روزنامه ابتکار
1398/05/27
رونق تولید راه حل مشکلات فعلی است؟ بحران چک‌های برگشتی
کیمیا نجفیچک یکی از رایج‌ترین وسایل مبادله در معاملات اقتصادی است. اما در ماه‌های اخیر مشکلات به وجود آماده در استفاده از این ابزار آنقدر زیاد شد که مسئولان مربوطه را به فکر ارائه راه‌حل واداشت و از آن پس ما شاهد راه‌اندازی سامانه‌هایی برای کنترل و نظارت بر چک‌های بانکی بودیم. اما اینکه این سامانه‌ها و قوانین جدید تا چه میزان می‌تواند کارآمد باشد، پرسشی است که پاسخ‌های متفاوتی دارد.
با گسترش تعداد چک‌های برگشتی و اعلام آمارهای مرتبط با آن از سوی بانک مرکزی، سیاستگذار پولی به این فکر افتاد که اصلاح قانون چک را در دستور کار قرار داده و زمینه‌ای را فراهم آورد که با راه‌اندازی یک سامانه، نظارت دقیق‌تری بر روند صدور چک‌های بانکی و رسیدگی به دعاوی مرتبط با آن صورت گیرد. در‌واقع، هدف نهایی سامانه‌های طراحی شده از سوی بانک مرکزی از جمله چکاوک و سایر زیرسامانه‌های مرتبط با آن از جمله صیاد و سامانه استعلام پیامکی افزایش اعتبار چک در سطح جامعه، کاهش آمار چک‌های بلامحل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از افزایش صدور چک‌های برگشتی بوده است. این در حالی است که بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که نباید سیاست‌های پولی را دستکاری کرد و می‌توان با ارائه تسهیلات به واحدهای تولیدی ضمن کاهش چک‌های برگشتی به وصول معوقات بانکی نیز کمک کرد. قانون جدید چک که آذرماه سال گذشته توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ابلاغ شد، به نوعی «اصلاحیه» برای استفاده از چک به عنوان یکی از ابزارهای اعتباری خرید و فروش در ایران تبدیل شد. این قانون، ضابطه‌های تازه‌ای برای صدور چک در نظر گرفت که کار را برای صادرکننده آن سخت‌تر کرد. مطابق این اصلاحیه، در‌صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت شده پشت چک، آن را به بانک تسلیم کند. ضمن اینکه بانک مکلف است بنا به درخواست دارنده چک فورا کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد کند و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای با مشخصات مذکور در ماه قبل، آن را به متقاضی تحویل دهد. اما همانطور که گفته شد بسیاری از کارشناسان معتقدند به جای راه‌اندازی سامانه‌های نظارتی و یا اتخاذ قوانین جدید می‌توان با رونق بخشیدن به واحدهای تولیدی بسیاری از مشکلات مالی بانکی کاهش پیدا می‌کند. این صاحب‌نظران بر این باورند که رکود و تورم و مشکلات عدیده اقتصادی از مواردی است که در افزایش چک‌های برگشتی نقش دارد و با فراهم کردن زمینه بهبود در تولید می‌توانیم مشکلات تولیدکنندگان و بخش تولید را کاهش دهیم. این در حالی گفته میشود که برخی دیگر از کارشناسان نیز نظر مشابه دارند و معتقدند هنگامی که اقتصاد کشور درگیر تشنج میشود و یا به عبارتی بهتر با بحران روبه‌رو میشود تخلفات مالی نیز افزایش پیدا می‌کند. در این راستا حمیدرضا اشرف‌زاده، اقتصاددان با اشاره به سابقه استفاده از چک به «ابتکار» گفت: ما باید بدانیم که تمام چرخ اقتصاد از این طریق می‌چرخد. برات یا همان چک 5 هزار سال سابقه دارد و این مسئله نشان از اهمیت این ابزار مبادلاتی است. در حال حاضر متاسفانه شرایط اقتصادی سخت شده و دائما این روزها می‌شنویم که تعداد چک‌های برگشتی افزایش پیدا کرده است. به عبارتی دیگر رکود که میشود تعداد چک‌های برگشتی افزایش پیدا می‌کند. یعنی تمام معاملات اقتصادی از معاملات خرد گرفته تا معاملات کلان بر روی چک می‌گردد و در دوران رکود این روند با چالش روبه‌رو میشود.
وی از برهم خوردن هرم اعتباری گفت: اکنون تعداد زیادی از فعالان اقتصادی چک‌های‌شان برگشت می‌خورد و هرم اعتباری بانک به هم می‌ریزد. هرم اعتباری که نظم خود را از دست بدهد کل نظام مالی را با چالش روبه‌رو می‌کند. بنابراین اصلا نباید چاره حل مشکلات افزایش تعداد چک‌های برگشتی را با قانون کنونی برطرف کنیم. راه حل این مشکل این است که رونق اقتصادی ایجاد شود. بزرگ‌ترین اشتباه در نظام مالی این است که دائما قوانین را دستکاری می‌کنند. مدت‌ها است که در سیستم بانکی، نرخ بهره و چک دخالت داده میشود و ثمره مثبتی به دست نیامده است. اکنون هم نباید به روند قبل پیش بروند و برای مشکلات بانکی باید تولید را رونق داد. ما باید توجه داشته باشیم که نمی‌توانیم با سیستم پولی بازی کنیم.
این اقتصاددان، اقتصاد را هنر نامید و دراین‌باره گفت: ما باید بدانیم که اقتصاد هنر است و تنها در تئوری اقتصادی و شکل هندسی خلاصه نمی‌شود. مدیریت کردن اقتصاد نیازمند هنر است و متاسفانه افراد تصمیم‌گیرنده نشان می‌دهند که این هنر را ندارند. دوای این درد ایجاد رونق است، اما نتوانسته‌اند این درد را درمان کنند. اقتصاد از سال 90 تا اکنون که سال 98 است در رکود قرار گرفته است. در این دوره تمام تجار ورشکسته می‌شوند، تولید از بین می‌رود و تعداد چک‌های برگشتی افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط کلاهبرداری‌های بسیاری رخ می‌دهد و مشکلات روزبه‌روز بیشتر میشود. نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که هرگاه تعداد چک‌های برگشتی در یک اقتصاد افزایش یافت باید، بدانیم که وضعیت به بحران نزدیک شده است و باید به دنبال راه حل‌های مناسب باشیم.
وی با اشاره به کارآمد نبودن چنین سامانه‌های ادامه داد: متاسفانه سامانه‌های نظارتی نمی‌تواند وضعیت را کنترل کند. این سامانه‌ها بر روی چه چیزی می‌خواهند نظارت داشته باشند؟ فردی که نیت کلاهبرداری دارد هیچگونه نظارتی را نمی‌پذیرد و فردی که طعمه کلاهبرداری باشد متوجه شرایط نیست. به غیر از این تعداد زیادی از تجار، واردکننده، صادرکننده و... چک وسیله دستشان است و ممکن است نظارت‌ها را محدودیت بدانند.
اشرف‌زاده اظهار کرد: واردکننده‌ای را در نظر بگیرید که با چک کالاهایی را خریداری کرده است و تصمیم دارد که این کالاها را وارد کشور کند، اما اجناس در گمرک می‌ماند. این فرد دیگر توان پاس کردن چک خود را ندارد و همین موارد باعث میشود که تعداد چک‌های برگشتی بالا برود.
وی در پایان گفت: در این میان هم افرادی هستند که گمان می‌کنند سیستم بانکی اشکال دارد اما باید بدانند که سیستم بانکی هیچ ایرادی ندارد. اگر دائما قوانین تغییر نکنند ما سیستم بانکی مناسبی داریم. همانطور که گفتم متاسفانه فرد متخصصی که هنر مدیریت اقتصاد را داشته باشد کم به چشم می‌خورد و باید افرادی که این هنر را دارند به میان بیایند.
سایر اخبار این روزنامه
ظریف در جمع خانواده‌های شهدا و آزادگان:
نباید در پس مقاومت شما پنهان شویم
جهانبخشمحبی نیا
حال نزار اقتصاد
رونق تولید راه حل مشکلات فعلی است؟
بحران چک‌های برگشتی
نشانه‌ای از اصلاح ساختار بودجه در مصوبه سران قوا وجود ندارد
وابستگی به نفت و نتیجه تحریم نفت
آیا اصولگرایان از رئیس سابق قوه قضائیه عبور خواهند کرد؟
زیر تیغ منتقدان
وزارت خارجه ایران روز گذشته میزبان گفت‌و‌گوهای هیئتی از انصارالله با چهار سفیر اروپایی بود
آیا مفاهیم توسعه، تولید و اقتصاد مقاومتی می‌تواند به ارزش‌های اجتماعی نسل جدید تبدیل شود؟
وزیر اطلاعات:
باید از دو قطبی شدن دانشگاه‌ها در دوران انتخابات جلوگیری کرد
توضیحات معاون اول قوه قضائیه درباره خروج متهمان از کشور
ممکن است فرد با ارائه وثیقه تعیین شده از کشور رفته باشد
پاتک راهبردی و فعال یمن به قلب ریاض
