون نفر است و 130 هزار پزشک داریم و نسبت به کشورهای اطراف خود نه تنها پزشک کمتر نداریم بلکه تعداد پزشکان، زیاد هم هست.» ولی برخی از نمایندگان مجلس که طرح افزایش ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها در رشته پزشکی را مطرح کرده‌اند معتقدند که کشور با کمبود پزشک روبه‌رو است. آنها با استناد به گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی که در آن سرانه پزشک در ایران به ۱.۶ پزشک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت برآورد شده است، می‌گویند که سرانه پزشک در ایران در حالی است که این شاخص در کشور قطر ۷.۸ و در کشور یونان ۶.۲ و در کشور یمن ۵ و در کشورهای پیشرو در حوزه سلامت بین ۳ تا ۵ پزشک و این شاخص در بسیاری از کشورهای دنیا عموما بیش از ۲ است.
در حالی که کشمکش بر سر این ماجرا همچنان ادامه داشت، اما کنکور 98 سبب شد که تصمیمی حداقل برای سال 98 و داوطلبان کنکور این سال گرفته شود. 19 مرداد ماه سال جاری، وزیر بهداشت از افزایش محدود ظرفیت پذیرش دانشجو در گروه علوم پزشکی برای پذیرش کنکور ۹۸ خبر داد و این خبر به نوعی پذیرش یک شکست بود. شکستی که حکایت از عدم مقاومت در برابر سیل عظیم مشتاقان ورود به رشته پزشکی و این باور بود که تنها خوشبختی در ایران در گرو پیوستن به جامعه پزشکان است. جامعه‌ای که البته با نقدهای فراوانی از سوی مردم به واسطه درآمدهای نجومی، فاصله طبقاتی و فرار مالیاتی مواجه است.
با این حال گرچه هنوز رشته پزشکی در ایران با مشتاقان بسیاری به دلیل نرخ پایین بیکاری و همچنین درآمد بالا روبه‌رو است اما مسئولان امر می‌گویند که این رشته با بیکاران، مهاجران و حتی افرادی روبه‌رو است که به شغل‌های دیگری گرویده‌اند. کریم همتی، معاون حقوقی و پارلمانی وزارت بهداشت که از وجود ۱۷۰ هزار پزشک در حال حاضر در کشور و وجود ۵۵ هزار دانشجوی پزشکی در حال تحصیل خبر داده، در نشست خبری روز گذشته اعلام کرده است که «۱۰ هزار پزشک هم در خارج از کشور در حال تحصیل هستند. در عین حال در حال حاضر ۴۰ هزار پزشک داریم که از آنها هیچ نسخه‌ای در هیچ جایی ثبت نشده و کار پزشکی انجام نمی‌دهند.»
البته این تنها آماری نیست که از پزشکان بیکار یا مهاجر ایرانی منتشر میشود. ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران 24 خرداد ماه امسال گفته بود: «50 تا 60 هزار پزشک عمومی داریم که از آنها استفاده نمی‌شود.» قاسمی رئیس انجمن آترواسکلروز ایران 30 مرداد ماه امسال نیز با عنوان این مطلب که باید توزیع امکانات و تجهیزات پزشکی با توجه به نیاز پزشکان صورت بگیرد، گفت: «متاسفانه در حال حاضر شاهد مهاجرت پزشکان به خارج از کشور هستیم، به طوری که در سال ۳۵۰ پزشک عمومی و ۳۰۰ پزشک متخصص، مهاجرت می‌کنند.»
مسئولان وزارت بهداشت اما معتقدند که بیکاری و نبود شغل برای پزشکان به چند دلیل اتفاق می‌افتد. یکی اینکه پزشکان وارد حوزه تخصصی نشده‌اند و همچنان پزشکان عمومی باقی مانده‌اند و دلیل دیگر است که پزشکان بیکار به مناطقی که با کمبود پزشک مواجه است نمی‌روند. مناطقی مانند مناطق محروم و روستاهای کشور. اتفاقی که سبب توزیع نامتوازن پزشک در کشور را نیز رقم زده و بیمارستان‌های مناطق کم برخوردار و توسعه نیافته را با مشکل کمبود پزشک مواجه کرده است.
با این حال اما دلیل برای مهاجرت، بیکاری یا مشغول شدن پزشکان به کار و حرفه‌های دیگر هر‌چه باشد، نشان از ضعف نظام آموزش ایران در هدایت تحصیلی دانشآموزان ایران است. چراکه آموزش پزشکانی که به گفته همتی، معاون حقوقی و پارلمانی وزارت بهداشت در طول 7 سال تحصیل‌شان بین ۴۰۰ میلیون تومان تا یک میلیارد تومان هزینه بر روی دوش کشور می‌گذارند باید از چرخه سرمایه‌های انسانی که کارشان نجات جان ایرانیان هستند خارج شوند. فارغ از این، پذیرش و ورود داوطلبان پزشکی در ایران به قدری دشوار است که نه تنها دانشآموزان بلکه والدین آنها هزینه‌های مالی و روانی بسیاری را صرف موفقیتی می‌کنند که شانس آن بسیار اندک است. به گفته عباس سلطانیان، مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری، فقط ۲۷ درصد دانشآموزان رشته تجربی در کنکور قبول می‌شوند و مابقی پشت کنکور می‌مانند. کنکوری که تنها حدود ۳۳۵ هزار داوطلب در گروه آزمایشی علوم تجربی 98 مجاز به انتخاب رشته شده‌اند و از میان آنها حدود ۹ هزار داوطلب در سه رشته پرطرفدار شامل «دندان پزشکی»، «داروسازی» و «پزشکی» پذیرش خواهند شد و از این تعداد حدود ۲۷۰۰ نفر داوطلبان بر اساس سهمیه وارد این رشته‌ها می‌شوند. 2 هزار و 700 نفر فرد خوش‌شانسی که با سهمیه وارد رشته حساس طبابت می‌شوند و سایر افراد را از صحنه رقابت خارج می‌کنند. حالا در شرایطی که این افراد نیز از چرخه طبابت در کشور خارج شوند، کشور با ضربه سنگینی مواجه خواهد شد. ضربه‌ای که به از دست دادن نیروی انسانی متخصص در زمینه پزشکی، کمبود پزشک متخصص و صرف هزینه بیهوده برای تربیت نیروی انسانی متخصص منتهی میشود.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
سایه فردوسیپور همواره بر دوشنبهشبها سنگینی می‌کند
حق رشد محمدحسین میثاقی چقدر است؟
علیرضا صدقی
دوگانگی رفتاری یا چماق و هویج دیپلماتیک
یکسان نبودن تورم و هزینه خانوارها امری طبیعی است
تغییر الگوی مصرف، نتیجه تورم
مهاجرت، بیکاری یا مشغول شدن پزشکان به کارهای دیگر چه تبعاتی برای کشور دارد؟
هزینه‌سوزی برای پزشکان بی‌نسخه
ضرورت تامین هزینه‌های اقتصادی دولت از منابع قابل اتکا
مواضع دیپلمات‌های ایران وآمریکا پس از اظهارات روزهای اخیر دوباره تغییر کرد
اما و اگرهای یک دیدار دیپلماتیک
«ابتکار» سفر دوره‌ای محمدجواد ظریف به شرق آسیا را بررسی می‌کند
دیپلماسی فشرده از غرب تا شرق دور
در نشست خبری سخنگوی قوه قضائیه مطرح شد
۱۵ بازداشتی در پرونده مدیر ارشد قوه قضائیه
علی‌اکبر صالحی در بازدید از سایت تحقیقات هسته‌ای:
تولید اورانیوم را به 50 تن می‌رسانیم
آیت‌الله جنتی:
برای ایستادگی در مقابل ظلم و ظالم نیاز به تجهیزات و ادوات پیشرفته نظامی داریم
محمدجواد ظریف در گفتوگو با روزنامه سوئیسی تاگس آنسایگر:
فلاحت‌پیشه:
مردم باید از سرنوشت پول‌های غارتشده اطلاع پیدا کنند
