روزنامه فرهیختگان
1398/04/27
دیپلماسی علمی؛ کسب ثروت، قدرت و پرستیژ از علم
امروزه علم نقش مهم‌تری نسبت به گذشته در تغییر جهان و تحول زندگی شهروندان ایفا می‌کند. علم فراتر از زبان، سیاست، جغرافیا و سایر وابستگی‌هاست. کلید توسعه اقتصادی و تجارت جهانی در نظام بین‌الملل کنونی، علم است. برخی چالش‌های مشترک جهانی نظیر شکاف میان ملل فقیر و غنی، تغییرات آب و هوایی، امنیت غذایی و آب، نیاز به انرژی‌های پاک و پایدار، تروریسم و نئوتروریسم و سایر مواردی که از آنها تحت‌عنوان مسائل جهانی1 نام می‌برند، مواردی هستند که تنها از طریق یک یا دو کشور قابل حل نیستند. از این رو است که در قرن جدید و به‌ویژه در یک دهه اخیر ارتباط ناگسستنی بین علم و دیپلماسی در عرصه روابط بین‌الملل ایجاد شد. از این حوزه تحت‌عنوان دیپلماسی علمی یاد می‌کنند. ارتباط میان علم و دیپلماسی در سه بعد مورد تحلیل قرار می‌گیرد2:اول: کمک به دستیابی به اهداف سیاست خارجی کشورها با رویکرد علمی (علم در دیپلماسی3 که مساوی است با کسب قدرت)
هدف دولت‌ها در عرصه روابط بین‌الملل دستیابی به اهداف سیاست خارجی‌شان است. ایجاد قدرت، محوری‌ترین هدف سیاست خارجی کشورهاست، لذا در دیپلماسی علمی از این بعد به‌دنبال استفاده از ظرفیت علم و فناوری کشور جهت اثرگذاری سیاسی در صحنه روابط بین‌الملل و کسب قدرت و پرستیژ هستیم. همه نهادها، فعالان و ذی‌نفعان علم و فناوری کشور که در این حوزه اثرگذارند به‌عنوان ظرفیت علم و فناوری کشور شناخته می‌شوند. منظور از اثرگذاری سیاسی در صحنه بین‌الملل هم اقداماتی است که به وابسته‌سازی کشورها، کاهش تهدیدات سیاسی، جهت‌دهی و نفوذ در تصمیم‌گیری‌های سیاسی کشورها، تغییر افکار و نگرش‌های مردم دیگر کشورها نسبت به ایران، افزایش شرکای همگرا، هم‌تاکتیک، هم‌گفتمان سیاسی، تاثیرگذاری در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی و... منجر میشود.
دوم: استفاده از همکاری‌های علمی و فناوری برای تقویت روابط بین‌الملل میان کشورها (علم برای دیپلماسی4 که مساوی است با کسب پرستیژ)
یکجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل یک استثنا و چندجانبه‌گرایی باید قاعده باشد. دیپلماسی علمی در این بعد ضمن نفی یکجانبه‌گرایی در تدبیر امور جهانی، منشأ بسط چندجانبه‌گرایی و تقویت روابط بین‌الملل است. بروز و ظهور دیپلماسی علمی را از این منظر می‌توان در فعالیت سازمان‌های بین‌المللی مرتبط، همکاری‌ها و توافقنامه‌های مشترک و چندجانبه علمی، فلوشیب‌های بین‌المللی، دیپلماسی‌های دوجانبه و... مشاهده کرد.
سوم: تسهیل همکاری‌های علمی و فناوری بین‌المللی توسط دیپلماسی کشورها (دیپلماسی برای علم5 که مساوی است با کسب ثروت)
در این بعد از دیپلماسی علمی به‌دنبال استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک در دسترس جهت شکوفایی علم و فناوری کشور هستیم. ظرفیت‌های دیپلماتیک در دسترس به مجموعه نهادها، فرصت‌ها و موقعیت‌هایی گفته میشود که می‌توان از آن جهت تعاملات دیپلماتیک استفاده کرد. منظور از شکوفایی علم و فناوری کشور هم تمامی اقداماتی است که ضرورت دارد انجام گیرد تا علم و فناوری منجر به خلق ثروت و رشد اقتصادی شود.
در عرصه نظام بین‌الملل کنونی دیپلماسی علمی یک بازی برد - برد است و علم خوب ابزاری حیاتی برای دیپلماسی خوب است. هدف دیپلماسی علمی در سطح کلان کسب قدرت، ثروت و پرستیژ است و در سطح خرد ضمن فراهم کردن زمینه دسترسی آسان محققان و دانشمندان به منابع علمی، ایجاد هم‌افزایی میان اندیشمندان در جهت رفع مسائل مشترک جهانی و درنهایت نفوذ در افکارعمومی، تصمیم‌گیران و سیاستمداران سایر کشورها و افزایش قدرت نرم است.
دانشگاه آزاد اسلامی جهت رسیدن به اهداف مذکور و دیپلماسی علمی می‌تواند از ابزارهای استراتژیک (ارتباطات حکومتی)، ابزارهای عملیاتی (عقد توافقنامه‌های همکاری علمی دو یا چندجانبه) و ابزارهای حمایتی (جوایز، جشنواره‌ها، حمایت از دانشمندان و دیپلمات‌ها) بهره گیرد.
پی‌نوشت:
1 - Global Issues
2 - برگرفته شده از تعریف مد نظر انجمن آمریکایی پیشبرد علم (American Association for the Advancement of Science) معروف به تریپل ای اس است.
3 - Science in Diplomacy
4 - Science for Diplomacy
5 - Diplomacy for Science
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
