تحرکات تازه در حوزه سازوکار مالی ایران و اروپا

انتصاب مدیر جدید آلمانی اینستکس در فضای کنونی اگرچه می‌تواند نشانه‌ای مثبت از تعهدات برجامی اروپا باشد اما به نظر می‌رسد که اروپا باید همه ظرفیت‌های خود را برای عملیاتی شدن این ساز وکاربه کار گیرد.
تنها چند روزی از برگزاری کمیسیون فوق العاده برجام در وین اتریش نگذشته است که مقام‌های آلمانی خبر از انتصابی تازه در «ساز وکار حمایت از مبادلات تجاری ایران و اروپا» اینستکس دادند.
«کریستوفر برگر» سخنگوی وزارت خارجه آلمان دیروز(سه شنبه) در نشستی خبری از انتصاب «بِرند اربل» سفیر پیشین این کشور در تهران به عنوان رئیس جدید اینستکس خبر داد وگفت که سه کشور اروپایی این موضوع را در کمیسیون مشترک برجام به اطلاع طرف ایرانی رسانده اند.
وی با یادآوری اینکه اربل از روز پنجشنبه اول اوت (10 مردادماه) جایگزین «پر فیشر» رئیس پیشین اینستکس می‌شود، افزود: اربل فردی بسیار خبره در امور منطقه است که این موضوع از اهمیت بسیار بالایی دست کم در تبادلات تجاری با ایران برخوردار است.


اربل برای بسیاری از رسانه‌های اروپایی به دلیل فعالیت او در مقام سفیر بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ در ایران،فردی شناخته شده محسوب می‌شود. تحصیلات او در حوزه شرق‌شناسی بوده و به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی نیز تسلط دارد . وی در سفارت آلمان در یمن، عربستان، مصر و کویت نیز فعالیت کرده است. اما ورای اینکه اربل کیست و ایا می‌تواند از ظرفیت‌های اینستکس در جهت عمل به تعهدات برجامی اروپا و پشت سر گذاشتن تروریسم اقتصادی دولت ترامپ استفاده کند، فضای کنونی نشانه‌هایی را نمایان می‌کند که بیان کننده کاهش تنش‌ها و چشم اندازی در مسیر روشن است.
اینستکس یا ساز وکار حمایت از مبادلات تجاری ایران و اروپا به عنوان یک ابزار ویژه مالی توسط آلمان، فرانسه و انگلیس در31 ژانویه 2019 (11 بهمن 1397) برای تسهیل تجارت غیردلاری با ایران ایجاد شد. هدف اصلی از ایجاد این کانال مالی ویژه، دادن امکانات به شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی است تا بتوانند مجاری متعارف مالی خود با ایران را حفظ کنند.
به گفته مقام‌های اروپایی این ساز وکار در گام نخست تجارت کالاهای اساسی (مواد غذایی و دارو) را تحت پوشش قرار می‌دهد؛ اما به تدریج دامنه‌اش گسترش خواهد یافت.
اما نکته مهم و نقطه ثقل اینستکس را که بسیاری از مقام‌های بلندپایه جمهوری اسلامی ایران نیز برآن تاکید داشته‌اند، گسترش این ساز وکار برای مراودات نفتی و همکاری کشورهای اروپایی و غبراروپایی است. آنچه اروپایی‌ها طی این مدت انجام دادند، اقدامات ساختاری نیست و اقداماتی برای آغاز یک فرایند بوده است. نگاه و انتظارات جمهوری اسلامی ایران از اروپا همواره مبتنی بر اقدامات عملی با اهداف راهبردی برای طراحی ساز وکار بوده است. اما اتحادیه اروپا در یک فرایند زمانی تقریبا طولانی تنها توانسته یک فرایند را شکل دهد که هنوز در مرحله اجرای کامل قرار ندارد.
اما از روز گذشته نشانه‌هایی از پیشرفت در فضای برجامی به چشم می‌خورد. کاخ ریاست جمهوری فرانسه (الیزه) نیز امروز در بیانیه ای با اشاره به گفت و گوی تلفنی روسای جمهور ایران و فرانسه اعلام کرد، وظیفه فرانسه است که همه مساعی خود را برای باز کردن باب مذاکرات میان همه طرف‌های برجام بکار ببرد.
کاخ ریاست جمهوری فرانسه تصریح کرد که در گفت‌وگوی تلفنی سه شنبه شب روسای جمهور ایران و فرانسه؛ امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه بر ضرورت کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا تاکید کرده است.
همچنین روزنامه واشنگتن پست به نقل از چند مقام آمریکایی گزارش داد که دولت ترامپ معافیت‌های باقی مانده هسته‌ای ایران را تمدید می‌کند. این روزنامه آمریکایی بامداد چهارشنبه به نقل از 6 مقام آمریکایی نوشت که اوایل این هفته دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در نشستی که در کاخ سفید با مشاوران خود برگزار کرد، با استدلال استیو منوچین وزیر دارایی خود برای تمدید معافیت‌های باقی مانده هسته‌ای ایران موافقت کرد.
این تحولات درحالی انجام می‌گیرد که در فضای منطقه ای نیز بوی بهبود مناسبات و کاهش تنش‌ها به مشام می‌رسد. فرماندهان مرزبانی ایران و امارات روز گذشته(8مرداد) در نشستی مشترک بر تقویت روابط دیپلماتیک و تأمین امنیت خلیج فارس و دریای عمان تأکید کردند. این نشست پس از 6 سال برگزار می‌شود. اما در فرجام باید گفت که فرجام برجام به دست طرف‌های باقی مانده دراین توافق رقم خواهد خورد و  اروپا باید به تعهداتی که خود بانی ان بوده به طور کامل پایبند باشد؛ تعهداتی که بخش مهم نه تنها بندهای مختلف برجام بلکه بخش مهمی از اعتماد میان طرف‌های برجامی است.