معمای پول پاشی در انتخابات افغانستان

یک ماه دیگر، قرار است چهارمین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برگزار شود. علاوه بر محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری کنونی و عبدا... عبدا... رئیس اجراییه حکومت وحدت ملی افغانستان، صلاحیت 16 نفر دیگر نیز برای رقابت های انتخاباتی تایید شده بود که از این میان، تاکنون یک نامزد، به نفع رئیس جمهور کنونی، از دور رقابت ها کنار رفته است. بودجه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان چقدر است؟ بر اساس اعلام کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان که مسئولیت برگزاری انتخابات در این کشور را  به عهده دارد، انتخابات ریاست جمهوری که قرار است ششم مهرماه برگزار شود، 149 میلیون دلار (تقریبا برابر با هزار و 714 میلیارد تومان فعلی) هزینه خواهد داشت. از این مبلغ سنگین، 90 میلیون دلار آن توسط دولت افغانستان و 59 میلیون دلار دیگر توسط نهاد های بین المللی و کشورهای کمک کننده به افغانستان تامین خواهد شد. این مبلغ، برای تامین امنیت انتخابات، تامین نیروی انسانی برگزاری انتخابات، حمل و نقل صندوق های رای به مناطق صعب العبور کوهستانی و نیز اطلاع به مردم در خصوص چگونگی مشارکت در انتخابات و موارد دیگری از این قبیل هزینه خواهد شد. این رقم فوق العاده سنگین برای برگزاری یک دور انتخابات ریاست جمهوری، ممکن است برای بسیاری از افراد، جالب توجه باشد، اما جالب تر از آن، مبالغ هنگفتی است که نامزدهای ورود به ارگ ریاست جمهوری افغانستان، برای مبارزات انتخاباتی خود، هزینه می کنند. هر نامزد، مجاز است تا چه مبلغی برای تبلیغات هزینه کند؟ زمان تعیین شده توسط قانون برای تبلیغات ریاست جمهوری در افغانستان، دو ماه است. این زمان، از ششم مرداد ماه گذشته، آغاز شده و برخی از نامزد های انتخابات، هم اکنون، کارزارهای انتخاباتی خود را شروع کرده اند. کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، در روزهای آغازین مبارزات انتخاباتی، اعلام کرد که سقف هزینه های تبلیغاتی هر نامزد را تا 44 برابر دور گذشته افزایش داده و از مبلغ 10 میلیون افغانی به 442 افغانی (معادل حدود 5.5 میلیون دلار و چیزی بیش از 63 میلیارد تومان فعلی) رسانده است. سخنگوی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان با اعلام رقم فوق تاکید کرده بود که در دور گذشته، تمام نامزد های انتخابات ریاست جمهوری، در هزینه کرد تبلیغاتی خود، از سقف 10 میلیون افغانی تخطی کرده اند و در این دوره، برای پیشگیری از چنین تخلفی، سقف مجاز هزینه ها، تا این حد افزایش یافته است. آیا حقیقتا این سقف، از سوی نامزدها رعایت می شود؟ بر اساس گفته های صاحب نظران افغانستانی، هر چند که رقمی برابر با 63 میلیارد تومان برای تبلیغات، عددی بسیار بزرگ به نظر می رسد، اما هر نامزد انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، حداقل پنج برابر این مبلغ را (چیزی حدود 30 میلیون دلار برای هر نامزد برابر با 345 میلیارد تومان) هزینه می کند. برخی از مطلعان مسائل انتخاباتی در افغانستان، از آمادگی برای صرف بودجه های چند صد میلیون دلاری توسط برخی نامزدها خبر می دهند. هر چند که تا کنون، هیچ سند رسمی از ارقام هزینه شده در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان منتشر نشده، اما برخی از موسسات پژوهشی، مدعی بودند که در انتخابات سال 1393، صدها میلیون دلار توسط رقبای اصلی، هزینه شده است. اکنون نیز گفته می شود که برخی از نامزدها، آمادگی صرف مبالغی بیش از 700 میلیون دلار در انتخابات پیش رو را دارند. ارقامی نجومی که معلوم نیست دقیقا از چه منابعی تهیه شده و در کجا هزینه می شود؟ بودجه تبلیغاتی نامزد های ریاست جمهوری افغانستان از کجا تامین می شود؟ اینک شاید اصلی ترین سوال این باشد که این پول ها و هزینه های سرسام آور، از چه محلی تامین می شوند؟ پاسخ به این پرسش، بسیار مشکل است. چرا که نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، غالبا افراد قدرتمندی هستند که تاکنون تحت هیچ شرایطی، حاضر نشده اند در برنامه های شفاف سازی وضعیت مالی خود و بستگان نزدیک شان مشارکت کنند و میزان دارایی خود و منبع آن را  در اختیار رسانه ها و افکار عمومی قرار دهند. بسیاری از دولتمردان افغانستان و نمایندگان پارلمان، رسما اعلام کرده اند که حاضر به ثبت دارایی ها و منابع مالی خود نیستند. این در حالی است که برخی از همین افراد، گفته اند که دارایی هایی برابر با چند میلیارد دلار دارند، اما حاضر نیستند آن را در سیستم های رسمی ثبت کنند. با چنین وضعیتی، کشف محل تامین بودجه این نامزد ها، عملا غیر ممکن است. اما نوعا بودجه تبلیغات انتخاباتی نامزدها از یک یا چند روش زیر قابل تامین است:   الف) امکانات و دارایی های شخصی نامزد ها. ب) کمک های مالی تجار و افراد پرنفوذی که متحد سیاسی نامزدها به حساب می آیند. ج) کمک های مالی کشورهای خارجی از طریق سفارتخانه ها، NGO ها و موسسات کمک رسانی یا حتی سازمان های امنیتی و استخباراتی به افرادی که متحد آن کشور ها به حساب آمده و در راستای تامین اهداف آن کشور، تلاش می کنند. د) در برخی موارد، ادعای استفاده از منابع دولتی نیز از سوی برخی از نامزد ها مطرح شده، ولی برای اثبات آن هرگز سندی منتشر نشده است. نامزدها، پول های تبلیغاتی خود را در چه راه هایی صرف می کنند؟ صرف هزینه های مالی فراوان در انتخابات ریاست جمهوری ادوار گذشته، همواره شائبه فسادهای گسترده مالی را در اذهان مردم افغانستان و نیز جامعه جهانی به شدت ایجاد کرده است. اینک مناسب است که بدانیم، این نامزدها، عمدتا پول خود را صرف چه فعالیت هایی می کنند؟ برای دانستن این موضوع، لازم است که ابتدا بدانیم آن ها برای تبلیغات از چه راهکارها و ابزارهایی استفاده می کنند؟ نامزد های انتخابات ریاست جمهوری، پویش های خود را معمولا از نصب بیلبوردهای تبلیغاتی در متراژهای بزرگ در خیابان های اصلی شهرها تا توزیع پوسترهای کوچک، بروشور و سی دی و سایر وسایل تبلیغاتی کوچک در تمام محلات شهری و کوچه پس کوچه های روستاها آغاز می کنند. سفرهای استانی به مناطق مختلف به ویژه مراکز استان ها، معمولا در راس برنامه های کاری نامزد های مطرح قرار دارد. همچنین برگزاری همایش ها، پخش پیام های تبلیغاتی در رسانه ها و برگزاری نشست های مختلف نیز از دیگر راهکارهای تبلیغات نامزدهاست. در این میان، برخی از این فعالیت ها به دلیل شرایط ویژه افغانستان، بسیار هزینه بر است. به طور مثال، سفرهای استانی نامزدها به ویژه در مناطق کوهستانی و صعب العبور، به دلیل طولانی بودن زمان سفرهای زمینی و ناامن بودن مسیر، تنها از طریق حمل و نقل هوایی امکان پذیر است. مثلا سفر از کابل به شهر نیلی (مرکز استان دایکندی در مرکز افغانستان) که فاصله ای حدود 450 کیلومتر از یکدیگر دارند، به علت نبود جاده مناسب، چیزی حدود 30 ساعت زمان نیاز دارد. اما مشکل زمانی به چشم می آید که بدانیم اکثر مراکز استان ها، فاقد فرودگاه و پروازهای مسافری برنامه ریزی شده روتین هستند و این جاست که هر نامزد، مجبور می شود برای سفرهای استانی، اقدام به چارتر یک تا چند دستگاه بالگرد کند. هزینه هر رفت و آمد یک بالگرد برای شهری مثل نیلی، ده ها هزار دلار برای هر رفت و برگشت است. علاوه بر هزینه های حمل و نقل، برگزاری نشست ها و میتینگ های انتخاباتی نیز هزینه سنگینی برای نامزدها دارد. در روزهایی که از انتخابات کنونی در افغانستان پشت سر گذاشته ایم، برخی از منابع آگاه مدعی شده اند که یکی از نامزدهای مهم این دوره، برای برگزاری هر گردهمایی، مبلغی برابر با هزار افغانی (حدود 143 هزار تومان) را بابت هر شرکت کننده به برگزار کنندگان مراسم پرداخت می کند. به این ترتیب در یک گردهمایی هزار نفره، چیزی حدود یک میلیون افغانی (برابر با 143 میلیون تومان) هزینه می شود. وقتی برگزاری این گردهمایی ها، به یک مانور قدرت تبدیل می شود و تعداد افراد شرکت کننده و تعداد مراسم برگزار شده، نشانگر قدرت نفوذ یک نامزد تلقی می شود، مسابقه در برگزاری چنین گردهمایی هایی، مستلزم صرف میلیاردها افغانی خواهد بود. بخش دیگری از هزینه ها، صرف فعالیت های رسانه ای می شود. رسانه ها در افغانستان، اساسا خصوصی و غیر دولتی هستند و با رویکرد های تجاری و اقتصادی فعالیت می کنند. از این رو، زمان انتخابات، فرصت مناسبی است که رسانه ها با جذب آگهی های انتخاباتی یا با ایجاد موج های رسانه ای به نفع یک نامزد، بخش زیادی از هزینه های خود را تامین کنند. همچنین با توجه به اهمیت فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، برخی از نامزدها، از ماه ها قبل از شروع رسمی کارزارها، تیم های سایبری حرفه ای و تیم های بسیار بزرگ فعال در شبکه های اجتماعی را به منظور همسو کردن افکار عمومی با برنامه های خود استخدام می کنند. بذل و بخشش های شاهانه به بزرگان قومی در جامعه سنتی افغانستان به منظور جلب آرای مجموعه های قومی، بخش دیگری از هزینه هایی است که در انتخابات، بر شانه های نامزد ها سنگینی می کند. اما اصلی ترین بخش هزینه ها بر اساس آن چه که از سوی کارشناسان مسائل افغانستان گفته می شود، در معاملات پشت پرده و پنهان نامزد ها با افراد برگزار کننده انتخابات صورت می گیرد. تقلب، واژه ای است که در دوره های گذشته انتخابات افغانستان، بارها به گوش رسیده و وقوع آن از سوی مقامات ارشد افغانستان از جمله حامد کرزای رئیس جمهور پیشین، به کرات تایید شده  است. فساد مالی در نهاد های برگزار کننده انتخابات، به عاملی مهم در تعیین نتیجه انتخابات تبدیل شده و نامزدهای مطرح، ناگزیر هستند بخش زیادی از پول خود را صرف یارگیری در این نهاد ها در سطح افغانستان کنند. یار گیری که هرگز به صورت رسمی از آن، سخنی به میان نمی آید و تبادلات مالی آن نیز به صورت کاملا محرمانه صورت می گیرد، اما واقعیتی بزرگ از انتخابات افغانستان است و ممکن است ده ها میلیون دلار برای یک نامزد آب بخورد. سخن آخر متاسفانه باید اذعان کرد که انتخابات ریاست جمهوری، برای بسیاری از افراد در افغانستان، به عنوان فرصتی برای عقد پروژه های پول ساز به حساب می آید. کارمند های ارشد دولتی، رسانه ها، بزرگان قومی و هر کسی که می تواند در این فضا، تاثیری به جا بگذارد، به انتخابات افغانستان به عنوان یک فرصت طلایی پول ساز می نگرد و همین امر در کنار فساد گسترده به عنوان میراث دو دهه ای حضور غرب و آمریکا برای افغانستان، موجب شده که هزینه کرد چند صد میلیون دلار در یک انتخابات توسط یک نامزد، با این که در ایران و بسیاری از کشورها، عددی بسیار بزرگ به حساب می آید، در افغانستان چندان هم بزرگ نباشد.