روزنامه مردم سالاری
1398/05/10
سیاست مبهم دولت در حوزه توانبخشی معلولان
اندکی تأمل روی رویه سازمان بهزیستی برای تأمین لوازم توانبخشی معلولان کافیست تا به چرخه معیوب و مرسوم این حوزه پی برده شود.به گزارش «مردم‌سالاری آنلاین»، سازمان بهزیستی سال‌هاست با دو روش قدیمی، اقدام به تأمین لوازم توانبخشی مورد نیاز معلولان می‌کند.
در روش اول لوازم توانبخشی کیفیت پایین به متقاضیان عرضه میشود که این اقلام علاوه بر ایجاد آسیب و معلولیت‌های ثانویه، در کوتاه‌مدت مستهلک شده و با ایجاد نیاز دوباره به این لوازم سازمان را دچار هدررفت هزینه و منابع مالی می‌کند.
ادله ادامه این روش نیز آن است که چون اعتبارها همواره ناچیز و تقاضای مددجویان و قیمت‌ها بالا است بنابراین چاره‌ای نیست جز خرید لوازم ارزان‌تر به‌منظور پاسخ‌دهی به نیاز تعداد قابل توجهی از متقاضیان.
روش دوم نیز به این صورت است که افراد لوازم مورد نیاز خود را خریداری کرده و فاکتور خرید را به‌منظور دریافت هزینه به سازمان بهزیستی ارائه می‌دهند. مبلغی که فرد مددجو در این روش دریافت می‌کند به آیتم‌هایی مانند وضع فعلی سازمان، شدت معلولیت و البته سلیقه مددکاران بستگی دارد اما مددجویان در این روش به ندرت تمام هزینه‌ای که برای خرید وسیله مورد نیاز خود پرداخت کرده‌اند را دریافت می‌کنند.
قدر مسلم، وظیفه سازمان بهزیستی توزیع پول نیست، بنابراین راهکار دوم جز انجام سرسری وظیفه و شانه خالی کردن از مسئولیت، معنای دیگری ندارد. راهکار اول هم به دلیل پایین بودن کیفیت لوازم و هم به دلیل بی‌توجهی به لزوم انطباق لوازمی توانبخشی با فرم و فیزیک معلولان مطرود است و مقصود اصیل توانبخشی را حاصل نمی‌کند.
بنابراین با بررسی این دو روش، دادن پاسخ به این سؤال که آیا بهزیستی در انجام رسالت خود مبنی بر تأمین لوازم توانبخشی مناسب، حفظ وضعیت سلامتی و ممانعت از ابتلای معلولان به معلولیت‌های ثانویه» عملکرد مؤفقی داشته یا خیر، قدری سخت میشود.
افزایش ناچیز اعتبار حوزه توانبخشی مشکل‌گشا نیست
دکتر محمد کمالی، رئیس سابق دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با بیان این مطلب که عملکرد بهزیستی باید با توجه به محدودیت‌ها و راه‌کارهای موجود بررسی شود، می‌گوید: این سؤال را از دو منظر می‌توان بررسی کرد. منظر نخست آنکه آیا بهزیستی نیاز مجموعه‌ای که در اختیار داشته را توانسته به خوبی مرتفع کند و دوم اینکه آیا این سازمان با اعتباری که داشته توانسته این وظیفه را انجام دهد یا خیر؟
وی به این صحبت معاون توانبخشی بهزیستی کشور در خصوص افزایش تنها دو میلیارد تومان به بودجه توانبخشی در سال جاری اشاره کرده و می‌افزاید: این اعتبار ناچیز با توجه به حجم بالای نیاز و تقاضای جامعه هدف نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه به مشکلات انباشت شده از سال‌های گذشته و همچنین نیازهای مبرمی که در نتیجه سیل اخیر در 15 استان کشور ایجاد شده، نیز دامن می‌زند.
این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که به نظر می‌رسد روند فعلی بهزیستی برای تأمین لوازم توانبخشی چیزی بین خرید متمرکز و خرید استانی است، خاطرنشان می‌کند: نیاز جامعه هدف به لوازم توانبخشی در حال افزایش است، در دهه هفتاد لوازم توانبخشی موردنیاز سازمان با اعتباری معادل سه میلیارد تومان خریداری می‌شد در حالیکه این مبلغ در حال حاضر به بیش از ۴۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده؛ با این‌حال برخی طیف‌های معلولان از جمله نابینایان همواره بخاطر دیده نشدن نیازهایی که در خصوص لوازم الکترونیکی دارند، معترض هستند.
وی توضیح می‌دهد: در گذشته سازمان بهزیستی لوازم توانبخشی را به‌صورت متمرکز با تأکید بر خرید بهترین کیفیت از طریق مناقصه و با هدف ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان و واردکنندگان لوازم توانبخشی خریداری می‌کرد. بعدها یک روش دیگر مبنی بر توزیع اعتبار خرید لوازم توانبخشی بین استان‌ها مطرح شد تا به موجب آن استان‌ها نیاز مددجویان خود به این لوازم را در کمترین زمان مرتفع کنند.
کمالی مطرح می‌کند: تقسیم شدن اعتبار خرید لوازم توانبخشی در استان‌های کشور، با توجه به عدم حضور کارشناسان توانبخشی در برخی استان‌ها مشکلاتی را در پی داشت و گاهی مدیران استانی اعتبار این حوزه را به زخم‌های دیگری به جز خرید لوازم توانبخشی اختصاص می‌دادند و باز نیاز فرد معلول رفع نمی‌شد.
او می‌گوید: با توجه به اینکه می‌دانیم بهزیستی در زمینه تأمین لوازم توانبخشی معلولان تلاش و هزینه زیادی می‌کند و حتی با کمبود اعتبار هم مواجه است بااین حال باید گفت وضعیت فعلی حاکم بر سیاست‌های تأمین لوازم توانبخشی مناسب نیست و سازمان نیازمند یک ملاحظه جدی و تغییر سیاست در این حوزه است.
کمالی با بیان این مطلب که پیش‌بینی‌ها حکایت از نیاز به اعتبار 12 هزار میلیارد تومانی برای اجرای قانون جامع دارند، می‌افزاید: این در حالی است که رئیس سازمان برنامه و بودجه به قول خود مبنی بر تخصیص یک‌هزار و صد میلیارد تومان به بودجه این قانون نیز عمل نکرد، و این رقم با اینکه برای اجرای قانون کافی نبود اما می‌توانست مبنایی برای شروع اعتباردهی به قانون جامع باشد.
لوازم توانبخشی باکیفیت برای معلولان ساکن روستا
کمالی که سابقه دو دوره معاونت امور توانبخشی بهزیستی را در کارنامه خود دارد، در توضیح اهمیت وظایف بهزیستی می‌گوید: اخیراً طی برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه بیش از چهار هزار فرد معلول در مناطق روستایی شناسایی شده‌اند که ارائه خدمت به آنها از حساسیت بالایی برخوردار است.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه زندگی در روستا شرایط زندگی افراد دارای معلولیت را سخت‌تر می‌کند باید به کیفیت لوازم توانبخشی مورد نیاز این افراد بیشتر توجه شود چون آسیبی که لوازم بی‌کیفیت در روستا برای معلولان ایجاد می‌کند به مراتب شدیدتر از آسیبی است که در شهرها متوجه معلولان است.
به گفته این عضو هیأت علمی دانشگاه، درحال حاضر لوازم توانبخشی در بازار آنقدر وجود دارد که بشود با ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان به کیفیت مورد نظر معلولان دست یافت و هزینه آن را نیز از اعتبار خریدهای استانی و متمرکز بهزیستی کسر کرده و پرداخت کرد.
وی توجه به مسائل درمان و توانبخشی معلولان را نامناسب می‌داند و خاطرنشان می‌کند: رئیس جدید سازمان بهزیستی در ابتدای ورود خود به این سازمان خیزهایی مبنی بر نشست با مسئولان بیمه سلامت برداشت اما گویا پیگیری آن مورد غفلت قرار گرفت.
حرکت وزارت بهداشت با مقوله معلولیت فاصله‌دار است
کمالی با اشاره به ضرورت اتخاذ مکانیسم جدیدی در مسیر تأمین لوازم توانبخشی، بیمه سلامت و تأمین اجتماعی را حلقه مفقوده ارائه خدمات باکیفیت به معلولان می‌داند و اظهار می‌کند: در حالیکه در برخی کشورها حتی ورزش یوگا هم مشمول بیمه سلامت میشود در ایران هنوز هیچ نوع حمایت بیمه‌ای از معلولان نیازمند به گفتاردرمانی، کاردرمانی، ارتز و پروتز نمی‌شود.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی آموزش بهداشت ایران با بیان اینکه طبق ماده 6 قانون جامع وزارت بهداشت موظف است وضعیت خود را در ارتباط با خدمات توانبخشی و پزشکی روشن کند، بیان می‌کند: متأسفانه این وزارتخانه و نیز نظام بیمه‌ای نیازهای توانبخشی معلولان را آنگونه که باید، مورد توجه قرار نداده و با مقوله معلولیت همچنان فاصله‌دار حرکت می‌کنند.
وی با اشاره بر تأکید وزیر سابق بهداشت به جای خالی توانبخشی در این وزارتخانه، می‌گوید: این تأکید نشان می‌دهد وزارت بهداشت در توسعه بیمارستان‌های ارائه دهنده خدمات توانبخشی به حد کافی همت نگماشته و تنها بیمارستان ارائه دهنده خدمات درمانی مرتبط با توانبخشی، بیمارستان مربوط به دانشگاه بهزیستی است؛ از همین‌رو لازم است معاونت درمان وزارت بهداشت نسبت به توسعه بیمارستان‌های دارای گرایش توانبخشی دست‌کم در سه دانشگاه شهید بهشتی ایران و تهران و همچنین در تمام استان‌های کشور اقدام کند.
برخی مدیران از حمایت از تولیدکنندگان لوازم توانبخشی می‌ترسند
به گفته کمالی برخی از مدیران سازمان بهزیستی همواره از ترس تهمت یا قرار گرفتن در مظان اتهام وارد حمایت از شرکت‌های تولیدکننده لوازم توانبخشی نمی‌شوند که این رویداد از تولید لوازم توانبخشی باکیفیت جلوگیری می‌کند در حالیکه اینگونه حمایت‌ها در سایر بخش‌های صنعت اتفاق افتاده و قابل قبول است.
وی توضیح می‌دهد: گاهی برخی از مدیران در عین دلسوزی و پوشش‌دهی به نیاز همه افراد معلول دست به خرید لوازم ارزان‌قیمت می‌زنند در حالیکه اجناس با کیفیت پایین عمر کوتاهی داشته و با استهلاک زودرس نه تنها صرفه‌جویی به‌عمل آمده را از بین می‌برد بلکه هزینه‌ای را دوباره در کوتاه‌مدت به سازمان و یا خانواده افراد تحمیل می‌کند و در این میان سنگینی بار به دوش کسانی که وضعیت مالی ضعیف‌تری دارند می‌افتد.
این کارشناس حوزه توانبخشی با ابراز ناراحتی از عقب‌گرد در برخی حوزه‌ها می‌گوید: سازمان بهزیستی در دهه هفتاد شرکت تولیدکننده ویلچر و سمعک داشت که تحت لیسانس اروپا فعالیت داشتند و در دهه هشتاد به تدریج با فشارهای وارده منحل شد اما اکنون فقدان چنین مراکزی در بهزیستی امری تأسف‌بار است.
ما موظف به امیدوار بودنیم
از عملکرد دستگاه‌های متولی درمان و توانبخشی پیداست دولت سیاست قابل اعتنایی در خصوص بهبود وضعیت درمانی و توانبخشی معلولان ندارد. وزارت بهداشت قبل و بعد از تصویب قانون جامع حمایت از معلولان، زیر بار مسئولیت‌های خود در قبال معلولان نرفته و تاکنون هیچ اخطار یا فشاری از سوی مراجع بالاتر در خصوص این اهمال خود دریافت نکرده است.
عملکرد سازمان بهزیستی هم با توجه به دو روش قدیمی مذکور که یا به پرداخت نقدی بخشی از هزینه لوازم توانبخشی می‌پردازد و یا لوازم توانبخشی ارزان قیمت به معلولان عرضه می‌کند و هم با توجه به اینکه این سازمان از ارائه روشی جدید و متناسب با شرایط فعلی درمانده است، زیر سؤال است و با توجه به این وضعیت شاید امید چندانی به بهبود شرایط نباشد.
اما نظر دکتر کمالی چیز دیگری است. او می‌گوید: ما موظف و مجبور به امیدوار بودن هستیم؛ مشکلات وجود دارند اما شهروندان معلول نباید تصور کنند که مسئولان بهزیستی از وضعیت موجود راضی هستند.
وی با تأکید بر اینکه پتانسیل‌ها و نگرش‌های موجود در سازمان بهزیستی نشان می‌دهد مسئولان این سازمان دنبال ارائه خدمات با بهترین کیفیت هستند، خاطرنشان می‌کند: قبادی‌دانا و نفریه هر دو به لحاظ دیدگاهی توان خود را در این زمینه به کار گرفته‌اند و همین تلاش نشان می‌دهد آنها هم از وضع موجود رضایت ندارند اما برای رسیدن به تصمیمی درست، به یک نشست کارشناسی در زمینه توانبخشی نیاز است تا با بررسی راه‌حل‌های مختلف بتوان یک مسیر کارشناسی شده را در بهزیستی بنیان گذاشت.
به گفته کمالی حوزه توانبخشی سازمان بهزیستی در کوتاه‌مدت باید یک استراتژی جدید در خصوص تهیه لوازم توانبخشی احراز و آن را در تبادل نظر با سمن‌ها، بیمه سلامت و سازمان برنامه و بودجه تدوین کند تا وضعیت بهتری را شاهد باشیم.
*خبرنگار حوزه معلولان
سایر اخبار این روزنامه
اهمیت اصلاح ساختار بودجه کشور
حرم رضوی، نیازمند نشانه‌ای جدید
ادعای «جابه‌جایی سرباز» دروغ است
انتخابات و پارلمان غیرحزبی در دنیا بی‌مفهوم است
تماس تلفنی مکرون با روحانی 100 دقیقه طول کشید
سیاست مبهم دولت در حوزه توانبخشی معلولان
«نه» بلند ژرمن‌ها به آمریکا
اگر عربستان آماده گفت‌وگو باشد ما آماده‌ایم
تحرکات تازه در حوزه سازوکار مالی ایران و اروپا
تبدیل ریال به تومان با حذف چهار صفر
