رشد بورس در روزگار رکود

بورس تهران در آغاز سال ۹۷ و همزمان با بالا گرفتن شوک ارزی در کانال ۹۶ هزار واحدی قرار داشت. حالا تقریباً با گذشت یک سال و چهار ماه از آن تاریخ، شاخص کل بورس ۲.۶ برابر شده است که رکورد قابل توجهی محسوب می‌شود. در واقع، در حالی که با شدت گرفتن تحریم‌ها، اقتصاد کشور وارد رکود شده است و نرخ رشد اقتصادی نیز در سال گذشته منفی بوده است، بازدهی بازار سهام به نحو قابل‌توجهی افزایش یافته است. سوال مهم و جالب اینکه چرا بورس در ایران، بنا به یک قاعده عجیب، در دورانی که اقتصاد کشور وضعیت مناسبی ندارد و رکود حاکم است، رونق بیشتری دارد و بازدهی بیشتری نصیب سهام‌داران می‌کند .شاخص کل بورس تهران در روزگذشته با رشد حدوداً سه هزار واحدی، قله تاریخی جدیدی را فتح کرد و به ارتفاع ۲۵۳ هزار واحدی رسید ؟به گزارش مردم سالاری آنلاین، شاخص کل بورس تهران روز یکشنبه با رشد ۲۹۷۲ واحدی به ارتفاع ۲۵۳ هزار و ۵۷۷ واحد رسید.این بالاترین سقف تاریخی است که تاکنون بورس تهران موفق به فتح آن شده است. این رویداد، زمانی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم به‌واسطه وضعیت رکودی، بسیاری از شرکت‌ها تحت فشار هستند و با مشکلاتی نظیر بالا رفتن هزینه‌ها به واسطه تحریم‌ها یا مشکل تأمین سرمایه در گردش، دست و پنجه نرم می‌کنند. 
با این وضعیت، دلیل رونق بورس و بازدهی بالای بازار سرمایه چیست؟قبل از هرچیز باید به این نکته اشاره کرد که رشد بورس در شرایط تحریم و رکود، چیزی جدیدی نیست و تقریباً در ایران یک قاعده است. در دوره پیشین اعمال تحریم‌ها، از اواخر تابستان ۹۱، بازار بورس رشد خود را از کانال ۲۵ هزار واحدی آغاز کرد و تا اوایل دی ماه ۹۲، دوره‌ای از رشد بی‌وقفه را تجربه کرد و شاخص کل حتی تا کانال ۸۹ هزار واحدی بالا رفت. در واقع در آن دوره، شاخص کل بورس، افزایش ۳.۵ برابری را تجربه کرد!دلیل ساده این امر آن است که همزمان با تحریم‌ها و بروز پدیده رکود تورمی، بازار بورس نیز دست به «آپدیتِ تورمی» یا «به‌روزرسانیِ تورمیِ» خود می‌زند و ارزش سهام تعداد قابل توجهی از شرکت‌ها، همگام با تورم، وحتی بیش از نرخ تورم، افزایش می‌یابد. در واقع، تورم باعث می‌شود تا تعداد قابل توجهی از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران، به واسطه افزایش نرخ فروش محصولات خود، حجم فروش بالاتری را ثبت کنند. شرکت‌هایی نظیر شرکت‌های فولادی و پتروشیمی‌ها مستقیماً از افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت محصولات‌شان در بورس کالا منتفع می‌شوند و میزان سود آن‌ها افزایش می‌یابد. این شرکت‌ها، ارزش بازار بزرگی دارند و تأثیر آن‌ها در شاخص کل بورس، بسیار بیش از شرکت‌های کوچک و متوسط، است. جهش قیمت سهام این‌گونه شرکت‌ها، مستقیماً باعث می‌شود تا شاخص کل بورس، رشد قابل توجهی پیدا کند.از سوی دیگر، تورم ایجادشده در شرایط تحریم، ارزش هرچیز از زمین گرفته تا تجهیزات و ماشین‌آلاتِ شرکت‌ها را افزایش می‌دهد و در چنین شرایطی که اتفاقاً سرمایه‌گذاری جدید نیز دشوار شده است، توجه فعالان بازار سرمایه، بیش از پیش به ارزشِ جایگزینی شرکت‌ها جلب می‌شود و این عامل نیز باعث رشد قیمت سهام تعدادی از شرکت‌ها می‌شود.در کل، این تورم شدید و افسارگسیخته است که رشد شاخص کل بورس در شرایط رکود و تحریم را رقم می‌زند.درست است که در شرایط تحریم و رکود، بسیاری از شرکت‌ها در اقتصاد ایران تحت فشار هستند؛ اما بورس در ایران، آیینه تمام‌نمای اقتصاد کشور نیست و بورس، دماسنج اقتصاد کشور نیست. شرکت‌هایی که بیشترین تأثیر را بر شاخص کل بورس دارند و در واقع وزن بیشتری در بازار سهام دارند، عمدتاً شرکت‌های بزرگ هستند که معرف یا نماینده تمام اقتصاد ایران نیستند. ممکن است شرکت‌های فولادی یا شرکت‌های پتروشیمی در شرایط تحریمی، سوددهی بالایی داشته باشند و از تورم منتفع شوند اما در مقابل مثلاً شرکت‌های کوچک پیمانکاری که از فولاد استفاده می‌کنند یا شرکت‌های تولیدکننده پلاستیک که از محصولات پتروشیمی به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند، در شرایط تحریم دچار ضرر و زیان شوند، چون قیمت مواد اولیه آن‌ها، افزایش قابل توجهی یافته است.رشد بورس در دوران رکود و تحریم، نشان‌دهنده رشد ارزش سهام این شرکت‌های بزرگ است و اصلاً بدین معنا نیست که کلیت اقتصاد کشور، وضعیت مناسبی را از سر می‌گذراند. متأسفانه در شرایط رکودی، بعضاً سیاست‌هایی دنبال می‌شود که در نتیجه آن شرکت‌های بزرگ، سودشان افزایش می‌یابد و شرکت‌ها کوچک که باید محصولات شرکت‌های بزرگ را به‌عنوان مواد اولیه خریداری کنند، ضررده می‌شوند یا با حاشیه سود اندکی کار می‌کنند. رشد شاخص کل بورس تهران، نشان‌دهنده رشد این شرکت‌های بزرگ است و نه رشد کل اقتصاد کشور.
رکوردزنی مجدد در بازار 
روزگذشته ۳۰۶ سهم در بورس و فرابورس ایران با رشد قیمت و ۲۱۲ سهم با کاهش قیمت روبرو شدند اما در عین حال شاخص بازار یکبار دیگر توانست رکورد شکنی کند؛ به طوری که نماگر اصلی بورس به نیمه تراز ۲۵۳ هزار واحدی رسید.بنابر این گزارش،روز یکشنبه شاخص کل بازده نقدی و قیمتی بورس اوراق بهادار تهران ۲۹۷۲ واحد رشد کرد و به رقم ۲۵۳ هزار و ۵۷۷ واحدی رسید. به این ترتیب بار دیگر فعالان بازار سرمایه ایران شاهد ثبت رکوردی جدید در بورس اوراق بهادار تهران بودند.شاخص کل هم وزن نیز با ۴۲۵ واحد افزایش تا عدد ۶۲ هزار و ۳۰۴ واحدی بالا رفت و شاخص آزاد شناور نیز با ۲۸۱۹ واحد افزایش به رقم ۲۵۳ هزار و ۲۲۷ واحدی را تجربه کرد.شاخص بازار اول و دوم نیز هر کدام ۲۰۳۶ و ۶۵۹۴ واحد رشد کردند.گروه مبنا، معدنی و صنعتی چادرملو و پتروشیمی پارس هر کدام به ترتیب ۲۴۱، ۲۳۵ و ۲۰۶ واحد تأثیر مثبت روی نوسانات شاخص داشتند.در طرف مقابل سرمایه گذاری ایران، ایران خودرو و سایپا به ترتیب ۵۰، ۴۹ و ۴۸ واحد تأثیر کاهنده بر شاخص‌های بازار گذاشتند.علیرغم رشد بیشتر سهم‌ها در بورس تهران دیروز خودرویی‌ها با کاهش قیمت رو به رو شدند و همان طور که گفته شد دو نماد تأثیرگذار ایران خودرو و سایپا در این گروه بر شاخص‌های بازار سرمایه تأثیر کاهنده داشتند. این گروه با ۸۷ میلیارد تومان ارزش بازار در رتبه دوم ارزش بازار بین گروه‌های مختلف قرار گرفت.اما شیمیایی‌ها رتبه اول را به خود اختصاص دادند و ارزش معاملاتشان به ۱۰۶ میلیارد تومان رسید و همچنین حجم معاملات این گروه تا رقم ۱۲۳ میلیون سهم بالا رفت. روزگذشته در گروه محصولات شیمایی روند قیمت بیشتر سهم‌ها مثبت بود و پتروشیمی نوری که روز گذشته برای اولین بار وارد بازار شد توانست با ۵ درصد رشد قیمت رو به رو شود. همچنین صف خرید با حجم بسیاری بالای در این نماد قابل مشاهده بود.گروه سرمایه گذاری ها دیروز توانست به جمع گروه‌های با ارزش بالای بورس بپیوندند و ارزش معاملاتشان به بیش از ۶۵ میلیارد تومان برسد؛ هر چند که ارزش کل معاملات دیروز به زیر هزار میلیارد تومان رسید.در بورس تهران تعداد ۱۹۰ نماد با رشد قیمت مواجه شدند و تعداد ۱۳۵ نماد افت قیمت را تجربه کردند. همچنین در فرابورس ایران تعداد نمادهای مثبت به ۱۱۴ و تعداد نمادهای منفی به ۷۷ نماد رسید.همانطور که گفته شده ارزش کل معاملات بورس تهران به زیر هزار میلیارد تومان و تقریباً به رقم ۹۹۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان رسید. حجم کل معاملات نیز به بیش از سه میلیارد سهم و اوراق مالی دست یافت.در فرابورس ایران، آیفکس با ۶۰ واحد رشد رقم ۳۳۱۶ واحدی را تجربه کرد و ارزش معاملات این بازار به حدود ۸۰۰ میلیارد تومان رسید. حجم معاملات نیز عدد ۱.۶ میلیارد سهم و ارواق مالی را تجربه کرد.