روزنامه جمهوری اسلامی
1398/06/02
برنده و بازنده‌های بحران نفتکش‌ها
دکتر محمدمهدی مظاهریاستاد دانشگاه
نفتکش ایرانی موسوم به «گریس 1» که 13 تیرماه امسال به بهانه حمل نفت خام به کشور تحت تحریم سوریه به دست نیروی دریایی انگلیس در آب‌های جبل‌الطارق توقیف شده بود، روز پنج‌شنبه 24 مرداد، براساس حکم دیوان عالی محلی جبل‌الطارق آزاد شد. این کشتی پس از رفع توقیف به «آدریان دریا» تغییر نام داد و درحالی که در زمان توقیف با پرچم پاناما حرکت می‌کرد، حال پرچم ایران بر آن نصب شده است.
با وجود رای دادگاه جبل‌الطارق به آزادی نفتکش ایرانی، آمریکا که از ساعاتی قبل از صدور رای دادگاه، تلاشها برای ادامه توقیف این نفتکش را آغاز کرده بود، همچنان می‌کوشد با بهانه‌های واهی مانع آزادی آدریان دریا شود. تهدید خدمه و ناخدای این کشتی به عدم صدور ویزای آمریکا برای آنها در صورت همکاری با سپاه پاسداران ایران، از جمله جدیدترین سنگ اندازی آمریکا بر سر راه ایران است.
حال هر چند با تهدیدات آمریکا، کاپیتان و شش نفر از خدمه کشتی خواهان پایان ماموریت خود در نفتکش ایرانی شده‌اند و در نتیجه ادامه مسیر این ابر نفتکش مستلزم جایگزینی افراد جدید است، اما به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به پایان بحران نفتکش‌ها، توجه به چند نکته در باب دلایل آغاز و چگونگی سرانجام این بحران لازم و ضروری است.
در درجه نخست به نظر می‌رسد آغاز بحران نفتکش‌ها به نوعی حاصل بی‌ثباتی سیاسی جدیدی است که اخیرا بن‌بست برگزیت برای انگلیس ایجاد کرده است. در واقع عناصری در دستگاه سیاست خارجی دولت ترزا می که روزهای واپسین بودن در قدرت را تجربه می‌کردند، کوشید از این مسیر به نوعی حمایت شریک استراتژیک دیرینه یعنی ایالات متحده را جلب کنند و طبیعتاً چون قرار نبود دیر زمانی در عرصه قدرت باقی بمانند، طبیعتاً نگرانی زیادی هم از بابت تبعات و عواقب این بحران نداشتند. در نتیجه بوریس جانسون، نخست‌وزیر تازه کار انگلیس در بحرانی گرفتار شد که هم حزبی‌هایش در دولت قبلی شعله آن را روشن کرده بودند. هر چند مقامات دستگاه سیاست خارجی وی کوشیدند با نمایش وحدت نظر و هماهنگی با تصمیم دولت قبلی، در مقابل ایران شاخ و شانه بکشند و حتی از شرکت در ائتلاف آمریکایی برای حفظ امنیت کشتیرانی در خلیج فارس سخن گفتند، اما در عمل هیچ اقدام جدی انجام ندادند و تنها کوشیدند با دیپلماسی پنهان راه را برای پایان این بحران بی‌مورد و خودساخته باز کنند.
در واقع، در مقطع کنونی انگلیس دچار نوعی بحران هویت سیاسی شده که مقامات این کشور را بین توافق با اروپا برای ادامه نسبی همکاری‌ها بعد از خروج از اتحادیه و بازگشت محض به آغوش آمریکا و ایفای نقش قدیمی شریک استراتژیک اروپایی برای این کشور، معطل و مبهوت گذاشته و متاسفانه در این میان ایران و برجام بیشترین آسیب را از این بحران هویت سیاسی خورده‌اند.
هرچند نفتکش انگلیسی استینا ایمپرو(Stena Impero) همچنان در توقیف ایران قرار دارد و بنابراین هنوز نمی‌توان از پایان کامل بحران نفتکش‌ها سخن گفت، اما با این حال می‌توان پرسید دستاورد این بحران انگلیسی برای طرفهای بحران چه بود؟ اگر جمهوری اسلامی ایران، انگلیس، اتحادیه اروپا و آمریکا را چهار طرف اصلی بحران اخیر نفتکش‌ها بدانیم، باید گفت برای ایران، این بحران قدرت عملیاتی کشورمان در عرصه خلیج فارس را به نمایش گذاشت و مشخص کرد که جمهوری اسلامی ایران هر چند عمیقا به ترتیبات حقوق بین‌الملل، آزادی دریانوردی و اصل دیپلماسی و مذاکره پایبند است، اما در صورت رفتار غیر حقوقی و زورگویانه طرف مقابل، توان ایستادگی و حمایت از حقوق و منافع خود را دارد و تن به هیچ گونه فشار و باج خواهی نمی‌دهد.
برای انگلیس، این بحران نوعی اشتباه استراتژیک ناشی از بی‌ثباتی‌های داخلی را به نمایش گذاشت که ابهت و کیاست این قدرت اروپایی را خدشه‌دار کرد. برای اروپا بحران اخیر نفتکش‌ها تاکید دوباره‌ای بر تشتت موجود در این اتحادیه بود، اختلاف نظر عمیق تروئیکای اروپایی سبب شد این کشورها نه بتوانند به ائتلافی اروپایی شکل دهند و نه بخواهند به ائتلاف آمریکایی بپیوندند؛ اختلاف و چند دستگی که هر چند در خلیج فارس به نفع جمهوری اسلامی ایران است، اما در قضیه حفظ برجام و شروع به کار اینستکس تا حدودی نا امید‌کننده و مایه نگرانی است.
در شرایطی که انتظار می‌رفت سه قدرت کلیدی اروپا یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان با جدیت برای راه‌اندازی اینستکس و حفظ برجام در مقابل تحریمهای خودسرانه و غیرحقوقی آمریکا تلاش کنند، شاهد این هستیم که با وضعیت جدید انگلیس، اتحادیه اروپا خود به نوعی دچار تزلزل و شکاف شده و توان آن برای قدرت نمایی در برابر آمریکا روز به روز کمتر میشود.
اما برای آمریکا، بحران نفتکش‌ها نوعی افتضاح سیاسی و نمایش بی‌آبرویی و بی‌اعتباری بود. آمریکا نه توانست از طریق این بحران دست‌ساز انگلیس به رهبری ائتلافی نظامی در خلیج فارس برسد و نه موفق شد جلوی رفع توقیف کشتی ایرانی را بگیرد. حال هر چند تلاش‌های این کشور برای متوقف کردن ابر نفتکش ایرانی ادامه دارد، اما به نظر می‌رسد بحران نفتکش‌ها آنچه را که باید به جامعه جهانی نشان می‌داد، نشان داده است.
سایر اخبار این روزنامه
افتتاح 25 طرح فرودگاهی در هفته دولت
استانداری تهران:
تمامی مسکن‌های مهر تا 9 ماه آینده واگذار می‌شوند
با دستور رئیس‌جمهور انجام شد؛
رونمایی از سامانه بومی پدافند هوایی پیشرفته باور 373
وزیر ارتباطات:
محدودسازی و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی راه‌حل نیست
سخنگوی قوه قضاییه بازداشت 2 نماینده مجلس را تایید کرد
رایزنی برجامی وزیر خارجه کشورمان با رئیس‌جمهور فرانسه در پاریس
ظریف: گفتگوی سازنده‌ای با مکرون داشتم،رایزنی‌های دو کشور ادامه خواهد داشت
جای خالی شایسته‌سالاری
هشدار شدیداللحن گردان‌های حزب‌الله عراق به آمریکا
تسلط ارتش سوریه بر 100 شهرک و روستا در حومه حماه و ادلب
با حضور رئیس سازمان مدیریت وبرنامه‌ریزی کشور:
افتتاح طرح توسعه بزرگترین کارخانه تولید خوراک آبزیان خاورمیانه در چهارمحال و بختیاری
برنده و بازنده‌های بحران نفتکش‌ها
دکتر جهانگیری درمراسم افتتاح طرح‌های ورزشی، خدماتی استان مازندران:
اجرای صد‌ها پروژه ملی و منطقه‌ای در شرایط تحریمی بی‌سابقه است
طرح عرضه مستقیم گوشت قرمز از امروز آغاز میشود
