مرثیه‌ای برای درختان سبز

آرمان- رها معیری: کوله بارشان پر از چوب درختانی است که با فروششان غنی می‌شوند و هر روز عرصه‌های جنگلی فقیر تر از گذشته! قاچاق چوب نام قدیمی کارشان بود و این روزها قاچاق سبز نام دارد، تجارتی غیرقانونی که سرعت نابودی ذخیره‌گاه‌های طبیعی و حیاتی کشور را در قیاس با کشورهای جهان دو چندان کرده است.سال‌ها پیش بسیاری از فعالان حفاظت محیط زیست در ایران خواهان ممنوعیت مطلق برداشت چوب از جنگل‌های ایران یا به اصطلاح اجرا شدن طرح آیش جنگل‌ها به مدت حداقل پنج سال شده بودند تا در این مدت برخی مناطق جنگلی بتواند خود را ترمیم و بازسازی کند. اما این پیشنهاد با مخالفت‌هایی از جمله در مجلس شورای اسلامی رو‌به‌رو شد و در نهایت فراموش گردید. خیلی از فعالان زیست محیطی معتقدند با این حال حتی اگر قطع درختان جنگلی برای مدتی به‌طور مطلق در جنگل‌های ایران ممنوع شود، باز هم نمی‌توان امیدوار بود که درختان از گزند تبر‌ها و اره‌های قاچاقچیان چوب در امان بمانند. برآوردها نشان می‌دهد بخش مهمی از برداشت چوب در ایران به‌صورت قاچاق انجام می‌شود و تاکنون نیز راه‌حلی قطعی برای مبارزه با این پدیده اندیشیده نشده است.به گفته یکی از فعالان زیست محیطی که مطالعاتی در حوزه جنگل‌های شمال کشور داشته، در ابتدای دهه ۹۰ آمار سالانه مصرف چوب‌های جنگلی در ایران به بیش از ۵/۵‌میلیون مترمکعب رسید که از این میان طبق آمار رسمی ۸۰۰‌هزار مترمکعب به‌طور قانونی از جنگل‌ها برداشت می‌شد و حدود ۵/۳‌میلیون مترمکعب آن از طریق زراعت و پرورش چوب به روش صنعتی به دست می‌آمد، اما بیش از یک‌میلیون و ۲۰۰‌هزار مترمکعب آن همچنان از طریق قاچاق و غیرقانونی برداشت می‌شود.احسان محمدی به «آرمان» می‌گوید: صنایع چوب ایران اگر قانونی و بدون آسیب وارد کردن به منابع طبیعی ایران به کار خود ادامه دهند تنها دو راه پیش رو دارند، یا زراعت چوب به روش صنعتی و یا واردات انبوه چوب از کشورهای دیگر. او همچنین خاطرنشان کرد: چنان‌چه بنابر آمارهای رسمی در زمینه بهره‌برداری غیرقانونی از منابع جنگلی در ایران، میزان قاچاق چوب یک‌میلیون و ۲۰۰‌هزار مترمکعبی در سال تخمین زده می‌شود، اما به‌دلیل عدم کنترل بر تمام عرصه‌های جنگلی و نبود برآورد دقیق از میزان قطع درختان، حدس فعالان محیط زیستی این است که میزان قاچاق و برداشت چوب بسیار بیشتر از رقم رسمیِ اعلام شده و حتی تا دو برابر این مقدار باشد.
از جنگل‌های شمال تا خلیج فارس
گرچه وقتی نام قاچاق سبز به گوش می‌رسد همه بی‌‌‌اختیار ذهن‌مان به سوی جنگل‌های سرسبز شمال و درختان سر به فلک کشیده آن می‌رود، اما واقعیت آن است که حالا دیگر قاچاقچیان سبز پا را از جنگل‌های شمال فراتر گذاشته و به سراغ جنگل‌های دامنه زاگرس، شمال غرب کشور و حتی جنگل های جنوبی رفته‌اند تا ردپای خود را در این تجارت غیرقانونی بر تن تمامی عرصه های جنگلی کشور باقی گذارند.قاچاق چوب در شهرستان آران و بیدگل نیز این روزها یکی از موضوعاتی است که ذهن کارشناسان این حوزه را به خود مشغول کرد‌ه است. به گفته کارشناس مسئول اداره منابع طبیعی شهرستان به‌دلیل قیمت بالای زغال، چوب‌های درختان کویری و تاغزارهای شهرستان به شدت مورد توجه سودجویان قرار گرفته است.حمید گل‌آرایی یک فعال محیط زیستی در شهرستان آران و بیدگل با اشاره به هجوم قاچاقچیان، خصوصا قاچاقچیان استان‌های مجاور برای قاچاق چوب جنگل‌های کویری شهرستان آران و بیدگل می گوید: مشکل قاچاق چوب در تمام مناطق کشور که دارای پوشش جنگلی است وجود دارد اما اگر از مناطقی خبری در این مورد مخابره نمی‌شود، بیشتر به این خاطر است که مسئولان مربوط به این حوزه‌ها نسبت به آن سکوت می‌کنند.او معتقد است حیات کشاورزی، صنعتی و شهرنشینی آران و بیدگل در گرو وجود عرصه‌های جنگلی دست کاشت بیابانی است موضوعی که بی‌توجهی به آن موجب مهاجرت و بیکاری اهالی منطقه می شود. جنگل‌های شمال از آستارا تا گرگان، یک‌میلیون و هشتصد‌هزار هکتار وسعت دارد که شهرستان‌های بسیاری را درگیر خود می‌کند و جنگل بانان بسیاری مشغول حفاظت از آن هستند، به‌طوری که تعداد نیروهای جنگل‌بان در شمال با نیروهای کل کشور برابری می‌کند، شرایط آب و هوایی جنگل‌های شمال به‌گونه‌ای است که در صورت تخریب بخشی از پوشش گیاهی، احیا به‌صورت خودبه‌خود صورت می‌گیرد، ولی در آران و بیدگل که شرایط آب و هوایی خشنی دارد و بارندگی در آن اندک است، این اتفاق هرگز رخ نمی‌دهد.
آمارهای نگران کننده


طبق آمارهای رسمی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، میزان برداشت قانونی از جنگل‌های شمال ایران و حاشیه دریای خزر بین سال‌های 38 تا 75 یعنی در یک بازه زمانی 20 ساله، در حدود ۱۱‌میلیون مترمکعب بوده است. در ابتدای دهه هشتاد‌، تعداد واحدهای بزرگ صنایع چوب ۵۷ کارخانه، واحدهای کوچک صنایع چوب بیش از ۲۰۴ کارخانه و تعداد کارگاه‌های درودگری و مبل و صندلی‌سازی و جعبه‌سازی بیش از 36‌هزار و 900 کارگاه بوده است. این رقم در سال‌های بعد رشد کرد و به تعداد کارخانه‌های بزرگ و کارگاه‌های کوچک به‌طور مدام افزوده شد .این تعداد کارخانه و کارگاه مرتبط با صنایع چوب، سالانه حداقل به سه‌میلیون و ۷۰۰‌هزار مترمکعب چوب نیاز دارند تا بتوانند محصولات خود را تولید کنند، با این‌حال برداشت مجاز از جنگل‌های ایران حدود یک‌میلیون مترمکعب در سال تعیین شده است.
جنگل‌بانان قربانی طمع قاچاقچیان
گزارش‌های زیادی از حمله به جنگل‌بانان و حتی کشته‌شدن آنها توسط قاچاقچیان چوب در سال‌های اخیر منتشر شده است. مثلا در سال ۱۳۸۴، ناصر پیروی، رئیس اداره جنگلبانی و منابع طبیعی شهرستان ماسال در استان گیلان به دست قاچاقچیان کشته شد. براساس آمار طی سه دهه گذشته، بیش از ۱۴۰ نفر از محیط‌بانان و جنگل‌بانان در ایران به قتل رسیده‌اند.