روزنامه ابتکار
1398/05/09
چگونه می‌توان ابرچالش یارانه‌های پهان را حل کرد؟ دولت در گرداب تاریخی یارانه‌ها
کیمیا نجفیاقتصاد ایران طی دهه‌های اخیر با توجه به حجم بالای یارانه‌ای که به آن اداره شده، اکنون به مرحله‌ای رسیده که با افزایش سطح یارانه‌های پنهان و به نوعی اختلال در کارکرد قیمت‌های نسبی مواجه شده و اکنون به شدت اقتصاد را به چالش کشانده است. بحث یارانه‌های پنهان از آن دست مباحثی است که بسیار مورد بررسی مسئولان بوده اما پایانی برای آن رقم نخورده است.
مسئله یارانه‌های پنهان مشکلات بی‌شماری در معیشت و روند تولید کشور به وجود آورده. البته این درحالی است که بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند هیچ ارزیابی از اینکه یارانه‌های پنهان به چه کسانی پرداخت میشود وجود ندارد و به عبارتی دیگر اصلا مشخص نیست که هزار هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به کجا می‌رود؟ در این میان از سوی کارشناسان دائما مطرح شده است که بحث یارانه‌های پنهان از آن دست مسائلی است که به شدت در بهبود اوضاع معیشت افراد جامعه تاثیر می‌گذارد و باید هرچه زودتر برای آن فکری شود. این مسئله نشان می‌دهد که مبالغ گزافی تحت عنوان یارانه پنهان به شکل غیرعادلانه‌ای در اختیار افراد قرار می‌گیرد. حال یک راه‌حل عینی در این میان برای رفع مشکلات حذف اینگونه یارانه‌ها است. مسئله‌ای قدیمی که بسیار به آن پرداخته شده اما تا کنون به نتیجه‌ای مشخص نرسیده است.
یارانه پنهان، یارانه‌ای است که مردم آن را دریافت می‌کنند ولی بابت آن عددی در محاسبات‌شان قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال وقتی بنزین یا برق در کشور تولید میشود و در اختیار مردم قرار می‌گیرد قیمت‌گذاری‌اش یا بر اساس بهای تمام شده است و یا بر اساس قیمت‌های منطقه‌ای. به عبارتی دیگر اگر بهای تمام شده هر لیتر بنزین در کشور ما سه هزار تومان باشد و دولت آن را هزار تومان بفروشد بنابراین دو هزار تومان برای هر یک لیتر بنزین یارانه داده میشود که به آن یارانه پنهان گفته میشود. در این مورد برخی از کارشناسان از راهکار نزدیک کردن قیمت‌ها به واقعیت سخن می‌گویند. این در حالی است که باید توجه داشت که افزایش قیمت برای نزدیک شدن به نرخ حقیقی خود می‌تواند تبعاتی را به دنبال داشته باشد و فشار مضاعفی را به اقشار کم‌درآمد جامعه وارد کند. عده‌ای از صاحب‌نظران دیگر بحث حذف یارانه‌های پنهانی که در دست افراد در سه دهک بالای جامعه قرار دارد را به میان می‌کشانند. به نظر می‌رسد که این راهکار منطقی‌تر باشد چراکه هم غده‌ای به نام یارانه‌های پنهان در اختیار دهک‌های بالا درمان میشود و هم فشاری بر اقشار پایین جامعه وارد نمی‌شود. اما اینکه چه راهکاری می‌توان ارائه داد تا از طریق آن فشاری بر اقشار کم درآمد وارد نشود و همچنین حذف یارانه‌های پنهان را به دنبال داشته باشد خود جای سوال دارد. علی مزیکی، کارشناس اقتصادی درخصوص راهکارهای دولت برای حذف یارانه‌های پنهانی که در اختیار افراد در دهک‌های بالای جامعه قرار دارند به «ابتکار» گفت: دولت متاسفانه در شرایط بدی قرار گرفته است و ظاهرا به نظر می‌رسد که ابزارهای خود را برای محقق کردن هدف‌گیری گسترش نداده است و مثل گذشته باید به ابزار قیمت متوسل شود. ابزار قیمت مشکل عمده‌ای دارد و آن این است که ما را با چالش‌های بی‌شماری چه اقتصادی و چه اجتماعی روبه‌رو می‌کند. اگر قیمت را افزایش دهیم مشکلات برابری و فشار به اقشار پایین به وجود می‌آید و اگر قیمت پایین باشد و افزایشی نداشته باشیم عدم کارآمدی را خواهیم داشت. راهکار این مسئله آنی نیست و نمی‌شود یک‌شبه آن را انجام داد.
وی در ادامه افزود: اگر قرار باشد که دولت به عنوان راه‌حل حذف یارانه‌های پنهان اقدام به افزایش قیمت کند، پس افزایش فشار بر اقشار کم‌درآمد از این طریق را چه کند؟ این مسئله یک دغدغه برای دولت بوده و هست.
این کارشناس اقتصادی درخصوص ضعف سیستم تامین اجتماعی گفت: دولت باید در گذشته سیستم تامین اجتماعی خود را گسترش می‌داد، تا از این طریق بتواند از اقشار هدف حمایت کند و از سوی دیگر بتواند آسان‌تر قیمت‌ها را افزایش دهد. در آن صورت ما دیگر به دنبال راه‌حل برای مشکلات به وجود آمده از طریق یارانه‌های پنهان نبودیم. پر واضح است که اگر قرار باشد برای حذف یارانه پنهان موارد مختلف به‌خصوص بنزین اقدام شود بحث ناکارآمدی به میان خواهد آمد. دولت و نهادهای مسئول چون در گذشته سیستم تامین اجتماعی را گسترش نداده و ابزارهای هدف را نهادینه نکرده‌‌اند اکنون هم نمی‌توانند به راحتی کاری را انجام دهند.
وی اظهار کرد: همانطور که اشاره کردم اکنون راهکاری برای حل مشکل یارانه‌های پنهان که بشود آن را یک‌شبه به نتیجه رساند وجود ندارد و نیاز به برنامه‌ریزی در بلندمدت است و نمی‌شود به شکل ناگهانی این کار را انجام داد. در گذشته گفته می‌شد که قیمت‌گذاری باید حالت پویایی داشته باشد و وقتی قیمت‌های جهانی، قیمت برابری ارز و... تغییر پیدا می‌کند و اتفاقات اینچنینی رخ می‌دهد قیمت بنزین هم تغییر پیدا کند. اما ما باید بدانیم برای اینگونه اقدامات زیرساخت‌های آماده در اختیار نداریم.
مزیکی راهکارهای ارائه شده را نیازمند مطالعات دقیق دانست و گفت: بحث ساختار تامین اجتماعی، شناسایی خانوارهای هدف و بودجه‌ای که بتوان از آنها حمایت کرد از جمله مسائلی است که با ضعف همراه بوده و ما را به خانه اول رسانده است. متاسفانه ما محاسبه‌ای برای خانواده‌های هدف نداریم. همانطور که اشاره کردم راهکارهای اخذ شده در کوتاه‌مدت پاسخگوی مشکلات فعلی نیست. ما باید بدانیم که برای ارائه راهکار نیازمند مطالعات دقیق هستیم. مردم اکنون تحت فشار هستند و باید سیاست‌های تامین اجتماعی در گذشته اصلاح می‌شد. اگر این اتفاق رخ می‌داد اکنون دولت در این وضعیت قرار نمی‌گرفت. ما حتی اکنون هم یک سیاست شناسایی دقیق برای خانوارهای نیازمند نداریم. کشورهای دیگر سال‌ها در این خصوص تحقیق و مطالعه دارند و ما می‌توانیم این ضعف را پاشنه‌آشیل اقتصاد بدانیم.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از همزمانی توافق نهایی آمریکا با طالبان و شروع رقابت‌های انتخاباتی در افغانستان گزارش می‌دهد
جلال خوش‌چهره
خط قرمز در تنگه هرمز
وقتی مردم برای دور زدن قانون به سراغ قراردادهای صوری می‌روند
زندگی «صوری»
«ابتکار» از تلاش‌ها برای داشتن وزیر زن در آموزش و پرورش گزارش می‌دهد؟
رنگ زنانه در کابینه؟
چگونه می‌توان ابرچالش یارانه‌های پهان را حل کرد؟
دولت در گرداب تاریخی یارانه‌ها
بیژن بیرنگ درباره مجریان تلویزیون می‌گوید
صحنه اجرا را با مسابقه بوکس اشتباه می‌گیرند!
عملکرد گلزنی بازیکنان ایرانی را در لیگ‌های برتر هر کشور بررسی شد
آزمون در صدر ۱۰ گلزن برتر ایرانی در سطح اول فوتبال اروپا
سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرد
نجفی در یک قدمی اعدام
جعفرزاده ایمن‌آبادی:
یک لیست پوپولیستی در انتخابات پیش رو رای می‌آورد
موسویان در مجله دانشمندان اتمی آمریکا تشریح کرد
سه اقدام برای حل بحران هسته‌ای ایران
حجت‌الاسلام مجید انصاری:
ایرادات جدی به قانون انتخابات و شیوه نظارت وارد است
رئیس‌جمهوری در جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر:
نجات جامعه و جوانان از معضل اعتیاد وظیفه‌ای ملی است
ضرورت حضور در انتخابات
