روزنامه ابتکار
1398/05/20
به مناسبت روز جهانی شیر انجام شد آغاز زندگی مشترک «هیرمان» و «ایلدا»
گروه جامعه: «هیرمان و ایلدا به هم رسیدند»؛ آغاز زندگی مشترک شیرهای وارداتی باغ وحش ارم تهران، با روز جهانی شیر همزمان شد. هر چند رئیس باغ وحش ارم، هدف از پروژه سفر این دو شیر به ایران و قرار گرفتنشان در کنار یکدیگر را تکثیر آن‌ها نمی‌داند، اما حالا بسیاری منتظرند ببینند تکثیر در اسارت که پیشتر درباره یوزهای ایرانی پارک پردیسان جواب نداد، می‌تواند تعداد شیرهای ایرانی را در اسارت افزایش دهد یا خیر؟80 سال از آخرین باری که شیر ایرانی آزادانه در طبیعت ایران می‌خرامید گذشته است. شکار بیرویه، تخریب زیستگاه و از دست دادن منابع غذایی باعث که شیرهای ایرانی منقرض شوند و به دیگر فامیل گربه‌سان خود، ببر ایرانی بپیوندند. در حالی که یوزهای ایرانی نیز در معرض خطر انقراض دارند، ایده‌هایی برای احیای نژاد شیر و ببر ایرانی و نیز حفظ یوزهای ایرانی مطرح شده است. هرچند با وجود یوزهای زنده و آزاد در طبیعت ایران، اصلی‌ترین راه حفظ آن‌ها، حفظ زیستگاه، تامین غذا، وجود قوانین سخت‌گیرانه برای شکار یا آسیبرساندن به آن‌ها و نیز بیمه آسیب‌دیدگان از حمله احتمالی یوزها به نظر می‌رسد، درباره شیرها و ببرهای منقرضشده، راهکاری که دنبال شده است، آوردن شیرها و ببرهایی با نژاد و کد ژنتیکی نزدیک به گونه ایرانی به کشور بوده است. راهکاری که البته هنوز جواب نداده است.
روزی برای سلطان جنگل
مردادماه در تقویم مقارن با صورت فلکی شیر است و 19 مردادماه نیز بهعنوان «روز جهانی شیر» شناخته میشود. هدف از نامگذاری یک روز خاص به نام سلطان جنگل، جلب حمایت‌های مادی و معنوی بیشتر از سوی مردم و سازمان‌های مسئول، برای مراقبت از این گربه‌سان باشکوه و زیباست. در حالی که بیشه‌های ایران از حضور شیرهای ایرانی خالی شده است، وضعیت شیرهای آفریقایی و آسیایی نیز چندان خوب نیست و جمعیت این گونه‌ها رو به کاهش است. در حالی که در سال 1975، تعداد شیرهای آفریقایی در قاره سیاه افزون بر 250 هزار قلاده تخمین زده می‌شد، امروز این تعداد به حدود 30 هزار قلاده کاهش یافته است. وضعیت شیرهای آسیایی کمی بهتر است. در حالی که در سال 1907 تعداد شیرهای جنگل‌های هند، به عدد خطرناک 13 قلاده رسیده بود، در سه دهه گذشته با رسیدن جمعیت این گونه به 523، شیرهای آسیایی از مرز انقراض به محدوده حفاظت رسیده‌اند. با این حال، این آمارهای امیدوارکننده باعث نمی‌شود که فراموش کنیم سالانه 50 شیر به دلایل مختلف جان خود را از دست می‌دهند.
پروژه احیای شیرهای ایرانی
پس از شکست احیای ببر ایرانی با وارد کردن دو ببر نژاد سیبری از روسیه که نزدیک‌ترین نژاد به نژاد ببر ایرانی دانسته می‌شد، حالا این بار قرار است بخت شیرها در ایران آزموده شود. ۱۱ اردیبهشتماه امسال بود که یک گونه شیر نر از باغ وحش بریستول انگلیس راهی ایران شد. او ابتدا «کامران» نامیده شد، اما بعدتر نام او را «هیرمان» گذاشتند. اواسط خرداد نیز جفت او با نام «ایلدا» از باغ وحش دوبلین به ایران رسید. حالا بعد از طی شدن مراحل آشنایی اولیه، از روز گذشته این دو شیر در کنار هم قرار می‌گیرند و چشم‌های منتظر بسیاری نظاره‌گر این هستند که آیا این دو می‌توانند با یکدیگر کنار بیایند یا خیر. ایمان معماریان دامپزشک ارشد باغ وحش ارم، با بیان این که «این دو شیر از زمان ورود به ایران تاکنون همدیگر را ملاقات نکرده‌اند اما در مراحل مختلف با هم آشنا شدند و بوی همدیگر را گرفته‌اند»، در این باره توضیح داد: «از حدود نزدیک به دو ماه پیش که این دو حیوان را داریم در دو جایگاه جداگانه نگهداری می‌شدند که با یک درِ بزرگ جدا میشود. مرتبا در جایگاه‌ها جابهجایشان می‌کردیم تا با علایم همدیگر و ادرار و مدفوع یکدیگر آشنا شوند و به هم خو بگیرند. درهای خاص سوراخ‌دار هم داشتیم که می‌توانستند همدیگر را ببینند و بو کنند و حالا به مناسبت روز جهانی شیر برای اولینبار به هم معرفی شدند». وی با یادآوری حادثه ببرهای سیبری که پس از معرفی همدیگر را کشتند، گفت: «اگر این پیش‌زمینه به درستی اتفاق نیفتد می‌تواند بسیار خطرناک باشد و حتی ممکن است منجر به مرگ حیوان شود». دامپزشک باغ وحش تهران افزود: «در دو سه روز آینده ما بیشتر مراقبیم و به همین دلیل زمان‌هایی که امکان نظارت بر حیوان‌ها را نداریم و حواسمان به آن‌ها نیست، جدایشان می‌کنیم تا زندگی مشترکشان آرام آرام آغاز شود». معماریان در خصوص برنامه احتمالی برای تکثیر شیرها گفت: «هنوز برنامه خاصی نداریم مگر اینکه برنامه‌ای از سوی EEP شیر ایرانی اعلام شود؛ به این منظور که مشخص باشد این تکثیری که انجام میشود برای توله‌هایش چه اتفاقی می‌افتد». وی تاکید کرد: «در غیر این صورت دو حیوان امکان جفتگیری ندارند و جفتگیری آن‌ها دست ماست. برای آن‌ها از کنتراسپشن استفاده می‌کنیم. شیرهای آفریقایی ما هم جفتگیری نمی‌توانند بکنند و از کنتراسپشن استفاده می‌کنیم تا زمانی که لازم باشد». دامپزشک باغ وحش تهران درباره طرح برخی نظرات در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر اینکه شیر ایرانی را از جای بهتری به شرایط بد در ایران منتقل کرده‌اند گفت: «این جایگاهی که الان داریم مورد تایید اروپایی‌ها بوده است. چندین بار آمده‌اند و بازرسی کرده‌اند و از نظر تمامی استانداردها کاملا استاندارد بوده و شرایطش حتی بهتر از باغ وحش بریستول است». معماریان تصریح کرد: «شیرها اینجا شرایط کاملا خوبی دارند که به ایران اختصاص داده شدند وگرنه به ایران اختصاص داده نمی‌شدند مثل هشتاد سال گذشته که درخواست‌های ایران رد شده بود». وی یادآور شد: «هیرمان (شیر نر) یک برادر دوقلو هم داشت. هیرمان به ایران آمد و یک ماده از دوبلین برایش آوردیم. بعد به جای هیرمان برای برادر دوقلویش در بریستول انگلستان هم یک شیر ماده آوردند اما متاسفانه سه روز بعد از اینکه ماده به آنجا رفت برادر هیرمان مشکلات شدید تنفسی پیدا کرد در حدی که مجبور شدند حیوان را راحت کنند. بنابراین به نظر می‌رسد دستکم الان که هیرمان زنده است اینجا شرایط خیلی هم بد نیست». معماریان تاکید کرد: «البته متاسفانه از آن شاخه (خانواده هیرکان) فقط هیرمان باقی‌مانده است. پدرش که اسمش کمال بود ۱۸ ساله بود که مرد و شیوا هم وقتی این دو شیر دوقلو را زایمان کرد مرد و با مرگ برادر هیرمان از آن شاخه و از بچه‌های کمال و شیوا فقط هیرمان باقی‌مانده است». دامپزشک باغ وحش تهران یادآور شد: «از حدود ۸۰ سال پیش که شیر در ایران منقرض شد، ایرانی‌ها به فکر حفاظت از حیات وحش افتادند. مناطق چهارگانه را تعریف کردند و پارک ملی و منطقه حفاظت شده و …. تعریف شد. از همان زمان فکر می‌کردند که چگونه شیر ایرانی را به کشور برگردانند چون نماد ایران بود. از همان زمان و در ادامه آن بعد از انقلاب هم خیلی تلاش شد اما به دلایل مختلف ناموفق بود». معماریان تاکید کرد: «برنامه‌ای به نام EEP وجود دارد که تکثیر گونه‌های در خطر انقراض را در باغ وحش‌ها کنترل می‌کند. شیر ایرانی هم در این برنامه هست تا تکثیرش کنترل شود، ژنشان هم‌خون نشود و مسائلی از این دست. تصمیم گرفتیم به این برنامه درخواست بدهیم؛ جایگاهی در اندازه و شرایط استاندارد تعیین شد، نقشه‌هایی کشیده شد و چندین بار بازرس آمد تا اشکالات برطرف شد. ۸ سال طول کشید و در این مدت شاهد سنگ‌اندازی‌های مختلف داخلی و خارجی بودیم. خیلی اتفاق‌های مختلفی افتاد و نهایتاً هم بعد از ۸ سال گفتند به دلیل تحریم‌ها نمی‌شود شیر به ایران بفرستیم که خود اتحادیه باغ‌وحش‌ها نامه زد به وزارت امور خارجه انگلستان که اصلاً این شیرها ربطی به تحریم ندارد و پولی قرار نیست رد و بدل شود و خرید و فروشی در کار نیست. سرانجام توانستیم اولین بار بعد از ۸۰ سال شیر ایرانی را به کشور بیاوریم».
تجربه ناکام پسرعموها!
پس از ناکامی تجربه تکثیر ببرها، این فرآیند در حالی برای شیرها هم انجام میشود که با توجه به افزایش سن یوزپلنگ‌های بوستان پردیسان و شکستخوردن راه‌های گوناگون تکثیر در اسارت این گونه در معرض خطر ایران، درباره آن‌ها هم نگرانی وجود دارد. معماریان درباره سرنوشت لقاح مصنوعی پلنگ و یوزپلنگ در ایران هم گفت: «در مورد یوزها لقاح مصنوعی را انجام دادیم و موفق نبود. پلنگ‌های باغ وحش تهران هم چون جفتگیری طبیعی داشتند لقاح انجام نشد اما متاسفانه جفتگیری موفق نبود. چیزی که حدس می‌زنیم این است که چون پلنگ نر یک دست نداشت هنگام جفتگیری پوزیشن درست نتوانسته بگیرد و جفتگیری کامل نشده است». معماریان تاکید کرد: «شانس پلنگ‌ها برای لقاح مصنوعی خیلی بیشتر از یوزهاست.در مورد یوزپلنگ در دنیا تا کنون با روش غیرتهاجمی لقاح مصنوعی، هیچوقت، هیچ‌کس موفق نبوده است که یوزپلنگ‌ها را بارور کند.اما همه تلاشمان را می‌کنیم و از همه روش‌های نوین دنیا هم برای دلبر استفاده می‌کنیم. برای ایران هم که تازه به سن بلوغ رسیده در پله‌های اول جفتگیری طبیعی با کوشکی را امتحان می‌کنیم. البته کیفیت اسپرم کوشکی خیلی کم شده و هر بار که اسپرم می‌گیریم هم حجم و هم خاصیت اسپرمش کم شده است. اما کماکان بارور است». وی یادآور شد: «با استفاده از اسپرم تازه شانس موفقیت هرچند نزدیک به صفر اما بیشتر از اسپرم فریز شده است. اسپرم فریز شده به ما این امید را می‌دهد که با علم آینده دنیا کار بهتری انجام بدهیم. به هر حال در مورد پلنگ‌ها یک بار دیگر جفتگیری طبیعی را امتحان می‌کنیم چون جفتگیری طبیعی همیشه بر لقاح مصنوعی اولویت دارد».
اهمیت داشته‌ها، بیش از احیای نداشته‌ها
چشم‌های بسیاری نگران گونه‌های در معرض خطر محیطزیست ایران است. حالا باید دید بعد از تلاش‌ها برای حفظ یوزهای ایرانی، شیر ایرانی، این نشان پیشین بیرق ایران نیز امکان بازگشت به خانه را خواهد داشت. این آرزو، هر چند دور است، اما در کنار امید، زیرساخت‌هایی مثل زیستگاه بدون معارض و مملو از طعمه نیز می‌خواهد که باید به فکر آن بود. با این حال مهمتر از احیای دو گونه گربه‌سان منقرضشده ایرانی – شیر و ببر – حفظ 8 گونه دیگر است که همگی در وضعیت بحرانی به سر می‌برند و باید قدر داشته‌هایمان را نیز بیشتر بدانیم. شاید بهتر باشد ضمن تلاش برای این فرآیندهای حفظ و احیا، فعلا از حضور «هیرمان» و «ایلدا» در ایران و دیدنشان در کنار یکدیگر لذت ببریم.
سایر اخبار این روزنامه
به مناسبت روز جهانی شیر انجام شد
آغاز زندگی مشترک «هیرمان» و «ایلدا»
علیرضا صدقی
دوگانه سیاستورزی در ایران
«ابتکار» از احتمال چرخش سیاست خارجی عربستان نسبت به ایران گزارش می‌دهد
گمانه‌زنی تا واقعیت تنش‌زدایی میان تهران و ریاض
بانک‌ها با چراغ سبز بانک مرکزی همچنان به بنگاه‌داری در بازار ادامه می‌دهند
اولتیماتوم به بنگاه‌داری بانک‌ها
آیا دوران طلایی طنز صدا و سیما به پایان رسیده است؟
خنده سیری چند؟
جنگ نیابتی میان ابوظبی و ریاض
امارات عدن را تصرف کرد
محرومیت پرسپولیس و سپاهان تغییر کرد
اشتباه تایپی یا فشارهای بیرونی؟
راه‌های پیش‌روی اصلاح‌طلبان بعد از واکنش کدخدایی به پیشنهاد مذاکره بررسی شد
مشارکت فعال یا منفعل؟
رهبری در پیامی به زائران بیت‌الله الحرام:
معامله قرن محکوم به شکست است
روحانی در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی اعلام کرد
تاکید بر عادلانه شدن دستیابی دهک‌های پایین درآمدی به منابع انرژی
دو نفر کشته و چند نفر زخمی شدند
جزئیات درگیری در محدوده پادگان نیروی هوایی
سرلشکر باقری:
تحولات کشمیر نگرانکننده است
در بیستمین نشست سالیانه اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه‌های سراسر کشور
وزیر کشور:
رسانه‌ها در کنترل حوادث دی 96 موفق بودند
