روزنامه همدلی
1398/05/14
ولی‌الله شجاع‌پوریان مطبوعات عامل بیداری ایرانیان در جنبش مشروطه
جنبش مشروطه یکی از رخدادهای مهم سیاسی و اجتماعی در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آید. گرچه مشروطه‌خواهی از چندین قرن پیش از جنبش مشروطه در ایران، در کشورهای مختلف جهان ریشه دارد و سیطره حاکمیت فردی را کاهش و استیلای حکومت قانون را افزایش داده بود، اما در میان کشورهای آسیایی پدیده‌هایی نوظهور بود و رگه‌هایی از مشروطه‌خواهی در کشورهایی همچون مصر و تا حدودی در ژاپن و ترکیه پدیدار شده بود.در ایران تفکر مشروطه‌خواهی و مقید کردن اختیارات حکومت و پاسخگو کردن آن دلایل و ابعاد مختلف و پیچیده‌ای داشت. در دوران قاجار فاصله میان ایران و غرب از هر زمان دیگری بیشتر بود و ایران به عنوان حیاط خلوت روس و انگلستان مورد تاراج بیگانه قرار گرفته بود، در چنین شرایطی هرچند اندیشه‌ورزانی چون عباس میرزا و امیرکبیر اصلاحاتی برای بهبود وضعیت ایران انجام می‌دادند، اما به دلیل ناآگاهی و عدم آمادگی فکری و تئوریک جامعه ایران با مفاهیم جدیدی مثل قانون، پارلمان، شورا، ملت، آزادی و... تلاش‌های شخصی مشروطه‌خواهان تداوم نداشت و اغلب با دسیسه درباریان با ناکامی مواجه می‌شد.
در این میان از سال‌ها پیش از جنبش مشروطه، روزنامه‌ها در ایران سربرآوردند، هرچند اولین روزنامه‌ها در کشورمان روزنامه‌هایی دولتی بودند و تلاش آنها مشروعیت‌بخشی به حکومت و حاکمان بود، اما با افزایش ارتباط ایرانیان با غرب و به‌ویژه حضور محصلان ایرانی در غرب، تاثیر روزنامه‌ها در افکار عمومی افزایش یافت. در این میان تاثیر روزنامه‌های غیردولتی در ترویج اندیشه مشروطه‌خواهی بیشتر نیز بود، روزنامه‌های غیردولتی نیز به دو صورت در کشور دست به دست می‌شدند. برخی از آنها در داخل کشور منتشر می‌شدند و از فشار حاکمیت مصون نبودند و برخی دیگر نیز در خارج از کشور منتشر می‌شدند که بدون واهمه و سانسور وضعیت ناگوار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور را تبیین و مشروطه را ترویج می‌کردند. در این میان نقش روزنامه‌هایی چون اختر، قانون و حبل‌المتین نسبت به سایر روزنامه‌ها مشهود بود؛ این روزنامه‌ها مقالات و گفتارهایی درباره وضعیت سیاسی ایران می‌نوشتند، شکاف عمیق میان ایران و غرب را گوشزد می‌کردند، راهکارهایی برای خروج ایران از شرایط عقب‌ماندگی ارائه می‌کردند و در طی چند دهه گفتمان مشروطه‌خواهی را به عنوان گفتمان مسلط بر جامعه روشنفکران و طبقه متوسط ایران گسترش دادند. با توجه به نبود امکانات ارتباطی در آن سال‌ها به نوعی روزنامه‌ها عامل اصلی تعامل میان روشنفکران و جامعه ایرانی بودند که در این میان مخاطبان اصلی روزنامه‌ها نیز طبقه متوسط، بازاریان و حوزویان بودند که تحت تاثیر اندیشه‌های مشروطه‌خواهی این گفتمان را کسب و تکثیر کردند.
عوامل متعددی در بیداری ایرانیان دخیل بوده‌اند، اما به شهادت تمام آن‌هایی که در نهضت مشروطیت ایران صاحب نظر بوده و هستند، مهم‌ترین عامل بیداری افکار همین روزنامه‌ها بوده‌اند. به عنوان نمونه، نظر ادوارد براون را که حاوی عقیده او در مورد روزنامه‌های ذکر شده در بالاست نقل می‌کنیم: «عمده نهضت انقلابی بدون هیچ گمان روزنامه‌ها بودند که منادی شکایات و مظهر عدم رضایت و نفرت عامه از اصول اداره موجوده شمرده می‌شدند و در میان آنها صرف‌نظر از ”اختر“ که بالنسبه اعتدالی بود، روزنامه ”قانون“ مقام اول را حائز است. بعد از آن روزنامه‌های ”ثریا“ و ”پرورش“ است که نفوذ عظیمی در افکار داشتند، حتی نتایج حاصله از تاثیر آنها خیلی عمیق‌تر و وسیع‌تر از ”قانون“ بود و طی سال‌های 1316 تا هجده (1318) قمری (1898ــ1901.م) انقلاب فکری عظیمی در میان جوانان پدید آورد.
سایر اخبار این روزنامه
گزارش همدلی از آسیب شناسی ادبیات در رسانه ملی تلویزیون در تسخیرلمپن‌ها
عبدالرسول فروتن در گفت‌وگو با همدلی: برخی شاعران مشروطه حکومتی شدند
«همدلی» از خروج سرمایه‌ها به دلیل وضعیت ناامن اقتصادی و ناامیدی از چشم‌انداز اقتصاد گزارش می‌دهد
دیگر کسی از تیترهای مغرضانه «وطن امروز» عصبانی نمی‌شود جای خالی فحش‌نامه
نگاهی به ابزار بیداری تاریخی ایرانیان ادبیات فارسی در عصر مشروطه
مساله ما همچنان مشروطیت است
از مشروطیت تا دوم خرداد
گفت‌وگوی «همدلی» با دکتر صادق زیباکلام به مناسبت یکصد و سیزدهمین سالگرد امضای فرمان مشروطیت
ولی‌الله شجاع‌پوریان مطبوعات عامل بیداری ایرانیان در جنبش مشروطه
با رای دیوان عدالت اداری پلیس راهور ملزم شد صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای زنان
ولی‌الله شجاع‌پوریان مطبوعات عامل بیداری ایرانیان در جنبش مشروطه
مساله ما همچنان مشروطیت است
با رای دیوان عدالت اداری پلیس راهور ملزم شد صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای زنان
تحریم‌های چندوجهی
