سفر به قطعه‌ای از بهشت(1)

بعد از حدود یکسال انتظار و اشتیاق، بالاخره توفیق سفر به مشهد و زیارت امام رضا علیه‌السلام در تاریخ سه‌شنبه 25 تیرماه امسال دست داد و توانستم با خانواده به مدت سه روز در زمره زائران تربت پاک مولا باشم.
در طول یکسال گذشته بارها تلاش کرده بودم ولی نمی‌دانم چرا توفیق سفر به این قطعه از بهشت نصیب نمی‌شد. در هفته دوم فروردین امسال، با استفاده از تعطیلات نوروزی به عتبات مشرف شدیم. در کاظمین به دو امامی که بارگاه ملکوتیشان نگین بغداد است و امام هفتم، پدر امام رضاست و امام نهم، فرزند آن حضرت، عرض کردم از خدا بخواهید زیارت امام هشتم را نصیبم فرماید تا نایب‌الزیاره شما باشم و سلامتان را به آن حضرت برسانم. در روزهای آخر تیرماه هنگامی که در کنار ضریح امام رضا علیه‌السلام ایستاده بودم، به یاد عهدی که در کاظمین بسته بودم افتادم و به آن عمل کردم. لذتی داشت وصف‌ناشدنی...
(2)
لذت معنوی زیارت امام رئوف، وقتی دوچندان شد که در حرم آن حضرت، خیل عظیم زائران را از رنگ‌ها، زبان‌ها، قومیت‌ها، نژادها و کشورهای مختلف دیدم. از اینها مهم‌تر و زیباتر، حضور یکسان عناصر سیاسی از جناح‌های مختلف و متضاد در گرد شمع وجود امام رضا بود که همگی با عشق زایدالوصفی سرگرم زیارت بودند و کاملاً پیدا بود که قبل از ورود به صحن‌ها تمام علائق سیاسی و جناحی را کنار گذاشته‌اند و اذن دخول به حرم را بعد از خروج از تورهای تعصب‌های گروهی که به دور آنها تنیده‌اند، خوانده و فارغ‌ از هر تعلقی به حرم آمده‌اند. به همین دلیل، هیچکس آنها را سوال‌پیچ نمی‌کرد که: «تو در برون چه کردی که درون خانه آئی؟» با گوش جان می‌شنیدم که منادی به آنها – از هر جناحی که بودند – می‌گفت: «کرم نما و فرود آ که خانه خانه توست». شاید یک تفسیر از عنوان «امام رئوف» که مخصوص حضرت ثامن‌الحجج است، همین باشد.


(3)
با کارهای بزرگی که مرحوم آیت‌الله طبسی در دوران مسئولیتش در تولیت آستان‌قدس برای مجموعه حرم به ویژه صحن‌ها، رواق‌ها، ایجاد امکانات اطراف حرم، مدارس علمیه، دانشگاه، کتابخانه، موزه، مهمان‌سراها و مرافق موردنیاز انجام داد، معنویت بیرون حرم نیز با خود حرم هماهنگ شده است. خدا او را غریق رحمت واسعه خود فرماید که هرچه در توان داشت برای افزودن بر شکوه بارگاه امام رضا علیه‌السلام بکار گرفت و نه‌تنها از اموال آستان‌قدس چیزی برنداشت بلکه هرچه خود داشت را نیز تقدیم کرد. با این اسطوره تواضع، بارها در دفتر کارش دیدار داشتم و از نزدیک در جریان امور قرار می‌گرفتم.
بعد از انتصاب جناب آقای رئیسی به تولیت آستان قدس رضوی در همان ماه‌های اول مسئولیت ایشان به دیدارشان رفتم و پیشنهاداتی دادم از جمله اینکه فرصت حضور در آستان‌قدس را به چتری فراگیر برای رهبری تبدیل کنید که تمام جناح‌ها را دربر بگیرد و ایشان نیز تا حدودی به این پیشنهاد عمل کردند. در سفر اخیر به مشهد فرصت دیدار با جنای آقای مروی، که از خوبان است، دست نداد. برای ایشان در فراگیرتر کردن این چتر آرزوی توفیق دارم و امید و آرزو دارم روزی فرا برسد که شاهد باشیم کل کشور جمهوری اسلامی ایران همچون حرم امام رضا علیه‌السلام عرصه حضور خالصانه و فارغ از تعلقات گروهی اعضاء و هواداران تمام جناح‌های سیاسی باشد.
(4)
در ایامی که در مشهد مشرف بودم، تنی چند از حضرات مراجع تقلید مقیم قم هم با استفاده از تعطیلات تابستانی حوزه‌های علمیه، به مشهد سفر کرده بودند. از فرصت کمی که داشتم فقط توانستم برای دیدار با حضرت آیت‌الله حاج‌شیخ‌یوسف صانعی استفاده کنم. در یک دیدار خصوصی نسبتاً طولانی با ایشان درباره تساوی دیه زن با مرد که اخیراً دیوان عالی کشور در چارچوب وحدت رویه نظر به پرداخت مابه‌التفاوت دیه زن با مرد توسط صندوق تامین خسارت‌های بدنی داده، صحبت کردم. این صحبت، به تناسب فتوای معروف ایشان درباره تساوی دیه زن و مرد بود که در سال‌های دهه 80 رسماً در درس خارجشان اعلام کردند، فتوائی که با واکنش‌هائی در حوزه علمیه مواجه شد ولی در جامعه مورد استقبال قرار گرفت.
هیات عمومی دیوان عالی کشور که معتبرترین مرجع قضائی کشور است در تیرماه امسال با انتشار متن رای وحدت رویه، راهکار اجرائی پرداخت مابه‌التفاوت دیه زنان با مردان را که به تصویب این هیات رسیده اعلام کرد و با این اقدام یک گام به سوی حل مشکل تفاوت دیه زن و مرد برداشت. این اقدام هرچند راه‌حلی مبنائی محسوب نمی‌شود ولی می‌تواند آغاز حرکتی در این مسیر باشد تا با پشتوانه فتوای فقهی، تساوی دیه زن و مرد به صورت قانون درآید و نیازی به تامین مابه‌التفاوت نباشد.
نکته بسیار ظریفی که حضرت آیت‌الله صانعی در این دیدار و در چارچوب همین مبحث گفتند این بود که در جواب سوال اعتراض‌گونه بعضی مردان که می‌پرسند چرا فتوا به تساوی زن و مرد داده‌اید؟ به آنها گفته‌ام من با این فتوا از مادر، خواهر، همسر و دختران شما دفاع و حمایت کرده‌ام. شما چرا فقط به خودتان فکر می‌کنید و به حقوق نزدیک‌ترین افراد خانواده خود توجه ندارید؟
بسیاری از مردان که در برابر نظریه تساوی دیه زن و مرد موضعگیری می‌کنند، فقط به جنس مرد و منافع شخصی خود فکر می‌کنند و بدون آنکه به نکات دیگر توجه داشته باشند، به چنین موضعگیری مردسالارانه‌ای کشانده می‌شوند.
یکی از این نکات، کرامت انسانی زنان است که باید در تمام مسائل حقوقی رعایت شود و تساوی دیه زن و مرد، یکی از بارزترین مصادیق است.
نکته دیگر، رعایت حق کسانی است که خود مردان برای احقاق آن وظیفه‌مند هستند. هر مردی موظف است از حق مادر، خواهر، همسر و دختران خود دفاع کند و از آنها برای استیفای حقشان حمایت نماید. جالب است که تمام مردان از زنانی که به نحوی با آنها نسبت نزدیک دارند برای استیفای حقوقشان در زمینه‌های مختلف حمایت می‌کنند ولی بعضی از آنان هنگامی که به این موضوع می‌رسند بدون آنکه توجه به این نکته داشته باشند، یا بی‌تفاوتند و یا موضع منفی دارند. این دقیقاً همان نکته‌ای است که در سخنان حضرت آیت‌الله صانعی مورد توجه قرار گرفته است.
اینکه حکم شرع درباره تساوی دیه زن و مرد چیست، موضوعی است که باید به فقها واگذار شود تا با تکیه بر تخصصشان و از طریق تحقیقات علمی درباره آن نظر بدهند. شاذ و نادر بودن یک فتوا هم نباید موجب استنکار نسبت به صاحب آن فتوا شود همانگونه که متاسفانه بعضی به خود اجازه دادند چنین برخوردی با حضرت آیت‌الله صانعی به دلیل اعلام فتاوائی خلاف نظر مشهور نمایند. این، نقطه قوت فقه شیعه است که از پویائی در فتوا برخوردار است و صدور فتوای خلاف مشهور در تاریخ فقه شیعه مسبوق به سابقه است و صاحبان چنین فتاوائی از معتبرترین و محترم‌ترین فقها بوده‌اند که نام و اقدامشان مایه مباهات و سرافرازی مجامع علمی است. بر همین اساس، همه باید بپذیریم که فتوای هر فقیه صاحب صلاحیت فتوا محترم است چه آنکس که خلاف مشهور فتوا داده باشد و چه آنکس که فتوایش مطابق مشهور باشد. این، اقتضای نواندیشی و پویائی است، امری که حوزه‌های علمیه ما امروز بیش از هر زمانی به آن نیازمندند.
اکنون در حوزه‌های علمیه فضلا و علمای زیادی حضور دارند که با فتوای تساوی دیه زن و مرد موافقند. به این بزرگان باید مجال ارائه نقطه‌نظرها و استدلال‌هایشان داده شود تا با ارائه تحقیقی نظرات علمی خود، بر شکوفائی علمی حوزه‌های علمیه بیافزایند.
مباحثی از قبیل تساوی یا عدم تساوی دیه زن و مرد، نیاز به مطرح شدن در مجامع علمی و سطح جامعه دارند تا با نقد و بررسی‌های همه‌جانبه راه تکامل علمی را طی کنند. فضلای جوان نباید از ارائه نقطه‌نظرهای خود بیمی به خود راه بدهند. بزرگان حوزه نیز با حمایت از صاحبنظران نواندیش آنها را مورد حمایت قرار دهند و به شکوفائی علمی کمک نمایند.
به یاد دارم در ماجرای اولین خانمی که به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران منصوب شد، اعتراضات زیادی صورت گرفت. در آن فضای کاملاً ضد وزارت خارجه که کسی یارای دفاع کردن از این انتصاب را نداشت، یکی از فضلای حوزه علمیه قم مقاله‌ای با استدلال‌های فقهی در دفاع از اقدام وزارت خارجه نوشت و با تصمیم اینجانب بلافاصله در روزنامه جمهوری اسلامی چاپ شد. بعد از مدتی خانم سفیر را در جلسه‌ای که در خبرگزاری جمهوری اسلامی تشکیل شده بود دیدم. او که خانمی باحجاب کامل است و آن روزها در آستانه عزیمت به محل ماموریت خود بود، در جمع حاضران آن جلسه گفت مقاله‌ای که در روزنامه جمهوری اسلامی در دفاع از تصمیم وزارت امور خارجه چاپ شد، علاوه بر اینکه من و وزارت خارجه و دولت را از زیر فشار سنگین مخالفین خارج ساخت، کمک بزرگی به تقویت اعتقاد قلبی ما به اسلام کرد. این خانم سفیر اکنون با موفقیت در حال انجام وظیفه است و نفس حضور او در این مسئولیت با حجاب اسلامی تبلیغ اسلام و انقلاب است.
نوشتن آن مقاله همراه با امضاء نویسنده و انتشار آن در روزنامه در آن شرایط سخت و فضای سنگین، به شجاعتی نیاز داشت که خوشبختانه امروز بسیاری از فضلای حوزه علمیه قم از آن برخوردارند. شجاعت در اظهارنظر از لوازم حتمی فقاهت است و این همان چیزی است که به امام خمینی امکان وارد ساختن فقه به عرصه زندگی عمومی و ریشه‌کن ساختن رژیم فاسد شاهنشاهی و تاسیس نظام جمهوری اسلامی را داد. این میراث گرانبها فقط با حضور فقهای شجاع، انقلابی و نواندیش در عرصه اجتماعی حفاظت خواهد شد و آن را از گزند آفاتی که آن را تهدید می‌کند مصون خواهد داشت. تردیدی نیست که این اقدام هزینه‌هائی دارد که باید پرداخت، همانگونه که امام خمینی نیز هزینه زیادی برای تحقق اهداف بزرگ اسلامی و انقلابی خود پرداخت.
(5)
نمی‌شود مشمول الطاف امام رضا علیه‌السلام شده باشیم و از حال و روز مردم مشهدالرضا چیزی نگوئیم. در آخرین روز اقامت در مشهد، از فرصت عصر پنجشنبه استفاده کردم و به همراه یکی از دوستان به بهشت‌رضا که در حومه جنوب‌شرقی شهر قرار دارد رفتم. هدف اصلی، زیارت مزار شهدا و تربت پاک آیت‌الله میرزاجوادآقا تهرانی بود. چون در آستانه شب جمعه قرار داشتیم، مردم مشهد دسته دسته به بهشت‌رضا آمده بودند. حضور جمع‌های خانوادگی که با خودروهای شخصی به این وادی رحمت می‌آمدند، چشمگیر بود. آنها با اینکه به فاتحه‌خوانی برای شهدا یا اموات خود آمده بودند، اما زیارت مزار بی‌نام و نشان میرزاجوادآقا را فراموش نمی‌کردند. میرزاجوادآقا اگر خودش چیزی نمی‌گفت در نزدیک‌ترین نقطه به تربت امام رضا در حرم آن حضرت به خاک سپرده می‌شد ولی وصیت کرده بود او را در بهشت‌رضا و در میان مردم و البته بدون سنگ قبر و بی‌نام و نشان دفن کنند. همین کار را هم کردند و اکنون قبر او نه سنگی دارد و نه تابلوئی که نامش بر آن نوشته شده باشد ولی همان قبر بدون برجستگی، چنان برجستگی دارد که هرروز هزاران نفر، چه از مشهد و چه از زائرانی که به مشهد مشرف می‌شوند، را به خود جذب می‌کند. مردم بر مزار میرزاجوادآقا فاتحه را با زبان دل می‌خواندند و با تمام وجود در آنجا حضور داشتند. آنها مردم بودند، مردم واقعی.
حال و روز مردم مشهد، از کاسب و کارگر و روحانی و دانشگاهی و کارمند، با حال و روز مردم تهران و سایر شهرها که می‌بینیم، تفاوتی نداشت. همه از اوضاع نابسامان اقتصادی گله‌مند بودند ولی ایستادگی مسئولین در برابر زورگوئی‌های رئیس‌جمهور بی‌منطق آمریکا را تایید می‌کردند. تا آنجا که در فرصت کوتاه حضورمان در مشهد امکان رصد کردن بود و می‌توانستم درک کنم، دو انتظار از مسئولین نظام که در کل کشور عمومیت دارد، خواست مردم مشهد و زائران هم بود؛ پرهیز از منازعات سیاسی و تلاش برای حل مشکلات مردم.
مسیح مهاجری
مرداد 1398
*حضور یکسان اعضاء جناح‌های سیاسی در حرم امام رضا در حالی که اذن دخول به حرم را بعد از خروج از تورهای تعصب گروهی خوانده و فارغ از هر تعلقی به حرم آمده بودند، جلوه خاصی داشت
*آرزو کردم روزی فرا برسد که شاهد باشیم کل کشور جمهوری اسلامی ایران همچون حرم امام رضا علیه‌السلام عرصه حضور خالصانه و فارغ از تعلقات گروهی اعضا و هواداران تمام جناح‌های سیاسی باشد
*حضرت آیت‌الله صانعی: به مردانی که درباره فتوای تساوی دیه زن با مرد سوال داشتند گفتم من با این فتوا از مادر، خواهر، همسر و دختران شما حمایت کرده‌ام
*در حوزه‌های علمیه باید به صاحبنظران مجال اعلام نظرهای علمی داده شود تا به شکوفائی و پویائی فقه منجر گردد
*مردم مشهد و زائرانی که با هدف فاتحه‌خوانی برای شهدا یا اموات خود به بهشت‌رضا آمده بودند، زیارت مزار بی‌نام و نشان میرزاجوادآقا تهرانی را فراموش نمی‌کردند. او وصیت کرده بود در میان مردم و بدون سنگ قبر دفنش کنند. اکنون این قبر بدون برجستگی او، چنان برجستگی دارد که هر روز هزاران نفر را به خود جذب می‌کند
سایر اخبار این روزنامه
بهره‌برداری از 40 طرح صنعت گاز در سال جاری با حضور وزیر راه و شهرسازی: شناور مسافری 158 نفری ساخت ایران در قشم رونمایی شد گزارشی از وضعیت فعلی کارخانه‌های «کاغذ پارس» هفت تپه و «کارون» شوشتر چرا کارخانه‌های کاغذ سازی خوزستان رونق نمی‌گیرند؟ وزیر خارجه اردن: هیچ صلحی بدون پایان اشغالگری اسرائیل وجود ندارد رئیس جمهور در دیدار با وزیر، معاونان و مدیران ارشد وزارت امور خارجه: ظریف، رسول امین نظام بوده و هست سفر به قطعه‌ای از بهشت(1) اسامی نفرات برتر آزمون سراسری 98 اعلام شد بازارگرمی‌های مسئولان در هوای گرم تابستان و افزایش مکرر قیمت مرغ با حضور وزیر دفاع انجام شد؛ رونمایی از بمب‌های هواپایه هدایت‌شونده نقطه‌زن یاسین، بالابان و سری قائم معاون امور مجلس رئیس جمهور: دولت با تشکیل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مخالف است معاون بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران در گفتگو با روزنامه جمهوری اسلامی: هیچ خدمتی ازخانواده شهدا و ایثارگران در حوزه درمان کم نشده است تعداد مدارس برکت امسال به 1250 مدرسه می‌رسد معاون امور مجلس رئیس جمهور: دولت با تشکیل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مخالف است وزیر اطلاعات: وزارت اطلاعات برای خودی‌ها امنیت‌آور و دشمنان رعب‌آور است ظریف ارتحال آیت‌الله محسنی را به دولت و ملت افغانستان تسلیت گفت رژیم کودتائی ژنرال سیسی پادوی اجرائی معامله قرن