روزنامه فرهیختگان
1398/04/26
ایران به عقب بر نمی‌گردد
رهبری در دیدار روز گذشته خود با ائمه‌جمعه لُب حرف جمهوری اسلامی را درباره برجام و حواشی این روزهای آن بیان کردند، حرف‌هایی که اگرچه خلاصه بود، اما جامع، واضح و هدفمند بود. درباره این سخنان چند نکته مهم و راهبردی وجود دارد. الف: رهبری در بخشی از سخنان خود درباره خصلت «تکبر» اروپایی‌ها سخن گفته و آن را علت‌العلل مدل برخورد گستاخانه آنها با ایران در جریان برجام توصیف می‌کنند. «خودبزرگ‌بینی موجب میشود غربی‌ها نتوانند حقایق را درک کنند.» اگر حافظه تاریخی اروپایی‌ها یاری‌شان کند و بتوانند وقایع سال‌های 84 تا 91 را مرور کنند احتمالا اجازه نخواهند داد این‌بار هم توافق با ایران به بن‌بست برسد و ایران برای بن‌بست‌شکنی مجبور به خروج از توافق شود. در ایام دهه 1380، نپذیرفتن حقوق ساده ایران باعث فشرده‌شدن فنری شد که با شکست پلمب UCF اصفهان پتانسیلش ناگهانی آزاد و شتابی به موتور محرک ایران داد که قطعا در شرایط عادی امکان وقوع برایش نبود. پس از سال 84 و تنها ظرف 6 سال ایران در عرصه هسته‌ای از مرز تولید علم در عرصه هسته‌ای عبور کرد، یعنی توانست اولا خالص غنی‌سازی 20 درصد را اجرایی کند، ثانیا خالص‌ترین آب سنگین جهان را تولید کند، ثالثا رآکتور غول پیکری را در اراک طراحی و وارد فاز اجرایی کرد و رابعا... . در سال‌های 82 و 83 اروپایی‌ها زیر میز یک توافق ساده زدند و ایران که تنها در بعضی کارخانه‌های خود را پلمب کرده بود حرکت بزرگی را آغاز کرد که غرب برای متوقف‌کردن آن مجبور شد حدود 10 سال مذاکره کند، ولی حالا که برجام به‌عنوان یک توافق گسترده‌تر نقش میشود، اروپا خودش باید تصور کند که بازگشت ایران به مدار حرکت شتابان در عرصه هسته‌ای چه نتیجه ای در پی خواهد داشت و ممکن است ایران در کوتاه‌مدت به چه دستاوردهایی برسد. ناگفته نماند همین تکبر هم بوده که در یک‌سال گذشته آنها را از هر اقدامی برای نجات برجام بازداشته، چراکه آنها تصور می‌کردند اولا ایران با اقدامات آمریکا احتمالا فرو خواهد ریخت و از دیدگاه آنها یک مزاحم در منطقه‌ای وسیع از مدیترانه تا کشمیر کم خواهد شد و ثانیا اگر هم این اتفاق نیفتد، ایران آنقدر ضعیف میشود که نتواند مقابل اروپایی‌ها بایستد و اقدامی کند، لذا در نتیجه این تصور هم یک‌سال ساکت نشستند و قدم از قدم برنداشتند و زمانی که ایران نسبت به کاهش تعهدات خود اقدام کرد غافلگیر شدند و به دست و پا افتادند که هرطور شده تهران را از حرکت بازدارند. ب: پیشنهاد می‌کنم این پاراگراف را چندبار بخوانید. «وزیر امور خارجه که واقعا زحمت هم می‌کشد و ملاحظات دیپلماتیک هم دارد، به‌صراحت از عمل نکردن اروپایی‌ها حتی به یکی از تعهدات‌شان سخن می‌گوید. ما به تعهدات خود در برجام و حتی بالاتر از آن عمل کرده‌ایم و حالا که به علت رفتار آنها شروع به کاهش اجرای تعهدات‌مان کرده‌ایم، اروپایی‌ها طلبکارانه و با پررویی می‌گویند چرا این کار را می‌کنید. شما اروپایی‌ها که هیچ‌یک از تعهدات خود را اجرا نکرده‌اید، به چه حقی از ما می‌خواهید که به تعهدات خود پایبند باشیم؟ بدانید که ما تازه کاهش تعهدات را شروع کرده‌ایم و این فرآیند قطعا ادامه خواهد یافت.» اول: در برجام ایران تمام و کمال به تعهداتش عمل کرد و حتی بالاتر. این حتی بالاتر شاید در عرف دیپلماتیک در باغ سبز و گزینه‌ای برای جلب اعتماد طرف مقابل باشد ولی زمانی که کشوری در مقابل مجسمه‌های تکبر و بدعهدی قرار گرفته، همان‌قدر که عمل به تعهد را براساس اصول خود لازم می‌داند، نباید فراتر از آن اقدامی کند، برعکس عقل حکم می‌کند هر لحظه آمادگی بازگشت داشته باشد؛ چراکه طرف مقابل همین‌گونه است و بنای همکاری ندارد. علی‌الحساب این بخش از اظهارات رهبری را باید به‌عنوان یک انتقاد از مسئولان دولت یازدهم هم در نظر گرفت و روی دیگر آن را خطاب به اروپایی‌ها دید. اروپا با وجود اینکه بیش از آنچه انتظار داشته دریافت کرده حاضر نیست نرمش و انعطاف نشان دهد و حتی به تعهداتی که پایشان را امضا کرده پایبند باشد و این یعنی تعهد بیش از حد ایران به برجام باعث شده آنها خیالات غیرواقعی درباره ایران داشته باشند و گمان کنند ایران عقب رفته و دیگر جلو نخواهد آمد. دوم: اروپایی‌ها پررو و طلبکار هستند، این هم اولین‌بار نیست که این‌گونه رفتار می‌کنند. مکالمه جک استراو با کمال خرازی در سرویس بهداشتی را به یاد بیاورید. آنها عادت کرده‌اند طلبکار باشند و قطعا مواجهه با فردی که بی‌جهت و از روی زیاده‌خواهی طلبکار است، متفاوت از رفتار با دیگران است. رهبری در سخنان دیروز خود همین مساله را یادآور شدند، از این‌رو در بعد داخلی محکم پشت دولتمردان ایستادند تا مسیر گام‌های 60 روزه پرقوت‌تر از قبل و بدون خلل طی شود و اگر کسی هم میان مسئولان هست که در مقابل تهدید یا وعده‌های اروپا به‌اصطلاح شل شده و تمایلی به ادامه راه ندارد، خود را بازیابی کند و دوباره به مسیر بازگردد. مهم‌ترین نتیجه مواضع رهبری در روز گذشته ایجاد یکپارچگی داخلی بود که قطعا حرکت متفاوت‌تری را نسبت به گذشته در پی خواهد داشت. در بعد خارج اما پیام اصلی برای نماینده این روزهای سه کشور اروپایی بود. امانوئل مکرون که گفته میشود قرار است به تهران بیاید و سفر هفته گذشته دستیارش هم مقدمه‌ای برای همین سفر بوده، حالا با شرایط تغییرکرده‌ای مواجه است؛ چراکه با توصیف‌های رهبری مشخص است ایران به‌هیچ‌وجه به پیشنهادهای سبکی مانند طرح «توقف در برابر توقف» قانع نیست و اگر هم تا پیش از این فرانسوی‌ها گمان می‌کردند بعضی مسئولان دولت یازدهم ممکن است با پیشنهادهایی از جنس تعلیق بخشی از تحریم‌ها مانند تمدید معافیت فروش نفت به سه کشور موافقت کنند، حالا دیگر به بالاتر از آن هم قانع نیستند و حداقل باید شرایط پیش از 18 اردیبهشت 97 دوباره حاکم شود تا گام‌های 60 روزه ایران متوقف شوند. ج: توقیف گریس-1 در جبل‌الطارق نشان داد، انگلستان ظاهرا بنا دارد از مسیر همکاران اروپایی‌اش قدری جلوتر رفته و بیشتر با آمریکا همکاری کند. آنها حالا قریب به دو هفته است که دومیلیون تن محموله نفت ایران را با ادعایی واهی ضبط کرده‌اند و آزاد نمی‌کنند. تا به‌امروز دولت یازدهم همه مسیرهای دیپلماتیک را برای آزادی کشتی گرفتار در جبل‌الطارق انتخاب کرده که نتیجه‌بخش نبوده و بعید است که ادامه این مسیر در آینده توفیقی به بار آورد؛ چراکه انگلیسی‌ها بنای همکاری دیپلماتیک ندارند و به‌جای نشستن پشت میز مذاکره و عمل به تعهدات برجامی، از عرشه کشتی جنگی پیام فرستاده‌اند. رهبر انقلاب در سخنان دیروز خود توصیف دقیقی از اقدام انگلیس داشتند و پیام مهمی هم درباره واکنش آتی ایران ارائه کردند. در دیدار روز گذشته، رهبر انقلاب با انتقاد بسیار شدید از دزدی دریایی انگلیسی‌های خبیث گفتند: «آنها که خباثت‌شان برای همه آشکار است کشتی ما را با راهزنی دریایی ربوده‌اند اما سعی می‌کنند به آن شکل قانونی بدهند. البته عناصر مومن در جمهوری اسلامی این کارها را بی‌جواب نمی‌گذارند و در فرصت و جای مناسب پاسخ خواهند داد.» این سخن رهبر انقلاب که از پشتوانه علمی و منطقی محکمی برخوردار است، توضیح‌دهنده یک تئوری درباره نظم حاکم بر روابط بین‌الملل هم هست، تئوری معروفی که می‌گوید قدرت رقم‌زننده چگونگی روابط بین‌الملل است و هرکسی ضعیف باشد به‌سرعت از بین خواهد رفت. بررسی تجلی این تئوری در میدان عمل مشخص خواهد کرد که اگر انگلیس پاسخ درخوری نگیرد در آینده نه در مدیترانه که ممکن است خباثت خود را در خلیج‌فارس و دریای عمان هم تکرار کند، لذا پاسخ به انگلیس قطعا بخشی از مسیر تامین امنیت کشور خواهد بود و گریزی هم از آن نیست. ناگفته نماند این همان منطقی است که ایران در مواجهه با گلوبال هالوک آمریکا از خود نشان داد، جایی که اعمال قدرت مسیر تجاوزگری را بست و دشمن را عقب راند. سفیر اسبق ایران در ایتالیا: مواضع آیت الله خامنه‌ای مانع از طرح مطالبات نامعقول از سوی مکرون خواهد شد ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر اسبق ایران در ایتالیا با اشاره به مواضع روز گذشته رهبر انقلاب به بدعهدی اروپایی‌ها و رویکرد خصمانه انگلیس به «فرهیختگان» گفت: «اروپایی‌ها به‌رغم اجرای تعهدات ایران، به هیچ‌یک از تعهدات 11گانه خود طبق متن برجام عمل نکردند و به‌نظر می‌رسد مواضع دیروز رهبر انقلاب از این حیث قابل‌توجه است که در همین روزها اروپایی‌ها در حال تصمیم‌گیری برای چگونگی ادامه برجام هستند؛ برجامی که آنها خود آن را دستاوردی بزرگ می‌دانند، لذا آنها درخواهند یافت که برای نجات برجام باید اقدام معنادار و مشخصی را انجام دهند.» وی افزود: «روز گذشته نشست وزرای امور خارجه در بروکسل برگزار شد و همزمانی طرح این موضوع با آن نشست، پیام روشنی را برای طرف مقابل به‌دنبال دارد و مانع از طرح مطالبات نامعقول و یک‌طرفه از سوی آنها خواهد شد.» این دیپلمات سابق کشورمان خاطرنشان کرد: «اگر قرار است اروپایی‌ها برجام را که به تعبیر موگرینی، بیماری در حال احتضار است نجات دهند، باید پیشنهادهای خود را متناسب با مواضع اعلام‌شده از سوی رهبر انقلاب و متوازن با تعهدات اجراشده از سوی ایران مطرح کنند.» ظهره‌وند با اشاره به سفر احتمالی مکرون به تهران در روزهای آینده ادامه داد: «اگر اروپایی‌ها می‌خواهند سفر مکرون به فرجام سفر آبه دچار نشود و او با دست پر به بروکسل برگردد، باید پیشنهادات‌شان متناسب با ملاحظات اعلام‌شده از سوی ایران تنظیم شود.» وی با اشاره به طرح ایده‌هایی نظیر توقف در قبال توقف گفت: «اساسا مقطع توقف در این پیشنهاد روشن نیست و آنها این توقف را بستری برای انجام مذاکراتی قرار خواهند داد که برجام‌های دو و سه و... را هم دربر بگیرد و به بیان دقیق‌تر، مذاکراتی جامع و فراهسته‌ای را در این قالب مطرح کنند.» سفیر اسبق ایران در ایتالیا تصریح کرد: «اینها مطالبات نامعقولی است و قطعا در تهران مورد توجه قرار نخواهند گرفت و بی‌توجهی به مواضع ایران و رئوسی که روز گذشته مجددا از سوی رهبر انقلاب مورد اشاره قرار گرفت، باعث میشود سفر مکرون وضعیت بهتری از سفر آبه نداشته باشد.» ظهره‌وند درباره پیام‌های داخلی مواضع رهبر انقلاب هم گفت: «تجربه همین مدت کوتاهی که گام‌های اول و دوم کاهش تعهدات هسته‌ای را برداشتیم و تاثیراتی که در محیط داخلی اروپا داشته در کنار رصد مواضع اروپایی‌ها نشان می‌دهد آنچه صورت‌گرفته کار بایسته‌ای بوده و این مسیر باید جدی‌تر و با اعتمادبه‌نفس بیشتری استمرار یابد.» وی با اشاره به اذعان اروپایی‌ها درباره بحق بودن اعتراضات ایران گفت: «آنها تاکنون از اختیارات لازم برخوردار نبوده و اساسا در جایگاهی نبودند که در تراز 1+5 بنشینند و تعهدی را امضا کنند، لذا اکنون این چالش در اروپا وجود دارد که چرا نتوانستند اینستکس را که عملا یک ظرفیت مینیاتوری است، اجرایی کنند.» سفیر اسبق ایران در ایتالیا خاطرنشان کرد: «ضعف‌های اروپا امروز در سایه وضعیت وخیم برجام روشن و مشخص شده آن تصویری که از اروپا در محیط بین‌الملل وجود داشت، تا حد زیادی غیرواقعی بوده است.» ظهره‌وند اضافه کرد: «اگر اروپایی‌ها می‌خواهند در محیط بین‌الملل نقش‌آفرینی کنند برجام همچنان می‌تواند نقطه اتکای مناسبی برای این موضوع باشد و آنها در چارچوب برجام می‌توانند نقش بین‌المللی خود را بازیابی کنند. در غیر این صورت شکست برجام ضربه‌های زیادی را در محیط بین‌الملل به اقتصاد اروپا وارد خواهد کرد و این شکست در حوزه‌های دیگر نیز دامن‌گیر آنها خواهد شد.» این کارشناس مسائل سیاست خارجی در تحلیل بسته پیشنهادی احتمالی مکرون نیز گفت: «اتحادیه اروپا در تدارک بسته پیشنهادی منسجمی در قبال برجام است که نشست روز گذشته نیز در ارتباط با همین موضوع برگزار شد.» وی ادامه داد: «دو طیف را می‌توان در داخل این رصد کرد؛ طیفی که حق را به ایران می‌دهد و سعی دارد راه‌حلی پیدا کند تا حفظ آبروی اروپا باشد و برجام را نجات دهد که موگرینی پرچمدار این طیف است و طیف دومی که قدری نامعقول و تندرو بوده و با محوریت بریتانیا یک‌طرفه به برجام نگاه می‌کند و بیش از هرچیز متمرکز بر اجرای تعهدات ایران است.» ظهره‌وند خاطرنشان کرد: «فرانسوی‌ها سعی دارند میانه این دو را بگیرند و به بیان دقیق‌تر، هم حفظ آبرو برای اروپا داشته باشند و هم ایران را متقاعد کنند گام سوم را برندارد و در همین حد متوقف شود.» این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه در شرایط فعلی پیشنهاد آنها ایده توقف در مقابل توقف است، تصریح کرد: «اینکه نقطه توقف کجا باید باشد روشن نیست؛ اما سه نقطه برای آن می‌توان متصور بود. یکی توقف در برابر رفع تحریم‌های جدید آمریکاست که قطعا ایران آن را رد خواهد شد. دیگری پیشنهاد توقف در مقابل شرایط قبل از خروج ترامپ از برجام است که بعید به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها آن را بپذیرند. حالت دیگر توقف روند موجود از سمت ایران در مقابل معافیت‌های خرید نفت از سوی 6 کشور است که احتمال می‌رود مکرون بیش از همه روی آن متمرکز شود و عملیاتی‌شدن آن را دنبال کند.» سفیر اسبق ایران در نروژ: مواضع رهبری تردیدهای احتمالی اروپا برای گام‌های بعدی ایران را برطرف کرد عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق ایران در نروژ با اشاره به بیانات روز گذشته رهبر انقلاب درباره بدعهدی‌های اروپا به «فرهیختگان» گفت: «تاکیدات رهبر انقلاب در این زمینه در راستای صحبت‌های قبلی بود. به هر ترتیب جمهوری اسلامی ایران تعهدی را پذیرفته و آن تعهد به‌خوبی اجرایی شده، اما طرف‌های مقابل به تعهدات خود عمل نکرده‌اند.» وی افزود: «در دیدار نخست‌وزیر ژاپن -که حامل پیامی نیز از طرف آقای ترامپ بود- با رهبر انقلاب، پاسخ قاطعی دراین‌باره گرفته و اعلام شد نه مذاکره میشود و نه پاسخی به پیشنهاد آمریکا داده میشود.» فرجی‌راد ادامه داد: «انتظارات از اروپا بیش از اینها بود به‌ویژه که اروپایی‌ها در برجام پیشقدم بودند و سابقه گفت‌وگوها از سال 03۰۲ را هم داشتند. لذا با توجه به جدیتی که در مواضع‌شان نشان می‌دادند، انتظار نمی‌رفت بعد از خروج آمریکا از برجام تا این میزان سست عمل کنند.» این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به تاکیدات اروپا بر عمل کردن ایران به تعهداتش به‌طور کامل و صحه گذاشتن آژانس بر این این موضوع خاطرنشان کرد: «اروپایی‌ها در مساله برجام خیلی کوتاهی داشتند و نه‌تنها اقدامی نکردند بلکه بعضا دیده میشود سنگ‌اندازی‌هایی نیز دارند که نمونه آن توقیف کشتی حامل نفت ایران در تنگه جبل‌الطارق از سوی انگلیس و مواضع بعد از آن است.» وی یادآور شد: «ایران در ابتدا قدری ملاحظه و صبر کرد تا ببیند کشتی توقیف‌شده آزاد میشود یا خیر، ولی گستاخی انگلیسی‌ها پیامدهایی دارد که در سخنرانی رهبری نیز به این پیامدها اشاره شد.» فرجی‌راد با اشاره به نارضایتی عمومی شکل‌گرفته از عملکرد اروپا گفت: «باید دید جلسه رهبران اروپایی چه خروجی‌ای برای ما خواهد داشت.» سفیر اسبق ایران در نروژ با اشاره به جمله کلیدی رهبر انقلاب مبنی‌بر آنکه کاهش تعهدات ایران تازه آغاز شده و زین پس نیز ادامه خواهد داشت، اضافه کرد: «تصمیم به کاهش تعهدات ایران با مشورت مسئولان و در سطح مقامات عالی سیاسی اتخاذشده و این مسیر به‌صورت تدریجی ادامه خواهد داشت.» وی عنوان کرد: «طرف ایرانی عجله‌ای ندارد که همه‌چیز را برهم بریزد؛ با رویه کنونی زمان به سود ماست و این اروپایی‌ها هستند که با تعلل‌شان زمان را از دست می‌دهند. به هر روی ما روندی را که در پیش گرفته‌ایم ادامه خواهیم داد و به فاز سوم کاهش تعهدات نزدیک خواهیم شد، مگر اینکه تحول عمده‌ای از سوی اروپایی‌ها در اینستکس انجام شود و مثلا نفت ایران خریداری شده و تهران بتواند از طریق فروش نفت در اینستکس به میزانی مبادلات مالی انجام دهد که این مبادلات تاثیرات اقتصادی قابل‌توجهی داشته باشد.» استاد ژئوپلیتیک دانشگاه علوم و تحقیقات خاطرنشان کرد: «چند میلیون دلار معامله مالی در اینستکس رقمی نیست که در اقتصاد ایران تاثیرگذار باشد و در این صورت ایران کاهش تعهدات خود را ادامه خواهد داد و وارد فاز سوم خواهد شد.» فرجی‌راد با اشاره به جلسه اخیر سران اروپایی گفت: «آنها می‌خواستند نشان دهند همه کشورهای عضو این اتحادیه در مواجهه با ایران متحد هستند و هر تصمیمی مورد توافق آنها خواهد بود و اگر بنای برخورد با ایران را داشته باشند همه هم با هم هستند و هرگونه گام مثبتی نیز مورد اجماع آنها خواهد بود.» وی در توضیح دومین پیام این اجلاس گفت: «از نظر آنها ایران اگرچه تعهداتش را کاهش داده اما این کاهش تعهدات آن‌قدری نیست که اروپایی‌ها را ناامید کند و آنها به تلاش خود ادامه خواهند داد.» این کارشناس مسائل ژئوپلیتیک تصریح کرد: «تاکیدات روز گذشته رهبر انقلاب اگرچه پیش از این نیز توسط سایر مسئولان در دیگر سطوح مطرح شده بود، اما طرح مجدد آنها در عالی‌ترین سطح تصمیم‌گیری نظام باعث شد حال که اروپا با پیشگامی فرانسه به صرافت یافتن راهی برای نجات برجام و برون‌رفت از وضع فعلی افتاده، در محاسبات خود قدری تجدیدنظر کند و اگر در آنها شکی درباره میزان جدیت ایران در مسیر ادامه کاهش تعهدات برجامی دارد، این شک برطرف شود و اروپایی‌ها مطمئن شوند ایران وسط کار عقب نخواهد کشید.» این دیپلمات سابق کشورمان تصریح کرد: «درنهایت برجام تعیین‌تکلیف خواهد شد یا به‌طور کامل برجا خواهد ماند یا به‌طور کامل از بین خواهد رفت. بنابراین فاز سوم اقدامات ایران که کمتر از دوماه به اجرای آن مانده، خیلی چیزها را مشخص می‌کند.» فرجی‌راد خاطرنشان کرد: «هرچه هست اروپایی‌ها کمتر از دوماه وقت دارند پیشنهاد قابل‌توجه و عملیاتی مشخصی درباره خرید نفت و تامین اعتبار آن نشان دهند و اگر چنین نشود گام سوم احتمالا محدودیت‌های آنها را در مواجهه با ایران بیشتر خواهد کرد.»
سایر اخبار این روزنامه
اعداد شگفت انگیز در اقتصاد موسیقی
نباید افراد به صرف انتقاد از گردونه نظام رانده شوند
عقلانیت انقلابی علیه پروژه مهار ایران
ایران به عقب بر نمی‌گردد
4 گام تا برون‌رفت از تحریم نفت
تابستانه کتاب داغ میشود؟
افزایش عدالت آموزشی با متمرکز شدن مصاحبه دکتری
عقلانیت انقلابی علیه پروژه مهار ایران
هیچ جریان و حزبی نمی‌تواند «گاندو» را بایکوت کند
