دستمزد یک«حداقل بگیر» چه اجزایی دارد؟

جواد نوائیان رودسری-نیروی کار، یکی از ارکان تولید محسوب می‌شود؛ رکنی که بدون آن چرخ اقتصاد نمی‌چرخد. کارگران به عنوان نیروی کار، مسئولیت مهم فعال نگه داشتن چرخه تولید را برعهده دارند و در قبال، مزدی دریافت می‌کنند تا زندگی نه چندان مرفه خود را، شرافتمندانه اداره کنند؛ در واقع عاملی که باعث ورود نیروی کار به چرخه تولید می‌شود، دریافت دستمزد برای گذران زندگی است. با این حال، بسیاری از کارگران ما، اطلاعات چندانی درباره چگونگی محاسبه دستمزد خود ندارند و از مزایایی که باید کارفرما، در قبال به خدمت گرفتنشان، به آن ها بپردازد، بی‌خبرند. در کارگاه‌های کوچک، تعداد کم کارگران باعث شده است که کارفرما، اصولاً به دنبال مکانیزه کردن روش پرداخت دستمزد و صدور فیش حقوقی نباشد. در بعضی کارگاه‌های بزرگ هم، کارفرمایان ترجیح می‌دهند موضوع فیش حقوقی را که تابلوی حقوق و مزایای کارگر محسوب می‌شود، مسکوت بگذارند تا مبادا بعدها، برایشان دردسر درست شود. اما صرف نظر از شرایطی که به دلیل اوضاع اقتصادی باید تحمل کنید، دانستن حق و حقوقتان، ضرری ندارد و آگاهی از قانون، می‌تواند به شما اعتماد به نفس بیشتری برای کارکردن و ادامه فعالیت بدهد. در ادامه به بررسی مواردی می‌پردازیم که باید در حقوق یک کارگر ساده، لحاظ شود؛ اجزای دستمزد یک کارگر حداقل بگیر.
1- حقوق پایه
حقوق پایه مبلغ مقطوعی است که هر سال، در اسفندماه، توسط شورای عالی کار تعیین و از سوی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، ابلاغ می‌شود. کارفرمایان، حق ندارند بابت کار کارگرانشان، مبلغی کمتر از حقوق پایه را به آن ها بپردازند و سازمان تأمین اجتماعی، لیست‌های بیمه‌ای را که با کمتر از حقوق پایه بسته شده باشد، نمی‌پذیرد. حقوق پایه، معمولاً به صورت روزانه تعیین می‌شود؛ چرا که در مشاغل روزمزد، گاه معیار پرداخت دستمزدها، به اندازه یک ماهِ شمسی کامل نیست؛ همچنین، کارگران در هر ماه، حداکثر به اندازه روزهای آن ماه، استحقاق دریافت دستمزد دارند؛ یعنی در ماه‌های 30 روزه، 30 روز حقوق و در ماه‌های 31 روزه، 31 روز حقوق؛ بدیهی است که در اسفندهای 29 روزه نیز، دستمزد، 29 روزه محاسبه خواهد شد. طبق بخشنامه مورخ 28 اسفند 1397، حداقل دستمزد روزانه در سال 1398، 505 هزار و 627 ریال، معادل 50 هزار و 562 تومان است. بنابراین، کارگرانی که طبق قرارداد، با محاسبه روزهای تعطیل در دستمزد، حقوق می‌گیرند، باید حداقل یک میلیون و 567 هزار و 443 تومان مزد، برای ماه‌های 31 روزه و یک میلیون و 516 هزار و 881 تومان مزد، برای ماه‌های 30 روزه و یک میلیون و 466 هزار و 318 تومان مزد، برای اسفندماه 29 روزه، از کارفرما مزد دریافت کنند. یادآوری می‌کنیم که این مقدار دستمزد، فقط حقوق پایه را شامل می‌شود و دیگر مزایا را در بر نمی‌گیرد.
 2- مزایای ثابت


بخشی از دستمزدی که باید به کارگر پرداخت شود، شامل مزایای ثابت است. مزایای ثابت، اجزایی از دستمزد را تشکیل می‌دهد که صرف نظر از سطح دستمزد کارگر و سابقه کار او، به وی پرداخت می‌شود. این مزایا عبارت اند از: 1- کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار(بُن خواربار): در سال 1398 معادل 190 هزار تومان برای یک ماه کار(اعم از 30،31 یا 29 روزه)؛ 2- کمک هزینه مسکن کارگری(حق مسکن): طبق بخشنامه مورخ 8 اردیبهشت 1398 هیئت دولت، معادل 100 هزار تومان در هر ماه. بنابراین، یک کارگر ساده، بابت کار یک ماهه در کارگاه، در سال 1398، 290 هزار تومان مزایای ثابت دریافت می‌کند. حال اگر مدت کار وی در کارگاه کمتر از یک ماه باشد، رقم مذکور بر 30 تقسیم و در تعداد روزهای فعالیت کارگر ضرب می‌شود. مثلاً کارگری که فقط 10 روز کار کرده است، استحقاق دریافت 96 هزار و 666 تومان مزایای ثابت را، اعم از حق بُن و مسکن دارد؛ 3- حق کار نوبتی(شیفت): این بخش از حقوق، مختص افرادی است که به کار نوبتی(شیفتی)، اشتغال دارند؛ کارهایی که عموما در حالت صبح و شب یا عصر و شب، صبح و عصر و همچنین، صبح و عصر و شب انجام می‌شود. در حالت صبح و شب یا عصر و شب، کارگر 5/22 درصد حقوق پایه را به عنوان حق شیفت دریافت می کند(برای یک ماه 30 روزه: 341 هزار و 298 تومان)، در حالت صبح و عصر، حق شیفت 10 درصد می شود(برای یک ماه 30 روزه: 151 هزار و 688 تومان) و در حالت صبح و عصر و شب، حق شیفت 15 درصد خواهد شد(برای یک ماه 30 روزه: 227 هزار و 532 تومان).
3- عائله مندی
طبق ماده 86 قانون تأمین اجتماعی، کارگرانی که حداقل 720 روز سابقه پرداخت حق بیمه دارند، می‌توانند منحصراً تا دو فرزند و برای هر فرزند سه برابر مزد روزانه را از کارفرما، به عنوان حق عائله‌مندی(حق اولاد) دریافت کنند. در سال 98، این مبلغ برای کارگر دارای یک فرزند، 151 هزار و 688 تومان و برای کارگر دارای دو فرزند، 303 هزار و 376 تومان است. در صورتی که حدنصاب سابقه پرداخت حق بیمه را دارید، کارفرما باید طی نامه‌ای به سازمان تأمین اجتماعی، سوابق شما را استعلام کند. این نامه را معمولاً به خود کارگر می‌دهند تا به نمایندگی بیمه ببرد.
4- مزایای غیر ثابت
مزایای غیرثابت، بخش‌هایی از حقوق و دستمزد است که پرداخت آن ها جنبه دایمی ندارد؛ مواردی مانند اضافه‌کار، کارانه و دیگر مزایای تشویقی که کارفرما برای کارگران در نظر گرفته است و به استثنای اضافه کار، عموماً جنبه اجبار در پرداخت ندارد، در این بخش قرار می‌گیرد.